TP. Hồ Chí Minh: 50 năm chăm sóc, nâng cao sức khỏe người dân

Từ việc khan hiếm thuốc sau giải phóng

Khám bệnh và phát thuốc miễn phí cho nhân dân tại các trạm y tế phường, xã tại TP. Hồ Chí Minh năm 1975

Ngay sau ngày giải phóng, trước những khó khăn do chiến tranh để lại, TP. Hồ Chí Minh đã triển khai nhiều giải pháp đột phá, sáng tạo nhằm nâng cao sức khỏe người dân, góp phần cùng cả nước vượt qua giai đoạn tái thiết đất nước vừa thống nhất trong bối cảnh thiết bị y tế, vật tư và nguồn dự trữ thuốc men, nguyên liệu cạn dần.

Với phương châm y tế phải “gần dân, thuận lợi cho dân”, “phòng bệnh là chính, điều trị là quan trọng”, TP. Hồ Chí Minh đã thành lập trạm vệ sinh phòng dịch thành phố và các đội vệ sinh phòng dịch ở quận huyện cùng các trạm y tế phường, xã.

Đây là lực lượng nòng cốt giúp triển khai phong trào ‘‘5 dứt điểm’’(dứt điểm về công trình vệ sinh; dứt điểm về quản lý sức khỏe; dứt điểm về sinh đẻ có kế hoạch; dứt điểm về trồng và sử dụng thuốc Nam; dứt điểm về kiện toàn tổ chức y tế cơ sở và quận huyện). Cùng với đó là phong trào xây dựng ‘‘3 công trình vệ sinh’’ (nhà tiêu hợp vệ sinh; cung cấp nước sạch và xử lý rác thải.

Sau đó là 10 điểm trong chương trình chăm sóc sức khỏe ban đầu tại các trạm y tế (giáo dục sức khỏe; kiểm soát bệnh dịch ở địa phương; tiêm chủng mở rộng; bảo vệ bà mẹ trẻ em; cung cấp thuốc thiết yếu; cung cấp lương thực, thực phẩm, cải thiện dinh dưỡng bữa ăn; điều trị và phòng bệnh; cung cấp nước sạch và đảm bảo vệ sinh môi trường; quản lý sức khỏe và kiện toàn mạng lưới y tế cơ sở).

Tất cả đã góp phần làm giảm và khống chế được các dịch bệnh như sốt rét, dịch tả, dịch hạch, thương hàn, sốt xuất huyết…; giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng, giảm tỷ lệ mù lòa, tăng sử dụng các bài thuốc y học cổ truyền góp phần khắc phục tình trạng khan hiếm thuốc men sau giải phóng.

Loại trừ nhiều dịch bệnh nguy hiểm

Người dân đưa trẻ đến Trạm y tế phường 8, quận Gò Vấp để tiêm vắc xin trong chương trình tiêm chủng mở rộng

Nhiều năm qua, tỉ lệ tiêm chủng đầy đủ cho trẻ dưới 1 tuổi tại TP. Hồ Chí Minh luôn đạt trên 95%, giữ vững được thành quả thanh toán bại liệt từ năm 2000 và loại trừ uốn ván sơ sinh từ năm 2005. Bên cạnh đó, nhiều dịch bệnh nguy hiểm khác cũng đã được loại trừ như sốt rét từ năm 2020 và bệnh phong từ năm 2023. Các bệnh truyền nhiễm có thể dự phòng bằng vắc xin như ho gà, bạch hầu, uốn ván, sởi đều giảm đáng kể.

Là địa phương chịu gánh nặng bệnh HIV/AIDS lớn nhất trong cả nước, trong 35 năm tính từ trường hợp nhiễm HIV đầu tiên của Việt Nam được phát hiện tại TP. Hồ Chí Minh vào năm 1990, thành phố đã triển khai toàn diện, hiệu quả các giải pháp về xã hội và về chuyên môn kỹ thuật y tế trong hoạt động phòng, chống HIV/AIDS.

Nhờ sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, sự hỗ trợ cả về kỹ thuật và kinh phí của các tổ chức quốc tế, tình hình dịch HIV/AIDS trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh từng bước được kiểm soát, số người nhiễm HIV mới, số trường hợp chuyển sang AIDS và tử vong liên quan đến HIV/AIDS hàng năm liên tục giảm.

TP. Hồ Chí Minh đặt mục tiêu đến năm 2025 sẽ hoàn thành “Mục tiêu 95” gồm có 95% số người nhiễm HIV biết được tình trạng nhiễm HIV của mình (hiện đạt 93.5%); 95% số người đã chẩn đoán nhiễm HIV được điều trị ARV (hiện đạt 92.8%); 95% số người được điều trị ARV kiểm soát được tải lượng vi rút ở mức thấp để sống khỏe mạnh và làm giảm nguy cơ lây truyền HIV cho người khác (hiện đạt 98%) và hướng tới mục tiêu chấm dứt đại dịch AIDS vào năm 2030.

Từ bài học kinh nghiệm phòng chống dịch bệnh trong hàng chục năm qua và đặc biệt từ đại dịch COVID-19, Ngành y tế đã tham mưu UBND TP. Hồ Chí Minh ban hành Đề án “Củng cố tổ chức, bộ máy và nâng cao năng lực Trung tâm kiểm soát bệnh tật thành phố”. Đồng thời đẩy mạnh hợp tác quốc tế để nâng cao năng lực giám sát và cảnh báo dịch bệnh. Đáp ứng nhanh chóng hiệu quả của thành phố đối với dịch sởi trong năm 2024 là một minh chứng rõ nét cho thành công của hoạt động này.

Chăm sóc sức khỏe toàn diện từ thai nhi đến tuổi già

Bí thư Thành ủy TP. Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Nên chúc mừng các thầy thuốc trẻ được chọn về công tác tại tuyến y tế cơ sở

Bên cạnh những dấu ấn trong công tác phòng, chống dịch, những năm qua, TP. Hồ Chí Minh đã nỗ lực củng cố hệ thống y tế cơ sở, phát triển y tế cộng đồng và triển khai các chương trình sức khỏe góp phần bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân.

Nhiều hoạt động giúp củng cố và nâng cao chất lượng y tế cơ sở được triển khai như: đầu tư cơ sở hạ tầng cho các trạm y tế để bảo đảm chuyển đổi hoạt động theo nguyên lý y học gia đình; tăng cường nguồn nhân lực cho y tế cơ sở và hình thành mạng lưới cộng tác viên sức khỏe cộng đồng; tăng cường hỗ trợ chuyên môn cho các trạm y tế thông qua kết nối hội chẩn từ xa với các bệnh viện tuyến trên; đấu thầu thuốc từ riêng lẻ sang đấu thầu gộp cho tuyến y tế cơ sở nhằm đáp ứng đủ cơ số thuốc cho trạm y tế; triển khai gói can thiệp thiết yếu về bệnh không lây nhiễm trong chăm sóc sức khỏe ban đầu với sự hỗ trợ kỹ thuật từ WHO…

Nhiều chương trình sức khỏe đã được triển khai hiệu quả nhằm chăm sóc sức khỏe toàn diện cho người dân từ khi còn trong bụng mẹ đến lúc tuổi già như: chăm sóc sức khỏe bà mẹ - trẻ em, sức khỏe sinh sản, sức khỏe học đường, khám sức khỏe cho người cao tuổi…

Các hoạt động can thiệp nâng cao chất lượng dân số giai đoạn đầu đời được triển khai thực hiện hiệu quả từ năm 2008 thông qua hoạt động tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn và sàng lọc trước sinh - sàng lọc sơ sinh… Giúp trẻ sinh ra phát triển bình thường hoặc tránh được những hậu quả nặng nề do dị tật bẩm sinh, giảm thiểu số người tàn tật, thiểu năng trí tuệ trong cộng đồng, góp phần nâng cao chất lượng dân số.

Từ năm 2024, chương trình khám sức khỏe cho người cao tuổi được triển khai thống nhất tại TP. Hồ Chí Minh nhằm phát hiện sớm, kiểm soát tốt các bệnh lý mạn tính và tiết kiệm chi phí điều trị. Nhờ đó, bước đầu đã xác định mô hình bệnh tật của người cao tuổi trên địa bàn để có những biện pháp điều trị và chăm sóc kịp thời.

Không chỉ chăm sóc sức khỏe thể chất, nhiều chương trình, hoạt động chăm sóc sức khỏe tâm thần cho người dân, nhất là sau đại dịch COVID-19 cũng được triển khai và đạt được những kết quả tích cực…

Tuổi thọ người dân TP. Hồ Chí Minh cao nhất cả nước

Người cao tuổi đang được thăm khám sức khỏe miễn phí tại Trạm y tế phường Linh Trung, TP. Thủ Đức

50 năm qua, chất lượng dân số, sức khỏe, tầm vóc, tuổi thọ và chất lượng cuộc sống của người dân TP. Hồ Chí Minh đã được nâng cao rõ rệt: tỷ suất chết trẻ em dưới 1 tuổi (IMR), tỷ suất chết trẻ em dưới 5 tuổi (U5MR) và tỷ số chết mẹ đều giảm mạnh. Tình trạng suy dinh dưỡng, tử vong bà mẹ, trẻ em luôn duy trì ở mức thấp nhất cả nước.

Tầm vóc, thể lực người dân thành phố ngày càng được cải thiện: Chiều cao trung bình của dân số (khảo sát ở học sinh 17 tuổi) đã được cải thiện đáng kể ở cả hai giới, tương ứng 168,2 cm (năm 2014) lên 169,2 cm (năm 2019) ở nam và 155,9 cm (năm 2014) lên 157,0 cm (năm 2019) ở nữ.

Tuổi thọ trung bình của người dân TP. Hồ Chí Minh tăng từ 66 tuổi năm 1979 lên 76,6 tuổi năm 2024, cao hơn tuổi thọ trung bình của cả nước là 74,7 tuổi.

Bên cạnh những thành quả đáng đạt được, TP. Hồ Chí Minh vẫn còn phải giải quyết nhiều thách thức mới như: gánh nặng bệnh tật kép với sự gia tăng tỷ trọng các bệnh không lây nhiễm khi các dịch bệnh truyền nhiễm mới nổi vẫn tiếp tục xuất hiện; sự gia tăng của các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe như tình trạng già hóa dân số, biến đổi khí hậu, đô thị hóa, công nghiệp hóa, toàn cầu hóa, hành vi lối sống bất lợi cho sức khỏe…

Trong năm 2025, TP. Hồ Chí Minh tiếp tục ban hành Đề án chăm sóc sức khỏe toàn diện cho người dân thành phố và một số giải pháp góp phần làm tăng tổng tỷ suất sinh giai đoạn 2025-2030, nhằm đảm bảo mọi người dân TP. Hồ Chí Minh được tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe toàn diện, liên tục và chất lượng, sống trong môi trường an toàn, phát triển toàn diện về thể chất và tinh thần. Qua đó, góp phần nâng cao sức khỏe, chất lượng dân số và nguồn nhân lực cho sự phát triển của thành phố trong tương lai.

Nguyễn Tuấn