Trí tuệ nhân tạo là 'nhà máy lọc' biến dữ liệu thành tăng trưởng

Chia sẻ tại hội thảo Quốc tế về Kinh tế Dữ liệu với chủ đề “Tư tưởng mới – Chính sách mới – Cơ hội mới” do Bộ Công an tổ chức, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, Giám đốc Trung tâm Dữ liệu Quốc gia, nhấn mạnh thế giới đã chính thức bước vào Kỷ nguyên dữ liệu, nơi dữ liệu không còn là tập hợp thông tin rời rạc, mà trở thành tài nguyên chiến lược quyết định năng lực cạnh tranh của quốc gia, sự ổn định của hệ thống kinh tế và triển vọng thịnh vượng dài hạn.

Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, Giám đốc Trung tâm Dữ liệu Quốc gia (Ảnh: Hiệp hội Dữ liệu Quốc gia)

Kinh tế dữ liệu và bài toán niềm tin, pháp lý, đo lường giá trị

Trong kỷ nguyên dữ liệu, dữ liệu trở thành yếu tố sản xuất ngang hàng với đất đai, lao động và vốn; được định giá, được giao dịch, được khai thác để nâng cao năng suất; làm nền tảng cho đổi mới sáng tạo và trí tuệ nhân tạo và đóng góp trực tiếp vào GDP ở nhiều nền kinh tế OECD và châu Âu. Quốc gia nào quản trị dữ liệu tốt hơn, khai thác dữ liệu thông minh hơn sẽ nắm lợi thế vượt trội trong cạnh tranh toàn cầu.

“Việt Nam bước vào Kỷ nguyên dữ liệu với quyết tâm lớn: biến dữ liệu thành động lực tăng trưởng, thành tài sản kinh tế, và thành hạ tầng chiến lược của quốc gia. Với vai trò đầu mối quốc gia, Bộ Công an hiện đang triển khai và vận hành thành công Trung tâm Dữ liệu Quốc gia; thiết lập chuẩn dữ liệu và trục kết nối dữ liệu của toàn bộ hệ thống; thúc đẩy hình thành nền kinh tế dữ liệu minh bạch, an toàn, cạnh tranh; tăng cường hợp tác khu vực và quốc tế về dữ liệu – trí tuệ nhân tạo; đưa dữ liệu trở thành nền tảng cho phát triển bền vững, thịnh vượng và hội nhập”, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương cho hay.

Với việc xây dựng Trung tâm Dữ liệu Quốc gia, Việt Nam đang phát đi một thông điệp rõ ràng: dữ liệu không chỉ để quản lý, mà là động lực tăng trưởng, nền tảng cho một nền kinh tế dữ liệu minh bạch, an toàn và cạnh tranh.

“Việt Nam bước vào Kỷ nguyên dữ liệu với quyết tâm biến dữ liệu thành động lực tăng trưởng, thành tài sản kinh tế và thành hạ tầng chiến lược của quốc gia”, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương khẳng định.

Trung tâm Dữ liệu Quốc gia, cùng với vai trò điều phối của Bộ Công an, đang đặt những viên gạch đầu tiên cho một nền kinh tế dữ liệu minh bạch, an toàn, cạnh tranh và hội nhập, nơi dữ liệu không chỉ được bảo vệ, mà còn được khai thác để kiến tạo thịnh vượng dài hạn cho đất nước.

Vấn đề cần giải quyết là mô hình kinh tế dữ liệu nào phù hợp với một quốc gia có tốc độ tăng trưởng nhanh như Việt Nam, dữ liệu tạo ra năng suất và đổi mới sáng tạo bằng cơ chế nào, làm thế nào để đo lường tài sản dữ liệu và tích hợp vào hệ thống tài khoản quốc gia, và cần xây dựng khung pháp lý ra sao để đảm bảo dữ liệu được khai thác an toàn, minh bạch và có trách nhiệm.

Những vấn đề này không chỉ là bài toán riêng của Việt Nam mà là thách thức toàn cầu. Tuy nhiên, các chuyên gia quốc tế cho rằng Việt Nam đang có những điều kiện thuận lợi hiếm có để bước vào kinh tế dữ liệu nếu biết cách thiết kế thể chế và tạo dựng niềm tin xã hội.

Ông Raymond Gordon, Hiệu trưởng Trường Đại học Anh Quốc Việt Nam (Ảnh: Hiệp hội Dữ liệu Quốc gia)

Ông Raymond Gordon, Hiệu trưởng Trường Đại học Anh Quốc Việt Nam, cho rằng dữ liệu không chỉ là yếu tố kỹ thuật mà còn gắn chặt với sự liêm chính của xã hội và lợi thế quốc gia. Kinh tế dữ liệu, với trí tuệ nhân tạo đóng vai trò dẫn dắt, đòi hỏi nguồn nhân lực có khả năng sử dụng dữ liệu thông minh. Việc đào tạo và phát triển lực lượng lao động dữ liệu không chỉ phục vụ doanh nghiệp, mà còn quyết định khả năng tận dụng dữ liệu cho phát triển quốc gia trong dài hạn.

Ở góc nhìn chính sách so sánh, Giáo sư Rajrajam, Đại học Tổng hợp London, phân tích rằng Mỹ, Trung Quốc và châu Âu đang đi theo những con đường rất khác nhau trong quản trị dữ liệu.

Trí tuệ nhân tạo là “nhà máy lọc” để biến dữ liệu thô thành sản phẩm

Theo Giáo sư Rajrajam, mô hình châu Âu đặc biệt đáng tham khảo với Việt Nam khi cho phép chia sẻ dữ liệu vì lợi ích cộng đồng, đồng thời thiết lập các tiêu chuẩn bảo vệ quyền riêng tư, chủ quyền dữ liệu và cạnh tranh.

Đạo luật dữ liệu của châu Âu yêu cầu các doanh nghiệp “mở khóa” dữ liệu công nghiệp, trao nhiều quyền hơn cho chủ thể dữ liệu, nhưng đi kèm là nghĩa vụ minh bạch và trách nhiệm sử dụng.

Hiệp hội Dữ liệu Quốc gia ký bản ghi nhớ hợp tác toàn diện với trường đại học uy tín của Vương quốc Anh. (Ảnh: Hiệp hội Dữ liệu Quốc gia)

Ở góc độ công nghệ và ứng dụng, Phó Giáo sư Ali Dulaimi, Trưởng khoa Máy tính và Dữ liệu của Đại học Anh Quốc Việt Nam ví dữ liệu như dầu mỏ của thế kỷ 21, còn trí tuệ nhân tạo chính là “nhà máy lọc” để biến dữ liệu thô thành sản phẩm, dịch vụ và thị trường mới.

Trí tuệ nhân tạo không chỉ xử lý dữ liệu hiện có mà còn tạo ra dữ liệu mới thông qua các vòng lặp học tập liên tục, giúp mô hình ngày càng thông minh hơn và giá trị kinh tế ngày càng lớn hơn.

Theo ông Ali Dulaimi, Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kể trong việc tập hợp dữ liệu từ nhiều ngành, nhiều lĩnh vực, nhưng thách thức lớn nhất hiện nay là chuyển từ lưu trữ sang sử dụng dữ liệu. Ước tính, nếu khai thác hiệu quả dữ liệu và trí tuệ nhân tạo, Việt Nam có thể tạo ra thêm khoảng 79 tỷ USD doanh thu mới trong tương lai. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi đầu tư nghiêm túc vào hạ tầng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu và năng lực làm chủ công nghệ.

Lợi thế của Việt Nam nằm ở cơ cấu dân số trẻ, tỷ lệ sử dụng smartphone cao và hệ sinh thái startup năng động. Trí tuệ nhân tạo có thể được ứng dụng để nâng cao năng suất nông nghiệp, tăng thu nhập cho hàng chục triệu hộ nông dân nhỏ, cải thiện quản lý giao thông đô thị, nâng hạng Chính phủ số và mở rộng tiếp cận dịch vụ y tế cho người dân vùng sâu, vùng xa. Song song với cơ hội là thách thức về quyền riêng tư, chủ quyền dữ liệu và chủ quyền trí tuệ nhân tạo.

Theo các chuyên gia, Việt Nam cần tìm điểm cân bằng giữa chia sẻ dữ liệu và bảo vệ quyền riêng tư, giữa mở cửa cho đổi mới và bảo đảm an ninh quốc gia. Việc xây dựng khung pháp lý về dữ liệu, trí tuệ nhân tạo và năng lượng cho trí tuệ nhân tạo, cùng với việc phát triển các thuật toán tiết kiệm năng lượng và giảm phụ thuộc công nghệ nước ngoài, sẽ quyết định khả năng Việt Nam làm chủ tương lai số của chính mình.

Vân Anh/VOV.VN