TPHCM: không gian công cộng cần 'huyết mạch' kết nối

Theo các chuyên gia, chìa khóa để hiện thực hóa các không gian này không chỉ nằm ở quy hoạch quỹ đất công viên, mà là khả năng kết nối hạ tầng giao thông, những tuyến đường “huyết mạch” giúp cộng đồng tiếp cận và thụ hưởng giá trị đô thị.

Mô hình phát triển của TPHCM dựa hoàn toàn vào mặt đất đã chạm giới hạn. Ảnh: LÊ VŨ

Giao thông là tiên quyết

Theo TS. Nguyễn Bá Hùng, Chuyên gia Kinh tế trưởng tại Văn phòng ADB Việt Nam, để phát triển không gian công cộng thì cần có giao thông công cộng. Nếu không có giao thông thuận tiện, người dân sẽ không tập trung được tại các nơi này.

Cộng đồng sẽ hình thành khi số lượng người đến nhiều hơn, đồng thời nhà nước cũng có nguồn để tái đầu tư, hoặc ít nhất để bảo dưỡng cơ sở vật chất tốt hơn.

“Cần đầu tư giao thông công cộng vì nếu không có thì không ai dùng, chỉ phụ thuộc vào cộng đồng quanh đó thì hiệu quả thấp. Điều trước hết có thể làm ngay là phát triển các tuyến xe buýt với độ phủ tốt hơn, vì đường sắt đô thị sẽ mất thời gian”, ông Hùng nhấn mạnh tại tọa đàm chuyên sâu với chủ đề “Không gian công cộng – Từ biểu tượng đô thị đến động lực tăng trưởng kinh tế” diễn ra sáng ngày 23-12.

Chấm điểm theo tiêu chuẩn của ADB, ông Hùng nói chất lượng đô thị của TPHCM còn thấp so với mặt bằng quốc tế, bao gồm dịch vụ y tế, hạ tầng, môi trường văn hóa (ba yếu tố này chiếm 65% tổng điểm đánh giá, bên cạnh đó là tính ổn định và giáo dục).

Kiến trúc sư David Ching, nhà sáng lập kiêm Chủ tịch David Ching & Partners, từng giữ chức Giám đốc Quy hoạch và Phát triển tại Vườn chim Jurong (Singapore), chia sẻ bài học từ Sinagore cho thấy tầm quan trọng của các tuyến kết nối đường sắt đô thị. “Đây là những mạch máu. Còn không gian mở là không gian kết nối mọi thứ với nhau”, ông nói.

Kiến trúc sư Steven Townsend, Giám đốc điều hành Studio Urban Design (SUDV), từng tham gia quy hoạch Khu đô thị Phú Mỹ Hưng và tái thiết không gian đô thị tại khu vực trung tâm TPHCM, cũng nhấn mạnh giải pháp cho không gian di chuyển là lợi ích chung mà cộng đồng ai cũng mong muốn. Thậm chí, người dân sẽ tính đến việc đi làm bằng xe đạp thay vì ô tô hoặc xe máy.

Các diễn giả chia sẻ tại tọa đàm chuyên sâu về quy hoạch không gian cộng đồng, diễn ra sáng ngày 23-12 do Trung tâm Truyền hình Việt Nam tại TPHCM (VTV9) tổ chức. Ảnh: V.D.

Không gian công cộng không chỉ là công viên

Theo ông Sử Ngọc Khương, Giám đốc Cấp cao Bộ phận Đầu tư Savills Việt Nam, cần xem xét lại khái niệm không gian công cộng. Không chỉ là nơi đi bộ hay công viên, mà còn là tuyến hành lang di chuyển từ tòa nhà này sang tòa nhà kia.

Quan điểm của ông Khương là đôi khi không cần đầu tư mang công trình mang tính biểu tượng cao, không gian công cộng có thể là những bãi đất trống, nơi người dân có thể tập trung cắm trại cuối tuần, thu hút người đến bằng hội chợ hay dịch vụ nào đó, từ đó tạo ra sức hút chung mang tính trải nghiệm. “Thách thức với TPHCM không phải là xây thêm công viên hay phố đi bộ, chợ đêm, mà cần dựa vào nền tảng và bản sắc văn hóa”, ông Khương nói.

Theo ông Townsend, một bài học của TPHCM trong vấn đề quy hoạch là từ việc phát triển khu vực Nam Sài Gòn, trở thành không gian mở thu hút cộng đồng dân cư lựa chọn sinh sống. “Môi trường sống là cực kỳ quan trọng”, ông nhấn mạnh.

Ngoài ra, TPHCM có thể học thêm bài học tái lập quy hoạch từ việc tăng cường không gian ven sông. “TPHCM có hệ sinh thái cần kết nối nhau liền mạch và chặt chẽ hơn”, ông Townsend chia sẻ.

Nói về mô hình đô thị ven sông, ông Ching cũng so sánh Bangkok với TPHCM thì hai thành phố này đều có con sông lớn với quy mô tương đồng nhau. Tuy nhiên, TPHCM chưa tận dụng tốt sông Sài Gòn, chưa "sống động" vào ban đêm.

Đề xuất khác mà ông Ching nêu lên là giải quyết tình trạng kẹt xe bằng tuyến đường sáng tạo và mới hơn. Chẳng hạn như nghiên cứu thêm hệ thống đường trên cao, hoặc thậm chí là kết hợp với giao thông đường thủy. Ở mỗi chỗ ngừng, nghỉ lại, nơi trung chuyển sẽ là không gian công cộng. Việc xây dựng những không gian công cộng trên cao, vừa giúp giảm tắc nghẽn giao thông vừa “né” ngập lụt.

“Giải pháp cốt lõi cho vấn đề là sự tích hợp, cần kết nối các không gian hiện đang phân mảnh và dàn trải nhiều. Điều này cần hạ tầng, phải xây hạ tầng rất tốt. TPHCM cần những huyết mạch mới, cần phiên bản khác, không gian khác, có nơi để sinh hoạt”, ông Ching đặt vấn đề.

Ngoài yếu tố xây dựng các tuyến “huyết mạch”, thách thức lớn nhất đối với việc xây dựng các không gian công cộng tại TPHCM là vấn đề quy hoạch và triển khai quy hoạch đó. Tiếp theo đó là khả năng triển khai, quản lý các dịch vụ, hoạt động để thu hút người tham gia, theo các chuyên gia.

Nhìn chung, các chuyên gia đều đồng thuận rằng không gian công cộng không chỉ là nơi để người dân “thư giãn”, mà còn là nguồn lực tạo ra giá trị kinh tế, văn hóa và xã hội. Để xây dựng không gian công cộng, cần sự phối hợp đồng bộ giữa quy hoạch chiến lược, hợp tác công tư, khả năng tài chính và năng lực quản lý vận hành bền vững.

Dũng Nguyễn