Trái ngọt bên dòng sông Cầu: Câu chuyện làm giàu từ nông nghiệp thông minh ở Xuân Cẩm

Giữa bãi bồi sông Cầu, dưa lưới công nghệ cao trổ hoa trên cánh đồng Ngọ Khổng

Nằm bên ven con sông Cầu thơ mộng, trang trại dưa của Hợp tác xã nông nghiệp công nghệ cao Phúc Lâm ở thôn Ngọ Khổng (xã Xuân Cẩm, tỉnh Bắc Ninh) nổi bật giữa cánh đồng mênh mông.

Trong khu nhà kính diện tích khoảng 4.000m2 là những dàn dưa lưới đang tới ngày thụ phấn sinh trưởng xanh tốt. Những chú ong vo ve hút mật, thụ phấn tạo nên một bức tranh nông nghiệp sống động.

Ông Nguyễn Văn Bội, Giám đốc Hợp tác xã nông nghiệp công nghệ cao Phúc Lâm tỉ mỉ lựa và tỉa các nhánh dưa để đảm bảo mỗi cây chỉ có một quả dưa phát triển tốt nhất.

Bận rộn lựa và tỉa từng nhánh dưa, ông Nguyễn Văn Bội, Giám đốc Hợp tác xã nông nghiệp công nghệ cao Phúc Lâm kể cho chúng tôi về hành trình mang mô hình trồng dưa lưới bằng công nghệ cao tới vùng đất xưa nay người dân vốn chỉ sản xuất nông nghiệp thuần túy với lúa, ngô, khoai, sắn.

Năm 2019, để ý thấy các sản phẩm dưa lưới trên thị trường ngày càng được ưa chuộng, ở quê lại chưa phổ biến nên ông Bội bắt đầu tìm hiểu và nhen nhóm ý tưởng về việc sản xuất dưa lưới siêu ngọt TL03 trong nhà lưới sử dụng công nghệ tưới tự động theo tiêu chuẩn VietGAP.

Ông bắt đầu đi tham khảo mô hình trồng dưa lưới ở nhiều nơi và thuê một kỹ sư nông nghiệp để hỗ trợ mình bước đầu. Mô hình của ông khi đó đã được UBND tỉnh Bắc Giang và UBND huyện Hiệp Hòa ủng hộ. Có sự hỗ trợ của địa phương, những ruộng dưa lưới được trồng trong nhà kính của ông Bội ngày càng phát triển khả quan.

Việc ứng dụng các công nghệ chăm sóc, hệ thống tưới nhỏ giọt, sử dụng phương pháp thụ phấn bằng ong... trong nhà kính đã giúp cây sinh trưởng tốt, năng suất cao, chất lượng các trái dưa đồng đều, hương vị thơm và đậm đà.

Mỗi vụ dưa lưới thường kéo dài khoảng 70 ngày với năng suất thu hoạch được khoảng 9-10 tấn, mang về cho hợp tác xã nguồn lợi nhuận ổn định với khoảng 150 triệu đồng/vụ. Ngoài trồng dưa lưới, HTX Phúc Lâm còn luân canh trồng dưa bao tử.

Mô hình trồng dưa lưới trong nhà kính không chỉ mang tới "làn gió mới" cho sản xuất nông nghiệp ở thôn Ngọ Khổng, còn tạo ra công ăn việc làm cho nhiều người dân trong làng.

"Người lao động ở đây chủ yếu là những người đã lớn tuổi, không thể đi làm ở các khu công nghiệp. Công việc chăm sóc dưa giúp họ có thêm thu nhập đều đặn hơn", ông Bội nói và cho biết thêm, để làm được công việc này, người dân đều phải trải qua các lớp tập huấn, đào tạo để nắm được kỹ thuật và công việc chăm sóc để đảm bảo sản phẩm từ khi trồng tới khi thu hoạch và đưa ra thị trường đạt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm cao nhất.

Năm 2021, sản phẩm dưa lưới TL03 của HTX nông nghiệp công nghệ cao Phúc Lâm đã được cấp chứng nhận sản phẩm OCOP 3 sao, giúp nâng cao thương hiệu của sản phẩm trên thị trường.

Ông Trần Văn Xô, Trưởng thôn Ngọ Khổng cho biết thời gian qua, địa phương luôn tạo điều kiện để khuyến khích người dân phát triển và mở rộng các mô hình trồng cây nông nghiệp theo tiêu chuẩn nâng cao, hướng dẫn người dân có nhu cầu chuyển đổi canh tác.

Bên cạnh đó, thôn cũng chú trọng phát triển hạ tầng giao thông để tạo thuận lợi cho người dân di chuyển, để các thương lái có thể tới tận ruộng để vận chuyển nông sản.

"Hiện nay, thôn đang tiếp tục vận động người dân hiến đất làm đường để mở rộng trục đường liên thôn từ 7m lên 9m. Khi hạ tầng phát triển, kinh tế và đời sống người dân cũng sẽ tốt hơn", ông Xô chia sẻ.

Mô hình sản xuất nông nghiệp công nghệ cao không chỉ tạo công ăn việc làm cho người dân, còn được địa phương khuyến khích để phát triển các sản phẩm nông nghiệp sạch, hiệu quả.

Khi nông thôn mới chạm tay vào công nghệ cao

Không chỉ có mô hình sản xuất nông nghiệp chất lượng cao của Hợp tác xã công nghệ cao Phúc Lâm, ông Nguyễn Văn Quang, Phó chủ tịch UBND xã Xuân Cẩm cho biết thời gian qua, địa phương luôn chú trọng phát triển, quảng bá các sản phẩm OCOP trên địa bàn.

Tính tới nay, xã Xuân Cẩm đã có 5 sản phẩm OCOP đạt chuẩn 3 sao, gồm giò lụa Đồng Phương, cao đinh lăng, rượu men lá Tuấn Thùy, gạo nếp cái hoa vàng và dưa lưới TL03. Đây là những sản phẩm đặc trưng, có thế mạnh của địa phương và đang được mở rộng thị trường.

Song song với OCOP, xã cũng có nhiều mô hình nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao với 6 nhà màng sản xuất rau, quả sạch, 1 mô hình cánh đồng không dấu chân, 3 mô hình khoai tây 47ha, 1 vùng đào 30 ha…

"Các mô hình này góp phần nâng cao thu nhập, tạo sản phẩm sạch, bền vững, có khả năng tham gia đánh giá OCOP mới trong thời gian tới", ông Quang nói.

Dưa lưới TL03 là một trong những sản phẩm OCOP của xã Xuân Cẩm, tỉnh Bắc Ninh.

Xác định chương trình OCOP là một trụ cột quan trọng để phát triển kinh tế nông thôn bền vững, lãnh đạo xã Xuân Cẩm khẳng định giai đoạn tới, địa phương sẽ phấn đấu từ nay đến cuối năm 2030 xây dựng thêm ít nhất 1 sản phẩm OCOP 3 sao mới, ưu tiên các sản phẩm nông nghiệp đặc thù, có vùng nguyên liệu ổn định.

Đồng thời, nâng cao chất lượng, bao bì, truy xuất nguồn gốc, hoàn thiện quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn an toàn. Gắn phát triển OCOP với du lịch cộng đồng, lễ hội truyền thống, văn hóa Quan họ để quảng bá sản phẩm.

Địa phương cũng khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao, liên kết sản xuất - tiêu thụ để người dân yên tâm sản xuất theo chuỗi. Đặc biệt, việc xúc tiến thương mại, kết nối doanh nghiệp, siêu thị, sàn thương mại điện tử nhằm mở rộng đầu ra cho sản phẩm OCOP, cũng như đẩy mạnh chuyển đổi số trong nông nghiệp, hướng dẫn người dân ứng dụng mã QR, nền tảng số, quản trị bán hàng và truyền thông sản phẩm sẽ được chú trọng.

Ngoài phát triển các sản phẩm OCOP và nông thôn thông minh, ông Quang thông tin những năm qua, đặc biệt là năm 2025, xã Xuân Cẩm đạt được nhiều kết quả nổi bật trong xây dựng nông thôn mới và nông thôn mới nâng cao.

Toàn xã hiện có 5/5 xã (cũ) đạt chuẩn nông thôn mới. Trong đó, xã Xuân Cẩm (cũ) được công nhận xã nông thôn mới kiểu mẫu nổi trội lĩnh vực văn hóa năm 2024. Trên địa bàn, có 28/39 thôn đạt chuẩn nông thôn mới, 9 thôn đạt kiểu mẫu và 2 thôn đạt nông thôn mới thông minh.

Kinh tế - xã hội cũng có bước phát triển mạnh với tốc độ tăng trưởng kinh tế đạt 18,7%, thu nhập bình quân đầu người đạt 69 triệu đồng/năm, tổng thu ngân sách đến tháng 11/2025 đạt 320% dự toán.

Hạ tầng giao thông, hạ tầng sản xuất, hạ tầng văn hóa – xã hội được đầu tư đồng bộ. Các tiêu chí môi trường, y tế, giáo dục, an sinh xã hội đều đạt và giữ vững. Công tác chuyển đổi số, phát triển dịch vụ - thương mại tạo diện mạo mới, góp phần nâng cao đời sống người dân.

Thời gian tới, địa phương cho biết sẽ tập trung triển khai mục tiêu xây dựng nông thôn mới theo hướng bền vững, thông minh, hiện đại, gắn với phát triển đô thị theo Quy hoạch chung đô thị Hiệp Hòa đến năm 2045.

Một trong những nhiệm vụ trọng tâm là đẩy mạnh phát triển công nghiệp và dịch vụ, thu hút đầu tư vào các khu, cụm công nghiệp trên địa bàn, tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân. Đẩy nhanh giải phóng mặt bằng cho 7 dự án lớn, trong đó có KCN Xuân Cẩm - Hương Lâm, KCN Châu Minh - Bắc Lý - Hương Lâm, các tuyến giao thông trọng điểm.

Cạnh đó là việc huy động nguồn lực đầu tư hạ tầng nông thôn, đường giao thông, thủy lợi, cấp nước sạch, cũng như ưu tiên các dự án trọng điểm. Đặc biệt, nâng cao chất lượng môi trường, thu gom xử lý rác, quản lý đất đai chặt chẽ, không để phát sinh vi phạm.

Xã cũng sẽ tập trung phát triển nông nghiệp chất lượng cao như duy trì vùng lúa tập trung, mở rộng mô hình "cánh đồng không dấu chân", khoai tây chế biến, các mô hình ứng dụng công nghệ cao.

"Để phát huy lợi thế, xã dựa vào hệ thống giao thông thuận lợi, 3 khu công nghiệp và 2 cụm công nghiệp đã hoạt động. Đồng thời, phát huy sức mạnh của cộng đồng doanh nghiệp, nguồn lực xã hội hóa cùng sự đồng thuận của nhân dân để tạo bước đột phá trong giai đoạn 2026 - 2030", Phó chủ tịch UBND xã Xuân Cẩm nhấn mạnh.

Hoàng Anh