Trình Chính phủ 2 nhóm giải pháp tháo gỡ vướng mắc dự án BOT giao thông

11 dự án BOT có vướng mắc cần tháo gỡ

Bộ Xây dựng vừa trình Chính phủ Dự thảo Nghị định quy định chi tiết về việc xử lý vướng mắc của dự án BOT giao thông.

Tờ trình nêu rõ: Trong bối cảnh nguồn vốn nhà nước hạn chế, thực hiện các nghị quyết của Đảng, đến trước năm 2020 (thời điểm Luật PPP được ban hành), cả nước đã huy động hơn 318.000 tỷ đồng để đầu tư 140 dự án BOT.

Các dự án đã đưa vào khai thác bước đầu phát huy hiệu quả: Giảm chi phí vận tải, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, giảm ùn tắc và tai nạn giao thông, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Tuy nhiên, do trước thời điểm Luật PPP ban hành phải thường xuyên điều chỉnh chính sách cho phù hợp thực tiễn, một số dự án BOT giao thông đã phát sinh vướng mắc. Thực hiện chỉ đạo của Quốc hội và Chính phủ, Bộ Xây dựng (trước đây là Bộ GTVT) đã phối hợp với các địa phương rà soát, đánh giá toàn diện tình hình. Kết quả cho thấy, trong số 140 dự án, có 11 dự án đã xác định được vướng mắc cụ thể, cùng một số dự án tiềm ẩn khó khăn.

Trong 11 dự án này, có 8 dự án do Bộ Xây dựng quản lý và 3 dự án do địa phương quản lý. Bộ Xây dựng đề xuất chia giải pháp xử lý thành hai nhóm.

Nhóm 1: Nhà nước chia sẻ gần 8.900 tỷ đồng để tiếp tục thực hiện hợp đồng với 5 dự án có doanh thu sụt giảm nghiêm trọng, không có khả năng phục hồi, gồm Cầu Việt Trì - Ba Vì; Cầu Thái Hà; Hầm Đèo Cả (thay thế cơ chế thu phí tuyến La Sơn - Túy Loan); Nâng cấp đường Hồ Chí Minh (QL14 qua Đắk Lắk); Cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn.

Nhóm 2: Nhà nước thanh toán chi phí bồi thường, chấm dứt hợp đồng trước thời hạn đối với 6 dự án, gồm đường tránh TP Thanh Hóa; Đường Thái Nguyên - Chợ Mới; Cải tạo, nâng cấp QL91; Cầu đường sắt Bình Lợi; Cầu An Hải (Phú Yên); Đường 39B (Thái Bình).

Tờ trình của Bộ Xây dựng cũng nêu rõ 3 phương án chấm dứt hợp đồng. Theo đó, tổng chi phí bồi thường, chấm dứt hợp đồng theo phương án 1 ước tính khoảng 5.900 tỷ đồng, theo phương án 2 khoảng 5.960 tỷ đồng và phương án 3 khoảng 4.520 tỷ đồng

Trên cơ sở đó, Bộ Xây dựng đã phối hợp với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, các địa phương, cùng đàm phán với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và thống nhất hai nhóm giải pháp trong dự thảo Nghị định tháo gỡ vướng mắc các dự án BOT giao thông.

Bộ Xây dựng nhấn mạnh: Nghị định được xây dựng và ban hành nhằm xử lý vướng mắc tại một số dự án BOT, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, ngân hàng tín dụng, cải thiện môi trường đầu tư, khơi thông nguồn lực, góp phần thực hiện thắng lợi chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước về thu hút nguồn lực xã hội theo phương thức PPP.

Trạm thu phí QL3, dự án BOT xây dựng tuyến đường Thái Nguyên - Chợ Mới.

Áp dụng Luật PPP cho các dự án BOT trước năm 2021

Theo dự thảo Nghị định, Bộ Xây dựng đề xuất phạm vi giải quyết là những dự án BOT gặp vướng mắc giảm doanh thu được ký kết trước ngày 1/1/2021. Trong đó, cho phép các dự án này được áp dụng một số điều của Luật PPP.

Đơn cử như điều kiện chia sẻ phần doanh thu, tỷ lệ chia sẻ phần giảm doanh thu, trách nhiệm của các bên khi Nhà nước chia sẻ phần giảm doanh thu; điều kiện chia trả chi phí bồi thường, chấm dứt hợp đồng trước thời hạn.

Trong đó, dự thảo Nghị định quy định các dự án Nhà nước hỗ trợ, tỷ lệ chia sẻ của Nhà nước được dự thảo xác định không quá 75% tỷ lệ bình quân giữa mức doanh thu bị sụt giảm và doanh thu trong phương án tài chính của dự án trong 3 năm gần nhất. Mức doanh thu bị sụt giảm được xác định bằng doanh thu trong phương án tài chính trừ doanh thu thực tế.

Theo Bộ Xây dựng, đề xuất mức 75% tỷ lệ bình quân sụt giảm doanh thu nhằm bảo đảm nguyên tắc "lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ", nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và bên cho vay có trách nhiệm chia sẻ khi nhà nước chia sẻ phần giảm doanh thu. Tỷ lệ chia sẻ 75% nhằm bảo đảm phương án tài chính sau khi điều chỉnh bảo đảm khả thi để các bên tiếp tục thực hiện hợp đồng.

Nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và bên cho vay giảm tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, giảm lãi suất vốn vay bảo đảm phương án tài chính hiệu quả, không phát sinh tăng phí sử dụng dịch vụ so với hợp đồng đã ký, không kéo dài thời gian thu phí.

Đối với các dự án Nhà nước dự định mua lại và chấm dứt hợp đồng, Bộ Xây dựng đề xuất xác định các khoản cấu thành tổng chi phí phải trả cho nhà đầu tư gồm: Vốn dự án theo hướng tổng vốn đầu tư; chi phí quản lý, vận hành, khai thác, bảo trì công trình dự án; các khoản thuế, phí doanh nghiệp dự án phải nộp; chi phí lãi vay trong giai đoạn vận hành, kinh doanh - doanh thu.

Tuy nhiên, trong các khoản cấu thành tổng chi phí Nhà nước bỏ ra mua lại dự án BOT, Bộ Xây dựng đề xuất ba phương án đối với khoản chi phí lãi vay trong giai đoạn vận hành, kinh doanh.

Phương án 1: Tổng số vốn vay theo hợp đồng dự án PPP nhân với mức lãi suất (xác định bằng 4%/năm). Thời gian tính chi phí lãi vay từ thời điểm công trình dự án đưa vào khai thác đến thời điểm chấm dứt hợp đồng trước thời hạn.

Phương án 2: Tổng chi phí lãi vay nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án đã thanh toán cho ngân hàng tín dụng tính đến thời điểm cơ quan có thẩm quyền quyết định chấm dứt hợp đồng trước thời hạn.

Phương án 3: Nhà nước không tính lãi vay trong giai đoạn vận hành, kinh doanh trong chi phí bồi thường, chấm dứt hợp đồng trước thời hạn.

Theo Bộ Xây dựng, phương án 1 có ưu điểm là bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ về xác định chi phí thanh toán. Tuy nhiên, nếu thực hiện theo phương án này, các ngân hàng đề nghị Ngân hàng Nhà nước Việt Nam hướng dẫn đối với các khoản lãi vay nhà đầu tư thanh toán đã được các ngân hàng hạch toán.

Phương án 2 có ưu điểm là thuận lợi cho ngân hàng cung cấp tín dụng do không phải hạch toán lại. Tuy nhiên, phương án này không bảo đảm tính thống nhất trong xác định chi phí thanh toán do mức lãi vay đã thanh toán tùy thuộc vào doanh thu của từng dự án cũng như khả năng chi trả của nhà đầu tư.

Dự thảo Nghị định quy định chi tiết về việc xử lý vướng mắc của dự án BOT giao thông gồm 4 Chương, 13 Điều.

Trong đó Chương I là những quy định chung gồm: Phạm vi điều chỉnh Điều chỉnh, đối tượng áp dụng và giải thích từ ngữ.

Chương II về xử lý vướng mắc giảm doanh thu của các dự án BOT trong lĩnh vực đường bộ quy định các nội dung: Xác định dự án có phương án tài chính không bảo đảm theo quy định tại Luật PPP; nội dung đàm phán, thống nhất giữa cơ quan ký kết hợp đồng, nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và bên cho vay theo quy định tại Luật PPP; tỷ lệ chia sẻ phần giảm doanh thu; trách nhiệm của nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và bên cho vay; trình tự thực hiện chia sẻ phần giảm doanh thu.

Chương III về điều kiện chi trả, nguyên tắc xác định chi phí bồi thường, chấm dứt hợp đồng trước thời hạn dự án BOT giao thông quy định các nội dung: Điều kiện chi trả chi phí bồi thường, chấm dứt hợp đồng trước thời hạn; nguyên tắc xác định chi phí bồi thường, chấm dứt hợp đồng trước thời hạn; trình tự thanh toán chi phí bồi thường, chấm dứt hợp đồng trước thời hạn.

Chương IV về Điều khoản thi hành quy định về: Hiệu lực thi hành và Trách nhiệm thi hành.

Trần Duy