Trao quyền tự chủ toàn diện để giáo dục thực sự là quốc sách hàng đầu

Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm, Phó Chủ tịch Hội Tâm lý giáo dục Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Trường Trung học phổ thông Đinh Tiên Hoàng. Ảnh: CTV

Theo Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm, Phó Chủ tịch Hội Tâm lý giáo dục Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Trường Trung học phổ thông Đinh Tiên Hoàng, dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV đã nhấn mạnh định hướng coi giáo dục là quốc sách hàng đầu, nhưng để tạo đột phá thực chất, văn kiện cần làm rõ hơn cơ chế trao quyền tự chủ toàn diện cho các cơ sở giáo dục.

Khi nhà trường được chủ động về tổ chức, nhân sự, tài chính và chuyên môn, gắn với trách nhiệm giải trình, chất lượng giáo dục sẽ được nâng lên. Ông cũng nhấn mạnh yêu cầu xây dựng chính sách chọn lọc, đào tạo và đãi ngộ đội ngũ nhà giáo có tài năng.

Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm nhận định, dự thảo Báo cáo chính trị đã nêu rõ sứ mệnh của giáo dục - đào tạo trong phát triển đất nước và khẳng định quan điểm nhất quán giáo dục là quốc sách hàng đầu, quyết định tương lai dân tộc. Đây là định hướng đúng, nhưng nếu không có cơ chế cụ thể, đổi mới mạnh mẽ thể chế thì khó tạo được chuyển biến thực chất.

Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã được ban hành hơn 10 năm, song nhiều nội dung quan trọng vẫn chưa được triển khai hiệu quả. Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo cũng đề cập đổi mới thể chế, tạo cơ chế chính sách đặc thù vượt trội. Tuy nhiên, đến nay, việc thực hiện mới chủ yếu tập trung ở khối đại học, còn phổ thông và mầm non hầu như chưa được nhắc tới.

Vì vậy, để giáo dục thực sự là quốc sách hàng đầu, cần mở rộng cơ chế tự chủ toàn diện cho các trường, từ mầm non, phổ thông đến đại học.

Đây là mô hình nhà trường được trao quyền và chịu trách nhiệm toàn diện trong việc ra quyết định về tổ chức, nhân sự, tài chính, chuyên môn, kế hoạch phát triển, trên cơ sở tuân thủ pháp luật và chuẩn quốc gia về giáo dục. Việc mở rộng tự chủ toàn diện sẽ thúc đẩy tính năng động, linh hoạt và trách nhiệm giải trình, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả quản trị nhà trường.

Cơ sở pháp lý của việc này, theo Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm, đã được nêu rõ tại Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị, với yêu cầu “đẩy mạnh phân cấp, phân quyền gắn với phân bổ nguồn lực, tăng cường tự chủ, tự chịu trách nhiệm của cơ sở giáo dục, gắn với kiểm tra, giám sát hiệu quả… bảo đảm nguyên tắc gắn trách nhiệm quản lý chuyên môn với quản lý nhân sự và tài chính”.

Bên cạnh đó, Nghị quyết số 29-NQ/TW cũng xác định: “Đổi mới căn bản công tác quản lý giáo dục và đào tạo; đảm bảo dân chủ, thống nhất; tăng quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục đào tạo; coi trọng quản lý chất lượng”.

Về nội dung cần thực hiện, theo Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm, nhà trường cần được tự lựa chọn phương pháp giáo dục, xây dựng chương trình phù hợp với học sinh, gắn quá trình học tập với đời sống xã hội và phát triển khoa học - kỹ thuật; chủ động gắn các hoạt động giáo dục với kinh tế - xã hội ở địa phương.

Bên cạnh đó, cần tạo điều kiện để đội ngũ nhà giáo chủ động, sáng tạo, nâng cao hiệu quả giáo dục; phát huy vai trò khoa học quản lý, khoa học tâm lý giáo dục và đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong trường học.

Nhà trường cần được tự chủ tài chính hiệu quả; việc sử dụng nguồn lực của Nhà nước và nhân dân phải minh bạch, phục vụ tốt quá trình phát triển nhà trường và sự tiến bộ của học sinh.

Lưu ý rằng tự chủ trong các trường công lập là chính sách quản lý nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục. Theo Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm, tự chủ không phụ thuộc vào việc nhà trường có tự bảo đảm chi thường xuyên hay không, mà phụ thuộc vào việc có bảo đảm chất lượng giáo dục hay không.

Ông cho rằng giáo dục hiện nay vẫn nặng về truyền thụ kiến thức, ít chú trọng phát triển năng lực và phẩm chất người học. Nếu không thay đổi cách đào tạo và cách chọn người làm giáo dục, những hạn chế trong hệ thống sẽ khó được khắc phục. Do đó, Đại hội XIV cần nhấn mạnh nội dung “đổi mới mạnh mẽ thể chế, tạo cơ chế chính sách đặc thù vượt trội” để tháo gỡ những điểm nghẽn này.

Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm đề xuất dự thảo văn kiện Đại hội XIV cần làm rõ hơn cơ chế tự chủ toàn diện cho các cơ sở giáo dục, bảo đảm quyền chủ động về chương trình, nhân sự, tài chính và cơ sở vật chất.

Đồng thời, cần đề cập cụ thể hơn việc xây dựng chính sách chọn lọc, đào tạo, đãi ngộ người tài trong ngành giáo dục, hướng đến đội ngũ nhà giáo có năng lực sư phạm và phẩm chất nghề nghiệp cao. “Chỉ khi đó, giáo dục mới thực sự trở thành quốc sách hàng đầu, là động lực và nền tảng vững chắc cho sự phát triển của đất nước”, ông nhấn mạnh.

Thống Nhất