'Xuất xứ hàng hóa là đường băng, tuân thủ là động cơ và FTA là bầu trời rộng mở'
Khi hiểu đúng và tuân thủ quy tắc xuất xứ hàng hóa, DN không chỉ được hưởng ưu đãi thuế, còn góp phần xây dựng hình ảnh Việt Nam là quốc gia xuất khẩu đáng tin cậy, minh bạch và có trách nhiệm trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Xác định xuất xứ hàng hóa không chỉ dừng ở khía cạnh kỹ thuật, còn mang ý nghĩa chính trị - kinh tế sâu sắc, vừa bảo vệ thị trường nội địa trước làn sóng hàng ngoại đội lốt hàng Việt, vừa bảo vệ các doanh nghiệp (DN) sản xuất chân chính và khuyến khích phát triển thương hiệu quốc gia. Đồng thời giúp người tiêu dùng được quyền tiếp cận thông tin trung thực về sản phẩm mà họ lựa chọn.
Chìa khóa để doanh nghiệp giữ vững lợi thế cạnh
Khẳng định trong thương mại hiện đại, Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) chính là “tấm hộ chiếu” của hàng hóa Việt Nam khi bước ra thị trường thế giới, ông Trần Ngọc Bình, Trưởng phòng Quản lý Xuất nhập khẩu khu vực TP.HCM (Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương) cho biết, một lô hàng có C/O đồng nghĩa với việc được chứng nhận nguồn gốc sản xuất rõ ràng, minh bạch, là điều kiện tiên quyết để hàng hóa được hưởng ưu đãi thuế quan theo các cam kết thương mại Việt Nam đã ký kết.
Phần lớn nông sản Việt Nam được xác định theo tiêu chí xuất xứ thuần túy
Đơn cử đối với mặt hàng nông sản, ông Bình cho biết phần lớn nông sản Việt Nam được xác định theo tiêu chí xuất xứ thuần túy, tức là trồng - thu hoạch và chế biến hoàn toàn tại Việt Nam, điển hình như gạo, vải thiều, cà phê hay hồ tiêu. Hay như khoáng sản khai thác trong lãnh thổ hoặc thềm lục địa Việt Nam cũng được coi là hàng hóa có xuất xứ thuần túy. Đối với sản phẩm phế liệu, phế phẩm hoặc phế thải từ quá trình sản xuất tại Việt Nam, nếu được xử lý và tái chế đúng quy định, vẫn có thể được xác lập xuất xứ Việt Nam.
Hiện nay, Việt Nam và thế giới đang áp dụng hai nhóm C/O chính. Nhóm thứ nhất là C/O không ưu đãi, chủ yếu có chức năng xác nhận xuất xứ hàng hóa, giúp phân biệt với hàng giả, hàng trôi nổi hoặc hàng chuyển tải bất hợp pháp - điển hình là Form B. Nhóm thứ hai là C/O ưu đãi, bao gồm loại ưu đãi đơn phương theo cơ chế ưu đãi thuế quan (GSP), do các nước phát triển dành ưu đãi cho các quốc gia đang phát triển, và loại ưu đãi đặc biệt theo các Hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam tham gia.
“Với cơ chế GSP, DN Việt Nam có thể tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa sau khi được cơ quan có thẩm quyền cấp mã số; trong khi với các FTA song phương hoặc đa phương, hàng hóa được cấp C/O theo quy tắc riêng, mang lại mức giảm thuế quan sâu rộng hơn. C/O không phải thủ tục hình thức, vì mỗi phần trăm thuế ưu đãi là cơ hội sống còn của DN xuất khẩu, nên việc hiểu đúng, làm đúng C/O là chìa khóa để DN Việt giữ vững lợi thế cạnh tranh trên thị trường toàn cầu”, ông Bình nêu rõ.
C/O không chỉ là thủ tục còn là “lá chắn”
Hiện nay, Việt Nam đã và đang thực thi 16 FTA, bao gồm cả đa phương và song phương. Các FTA là cánh cửa mở ra cho hàng hóa Việt Nam hội nhập sâu hơn, nhưng muốn bước qua cánh cửa này, các DN phải nắm vững quy tắc xuất xứ. Đó chính là tấm vé thông hành để tận dụng ưu đãi thuế và khẳng định giá trị thương hiệu Việt.
Riêng với 3 FTA thế hệ mới, gồm CPTPP, EVFTA và UKVFTA được xem là những hiệp định có tiêu chuẩn cao, ông Bình lưu ý các FTA này không chỉ giới hạn ở việc cắt giảm thuế quan, còn mở rộng sang các vấn đề về lao động, môi trường, quản trị DN, chuyển đổi số và thương mại bền vững. Các FTA này giúp tỷ lệ dòng thuế về 0% ở mức rất cao, tạo điều kiện để hàng hóa Việt Nam thâm nhập những thị trường khó tính nhất.
“Việc tuân thủ đúng quy tắc xuất xứ trong các FTA này là yếu tố sống còn, đặc biệt với các ngành hàng chủ lực như dệt may, da giày, nông - thủy sản, chế biến thực phẩm. Đối với hàng nông sản xuất khẩu, việc xác định nguồn gốc và vùng trồng phải được xác nhận bởi chính quyền địa phương, Sở Nông nghiệp hoặc các HTX và hiệp hội ngành hàng. Đây không chỉ là thủ tục, mà còn là “lá chắn” bảo vệ thương hiệu Việt trước tình trạng hàng ngoại đội lốt hàng Việt đang diễn biến phức tạp”, ông Bình khuyến nghị.
Cũng theo ông Bình, quy tắc xuất xứ ngày nay không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà là chỉ dấu năng lực quản trị và minh bạch của DN Việt. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, việc quản lý xuất xứ hàng hóa đang dần gắn với chuyển đổi số, truy xuất nguồn gốc điện tử và tiêu chuẩn Xanh. Điều này đòi hỏi DN phải thay đổi tư duy, đầu tư vào hệ thống dữ liệu và quy trình chứng nhận tự động, hướng tới chuẩn quốc tế.
“Xuất xứ hàng hóa là đường băng, tuân thủ là động cơ, còn FTA là bầu trời rộng mở,” ông Bình tóm lược nội dung và cho biết, khi hiểu đúng và tuân thủ quy tắc xuất xứ, DN không chỉ được hưởng ưu đãi thuế, mà còn góp phần xây dựng hình ảnh Việt Nam là quốc gia xuất khẩu đáng tin cậy, minh bạch và có trách nhiệm trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Đối với hàng hóa lưu thông trong nước, Việt Nam cần hoàn thiện khung khổ pháp lý thống nhất
Nhằm nâng cao vị thế xuất, nhập khẩu hàng hóa Việt Nam thông qua đáp ứng C/O, tận dụng ưu đãi thuế quan, ông Nguyễn Anh Sơn, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết, đối với hàng hóa xuất khẩu, để chủ động thích ứng với tình hình mới, với mục tiêu thúc đẩy thương mại cân bằng, bền vững đảm bảo lợi ích hài hòa giữa Việt Nam và các nước đã ký kết FTA với Việt Nam và các cam kết quốc tế khác, Bộ Công Thương đã chủ trì, phối hợp với các Bộ, ban, ngành liên quan ban hành nhiều văn bản chỉ đạo liên quan đến công tác quản lý nhà nước về xuất xứ hàng hóa trong thời gian qua.
“Đối với hàng hóa lưu thông trong nước, Việt Nam cần hoàn thiện khung khổ pháp lý thống nhất, để quy định tiêu chí xác định xuất xứ của hàng hóa Việt Nam. Đây là yêu cầu cấp thiết để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, bảo vệ quyền lợi của DN sản xuất, kinh doanh trong nước, cũng như góp phần nâng cao niềm tin và uy tín hàng hóa Việt Nam”, ông Sơn nói.
