Trao cơ hội học tập, mở cánh cửa tương lai cho trẻ em vùng cao
Cải thiện môi trường học tập để tạo ra thay đổi bền vững trong nhận thức, từ đó từng bước xóa bỏ tảo hôn, hôn nhân cận huyết và trao quyền cho các em gái tự quyết định tương lai.
Giữa những tầng mây bảng lảng của mùa đông vùng cao Tuyên Quang, ngôi nhà bán trú mới của Trường Phổ thông Dân tộc Bán trú Tiểu học và THCS Tả Nhìu mang lại niềm vui khôn tả cho học sinh, thầy cô và người dân nơi đây.
Khu nhà bán trú mới khang trang tại Trường PTDTBT Tiểu học và THCS Tả Nhìu vừa hoàn thành vào tháng 11/2025. Ảnh: Nam Nguyễn
Đằng sau công trình khang trang ấy là sự đồng hành của Uniqlo và Plan International Việt Nam, thông qua dự án gây quỹ toàn cầu Peace for All. Đây là bước tiếp nối của chuỗi hoạt động trong dự án 4 năm, được triển khai tại Tuyên Quang, từ ngày 1/4/2023 đến 31/3/2027, nhằm chấm dứt tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, đồng thời cải thiện nhận thức, điều kiện học tập và môi trường sống cho trẻ em vùng cao. Nhưng hơn thế nữa, đó còn là sự chung tay để mở ra những cánh cửa mới cho các em nhỏ - những đứa trẻ ngày ngày vượt dốc, băng suối, chống chọi với mưa lạnh để đến lớp, mang theo những ước mơ nhỏ mà kiên cường.
Hai em S. và B. luôn khao khát được học tập, tới trường. Ảnh: Nam Nguyễn
Giữa những câu chuyện được thắp lên từ Dự án ấy có hai em nhỏ - Vàng Thị B. và Nùng Thị S. - đại diện cho biết bao số phận còn nhiều thiếu thốn nhưng luôn khát khao được học tập, được bước ra khỏi những giới hạn của cái nghèo, để vươn tới tương lai tươi sáng hơn.
Em Vàng Thị B., học sinh lớp 9 Trường PTDT Bán trú THCS Nấm Dẩn, mang theo câu chuyện khiến bất kỳ ai nghe cũng nghẹn lại. B. là người Nùng, mồ côi cha từ nhỏ, mẹ rời đi khi hai chị em chưa kịp trưởng thành. Chị gái - Vàng Thị Y. (lớp 11) là chỗ dựa duy nhất của em suốt những tháng ngày thiếu thốn.
Ngôi nhà cũ xiêu vẹo từng chỉ đủ che nắng che mưa, không chống nổi rét vùng cao. Năm 2024, nhờ chính quyền địa phương và nhóm thiện nguyện, hai chị em mới có được mái nhà nhỏ để cuối tuần trở về. Những ngày đi học, B. ở nhờ bà và gia đình người bác - cũng là hộ nghèo. Đường đến trường đầy dốc đứng, suối sâu, mưa gió khiến dép nặng bùn, nhưng em chưa từng nghĩ đến việc bỏ học. Khu bán trú trở thành nơi em tìm thấy sự ấm áp và an toàn.
B. luôn nói muốn học hết cấp 3, cố gắng vào đại học để sau này giúp gia đình. Ảnh: Nam Nguyễn
Khác với B., em Nùng Thị S., học sinh lớp 7 cùng trường, từng suýt đánh mất cơ hội đến lớp. S. là con thứ ba trong gia đình nghèo có 8 người: bố làm thuê bấp bênh, mẹ sức khỏe yếu, chị gái khuyết tật học hòa nhập, em út mới 3 tuổi.
Đường đi học của S. gần một giờ, lội suối, vượt dốc, trơn trượt. Ngày mưa áo quần ướt sũng, nhiều hôm em phải nghỉ để trông em nhỏ. Đầu năm 2024, khi thấy S. vắng học nhiều ngày, cô chủ nhiệm, Ban Bảo vệ trẻ em của trường và cán bộ Dự án đã đến tận nhà tìm hiểu và đồng hành hỗ trợ. Nhờ đó, S. lấy lại ý chí đến lớp.
Từ ấy, em đi học đều đặn, chăm chỉ, không bỏ lỡ buổi nào dù khó khăn vẫn chồng chất. Ước mơ của S. cũng giản dị: “Con muốn đi học để sau này giúp lại gia đình.”
Em S. phụ giúp gia đình, vẫn ấp ủ ước mơ được đi học hàng ngày. Ảnh: Nam Nguyễn
Ước mơ ấy tưởng chừng giản dị nhưng lại không hề dễ dàng với những đứa trẻ sinh ra ở nơi điều kiện đi lại, học tập còn vô cùng thiếu thốn. Và cũng giống S., B., còn rất nhiều em nhỏ khác, đặc biệt là các em gái trong cộng đồng dân tộc thiểu số, đang mong mỏi được tiếp cận tri thức như một con đường để thay đổi cuộc đời mình.
Từ câu chuyện của hai em, có thể nhìn thấy mục tiêu rộng lớn hơn mà dự án Peace for All hướng tới, đó là cải thiện môi trường học tập để tạo ra thay đổi bền vững trong nhận thức, từ đó từng bước xóa bỏ tảo hôn, hôn nhân cận huyết và trao quyền cho các em gái tự quyết định tương lai.
Tại nhiều vùng cao, tảo hôn và hôn nhân cận huyết vẫn âm thầm diễn ra bởi sự thiếu thông tin và hạn chế trong tiếp cận giáo dục. Khi trẻ em, đặc biệt là các em gái không được đến trường, vòng luẩn quẩn của nghèo đói và định kiến càng trở nên bền chặt.
Bởi vậy, việc xây dựng trường lớp, cải thiện điều kiện học tập không chỉ nhằm giúp các em học tốt hơn. Đó là bước đi nền tảng để tạo ra một thế hệ mới có nhận thức đầy đủ hơn về sức khỏe sinh sản, quyền được lựa chọn và quyền tự quyết.
Trong những năm gần đây, Peace for All đã đồng hành cùng nhiều điểm trường vùng cao, tập trung vào ba nhóm hành động chính: Cải thiện cơ sở vật chất: xây dựng phòng học kiên cố, nhà vệ sinh an toàn, khu vực sinh hoạt bán trú để giúp trẻ yên tâm học tập; Hỗ trợ giáo dục và nâng cao hiểu biết thông qua tổ chức các buổi truyền thông về sức khỏe sinh sản vị thành niên, phòng chống tảo hôn, bình đẳng giới; Tạo không gian an toàn cho các em gái bằng việc khuyến khích các em chia sẻ, bày tỏ quan điểm và hiểu rằng tương lai của mình là do chính mình lựa chọn.
Khi nhìn thấy ánh mắt háo hức của S., B. trong lớp học có thể hiểu vì sao giáo dục được xem là con đường nhanh nhất và vững chắc nhất để đẩy lùi tảo hôn và hôn nhân cận huyết. Các em như S., B. hay nhiều cô bé người Mông, Dao, Nùng, Thái… sẽ lớn lên với sự hiểu biết đầy đủ và tự tin để lựa chọn một cuộc sống mà bản thân các em mong muốn.
Từ nơi núi rừng ấy, những điều tử tế tiếp tục lan tỏa, lặng lẽ, bền bỉ, nhưng đầy ấm áp, giống như cách mà các em nhỏ vẫn mỗi ngày bước đến trường, mang theo ước mơ vượt lên chính mình.
