Triển lãm tranh tại sân bay Mỹ gây tranh cãi: Nghệ thuật hay AI?
Một triển lãm nghệ thuật tại sân bay quốc tế San Francisco (Mỹ) bất ngờ trở thành tâm điểm tranh cãi khi bị phát hiện có sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để tạo ra tác phẩm.
Vụ việc làm dấy lên những câu hỏi gai góc về vai trò của AI trong sáng tạo nghệ thuật và khái niệm “tác giả” trong kỷ nguyên số.
Triển lãm nghệ thuật tại sân bay quốc tế San Francisco (Mỹ) bất ngờ trở thành tâm điểm tranh cãi khi bị phát hiện có sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để tạo ra tác phẩm - Ảnh: sfchronicle
Triển lãm âm thầm bỗng trở thành tâm bão mạng xã hội
Trong nhiều tháng, loạt tác phẩm chân dung kỹ thuật số của nghệ sĩ - nhà giáo dục người Mỹ Nettrice Gaskins được trưng bày tại Nhà ga Harvey Milk (Terminal 1), sân bay quốc tế San Francisco, gần như không gây chú ý với du khách. Triển lãm mang tên "Women of Afrofuturism", do Bảo tàng SFO tổ chức, giới thiệu các tác phẩm tôn vinh phụ nữ da màu trong dòng chảy Afrofuturism - một trào lưu kết hợp văn hóa châu Phi, khoa học viễn tưởng và tương lai.
Mọi thứ chỉ thực sự bùng nổ khi một video được đăng tải trên Reddit khu vực Vùng Vịnh lan truyền mạnh mẽ. Trong video, người quay cho rằng sân bay đã trưng bày “nghệ thuật do máy móc tạo ra thay vì nghệ sĩ thật”, chỉ ra dòng chữ nhỏ ghi “generative AI” và bày tỏ sự phẫn nộ. Người này cho rằng một triển lãm nhằm tôn vinh phụ nữ da màu lại sử dụng AI là điều “điên rồ”, thậm chí đặt câu hỏi về tính đại diện và nhân văn của tác phẩm.
Những cáo buộc đó nhanh chóng thu hút hàng nghìn bình luận, phần lớn mang tính chỉ trích gay gắt, biến triển lãm thành một điểm nóng trong cuộc tranh luận toàn cầu về AI và tương lai của lao động sáng tạo.
Nettrice Gaskins - chủ nhân của triển lãm đã lên tiếng trước những tranh cãi, bà nói rằng "máy tính không tạo ra nghệ thuật và chỉ con người mới là người làm điều đó" - Ảnh: sfchronicle
Hiểu lầm về AI và phản hồi từ nghệ sĩ
Trước làn sóng phản ứng dữ dội, Nettrice Gaskins đã lên tiếng. Bà khẳng định các cáo buộc lan truyền trên mạng xã hội là không chính xác và gây hiểu lầm. Theo Gaskins, AI trong thực hành của bà chỉ là công cụ hỗ trợ, tương tự như máy ảnh, phần mềm đồ họa hay các phương tiện kỹ thuật khác mà nghệ sĩ đã sử dụng suốt nhiều thập niên.
Gaskins - người có bằng tiến sĩ về truyền thông kỹ thuật số và hiện giảng dạy tại Đại học Lesley - cho biết bà kết hợp mô hình chuyển văn bản thành hình ảnh, kỹ thuật neural style transfer cùng quá trình chỉnh sửa thủ công. “Máy tính không tạo ra nghệ thuật. Con người mới là người làm điều đó”, bà nhấn mạnh.
Nghệ sĩ này cũng nhắc lại rằng AI không phải khái niệm mới trong nghệ thuật. Những tác phẩm nghệ thuật tạo bởi máy tính đã xuất hiện từ thập niên 1970, trong khi nghệ thuật dựa trên hướng dẫn (prompt-based art) có thể truy ngược về các thực hành khái niệm từ những năm 1960 - 1970.
Các tác phẩm của Gaskins từng được trưng bày tại những không gian uy tín như Carnegie Hall, Lincoln Center hay triển lãm FUTURES của Smithsonian, nơi các giám tuyển đánh giá cao khả năng mở rộng biên giới biểu đạt nghệ thuật, đồng thời đặt ra những câu hỏi đạo đức xoay quanh AI.
Cuộc tranh luận rộng hơn về sáng tạo và đại diện văn hóa
Dù những thông tin ban đầu bị bóp méo, tranh cãi về triển lãm tại sân bay Mỹ đã chạm đến nỗi lo sâu xa của cộng đồng sáng tạo. Nhiều ý kiến cho rằng việc đưa AI vào không gian công cộng có nguy cơ làm lu mờ các nghệ sĩ da màu địa phương - nhóm vốn đã chịu nhiều thiệt thòi trong việc tiếp cận sân khấu lớn.
Phía Bảo tàng SFO phản bác quan điểm này. Đại diện bảo tàng cho biết triển lãm Women of Afrofuturism không chỉ gồm tác phẩm của Gaskins mà còn có phim ảnh, thời trang và sắp đặt của nhiều nghệ sĩ khác, tất cả đều là tác phẩm do con người thực hiện. Theo ban tổ chức, 92% khách tham quan tham gia khảo sát qua mã QR đã đánh giá tích cực triển lãm trong 7 tháng đầu tiên.
Giám đốc kiêm Giám tuyển trưởng Jennifer McCabe nhấn mạnh rằng bảo tàng không thay thế nghệ sĩ bằng AI, mà làm việc trực tiếp với nghệ sĩ trong quá trình xây dựng triển lãm. Bà thừa nhận AI có thể gây phản ứng cảm xúc tiêu cực, nhưng khẳng định mục tiêu của triển lãm là tôn vinh đóng góp của phụ nữ da màu trong nghệ thuật, tư tưởng và văn hóa đương đại.
Triển lãm tại sân bay vẫn mở cửa cho đến giữa năm sau - Ảnh: sfchronicle
Triển lãm hiện vẫn mở cửa đến tháng 9.2026. Nhưng cuộc tranh luận mà nó khơi lên có lẽ sẽ còn kéo dài, khi mà trí tuệ nhân tạo AI tiếp tục len sâu vào nghệ thuật, giải trí và đời sống sáng tạo toàn cầu.
