Triển khai các chính sách y tế liên quan đến kiểm soát thuốc lá

Việt Nam vẫn nằm trong 15 quốc gia có tỷ lệ sử dụng thuốc lá cao trên thế giới.

Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá là văn kiện y tế công cộng đầu tiên mang tính ràng buộc pháp lý quốc tế. Mục tiêu của Công ước là bảo vệ các thế hệ hiện nay và tương lai khỏi các hậu quả tàn phá về sức khỏe, xã hội, môi trường và kinh tế của việc tiêu thụ thuốc lá và phơi nhiễm với khói thuốc. Hiện, có 182 quốc gia trên thế giới tham gia Công ước này.

Về nội dung của Công ước, tại Điều 5.3 đã nêu rõ: Trong khi xây dựng và triển khai các chính sách y tế công cộng liên quan kiểm soát thuốc lá, các bên tham gia Công ước khi thực hiện bất kỳ tương tác cần thiết nào với ngành công nghiệp thuốc lá cần thực hiện theo cách mà không tạo ra ý niệm về quan hệ đối tác hay hợp tác có tiềm năng bắt nguồn từ hay dựa trên tương tác đó.

Các quốc gia tham gia Công ước không được chấp thuận, ủng hộ hay xác nhận tư cách đối tác hay những thỏa thuận không ràng buộc hay không ràng buộc thi hành, cũng như bất kỳ dàn xếp tự nguyện nào với ngành thuốc lá hay bất kỳ tổ chức cá nhân nào làm việc vì quyền lợi của ngành công nghiệp thuốc lá.

Các quốc gia tham gia Công ước không được chấp thuận, ủng hộ hay xác nhận bất kỳ đề nghị hỗ trợ hoặc đề xuất luật hay chính sách kiểm soát thuốc lá nào do ngành công nghiệp thuốc lá dự thảo hay phối hợp dự thảo.

Đánh giá về việc triển khai liên quan đến Điều 5.3 của Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá tại Việt Nam, Thạc sĩ Phan Công Hiếu, Chuyên viên Vụ Pháp chế (Bộ Y tế) cho biết: Ngay sau khi phê chuẩn Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá, Việt Nam đã cụ thể hóa các cam kết bằng việc ban hành nhiều chính sách pháp luật thiết thực.

Đặc biệt, Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá được Quốc hội thông qua năm 2012 đã tạo ra bước ngoặt lớn, đưa công tác phòng chống tác hại thuốc lá vào khuôn khổ pháp lý đồng bộ và chặt chẽ. Chính phủ ban hành cũng đã ban hành Nghị định 117/2020/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế, trong đó có hành vi vi phạm quy định phòng, chống tác hại của thuốc lá.

Với sự chỉ đạo của Chính phủ, sự nỗ lực của các bộ, ngành liên quan, công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá ở nước ta đã đạt được một số kết quả tích cực. Kết quả điều tra về tình hình sử dụng thuốc lá tại Việt Nam cho thấy, tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở nam giới giảm từ 47,4% (năm 2010) xuống 38,9% (năm 2023).

Ở đối tượng học sinh từ 13 tuổi đến 15 tuổi, tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở nam giới giảm từ 6,9% (năm 2014) xuống còn 4,2% (năm 2022). Tuy nhiên, những năm gần đây, việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới đang trở nên phổ biến và tăng rất nhanh, đặc biệt là ở thanh thiếu niên. Trong đó, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở học sinh từ 13 tuổi đến 15 tuổi năm 2022 là 3,5% (nam giới là 4,3%, nữ giới là 2,8%).

Thạc sĩ Phan Công Hiếu cho biết thêm: Trong bối cảnh thuốc lá thế hệ mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang lan nhanh; đồng thời để triển khai Điều 5.3 Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá hiệu quả hơn nữa, Bộ Y tế đã xây dựng báo cáo trình Chính phủ về quan điểm tiếp cận giảm tác hại đối với thuốc lá truyền thống bằng thuốc lá nung nóng; báo cáo Thủ tướng Chính phủ về thực trạng, tác hại, kinh nghiệm quốc tế và đề xuất biện pháp cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm thuốc lá mới khác để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Bộ Y tế cũng đề nghị trong quá trình xây dựng chính sách, các cơ quan có thẩm quyền không ban hành hoặc tham mưu ban hành văn bản quy phạm pháp luật có nội dung thể hiện lợi ích nhóm, cục bộ; tổ chức phổ biến quan điểm của Tổ chức Y tế thế giới, quan điểm chỉ đạo của Bộ Y tế đề xuất Chính phủ cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm thuốc lá mới để bảo vệ sức khỏe cộng đồng; tăng cường truyền thông về tác hại của thuốc lá, nhất là thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Các chuyên gia phân tích các chính sách nhằm giảm số người hút thuốc lá tại hội thảo do Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) tổ chức.

Thạc sĩ Lê Thị Thu (Tổ chức Chiến dịch vì trẻ em không thuốc lá) cho rằng, để thực thi các khuyến cáo Điều 5.3 hiệu quả hơn nữa, Chính phủ, các bộ, ngành liên quan cần bảo vệ chính sách y tế công cộng về kiểm soát thuốc lá khỏi ảnh hưởng tiêu cực do tác động từ lợi ích thương mại và lợi ích riêng của ngành công nghiệp thuốc lá; nâng cao nhận thức về bản chất có hại của sản phẩm thuốc lá và sự can thiệp của ngành công nghiệp thuốc lá, nhất là không chấp nhận quan hệ đối tác và thỏa thuận tự nguyện công nghiệp thuốc lá; ban hành các quy định ngăn ngừa các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm mới trong cộng đồng.

Đồng thời, Việt Nam cần sớm tham gia Nghị định thư về chống buôn bán bất hợp pháp các sản phẩm thuốc lá để thực hiện Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá của Tổ chức Y tế thế giới.

KHÁNH HUY