Trồng thứ bưởi vài lần biến đổi màu, nông dân Đông Cao không chỉ nâng cao giá trị nông sản mà còn góp phần lưu giữ nguồn gen quý

Theo lời kể, nguồn gốc bưởi đỏ Đông Cao có từ cách đây khoảng hơn 100 năm về trước, do một người dân trong vùng đem về trồng. Thời điểm đó, bưởi đỏ có giá trị bằng một đấu gạo, bởi sự độc, lạ về màu sắc và chất lượng quả bưởi.

Bảo tồn giống bưởi quý

Tham quan khu vườn, phóng viên VnBusiness phải thốt lên vì giống bưởi lạ và mô hình được đầu tư một cách bài bản, cẩn thận đến từng chi tiết nhỏ như vậy.

HTX đang bảo tồn 5 gốc bưởi gần 100 năm tuổi, các cây đều có mã vạch truy xuất nguồn gốc và được cho phép cấy ghép, lai tạo giống.

Anh Lương Văn Đông - thành viên HTX Bưởi đỏ Đông Cao cho biết, cây bưởi đỏ đã được trồng trên địa bàn thôn Đông Cao từ lâu, trở thành cây trồng đặc sản của địa phương; về năng suất, chất lượng thời gian qua đã được người trồng và người tiêu dùng đánh giá cao. Hiện, HTX có hơn 30 thành viên, đã trồng gần 5.000 cây bưởi, hộ ít thì vài chục cây, hộ nhiều lên đến hàng trăm cây.

Quả bưởi đỏ rất lạ và đặc sắc, khi còn non thì có màu xanh, khi già có màu vàng, tới lúc chín sẽ chuyển sang một màu đỏ căng mịn trông rất đẹp mắt. Bên trong quả bưởi, tép bưởi có màu hồng đào, múi nào múi nấy căng mọng, vị bưởi thơm dịu không đắng.

“Những cây bưởi ở đây được trồng theo mô hình VietGAP nên múi bưởi mọng nước, tép không nát, có vị ngọt tự nhiên, giá bán vì thế cũng cao hơn bưởi trồng đại trà”, anh Đông nói.

Bưởi được chia làm 2 dòng thu hoạch theo thời kỳ. Vào tháng 8, 9, 10 là dòng bưởi có vị chua nhẹ; dòng thu hoạch từ tháng 10 đến Tết sẽ có vị ngọt dịu mọng nước. Bưởi Đỏ Đông Cao không chỉ đẹp về sắc mà còn có hương thơm nồng nàn. Do chất lượng, mẫu mã độc đáo cùng hương vị đặc biệt nên giống bưởi này có giá trị cao hơn nhiều giống bưởi khác.

Hiện, HTX đang bảo tồn 5 gốc cây gần 100 năm tuổi, ở dưới các cây đều có mã vạch truy xuất nguồn gốc và được cho phép cấy ghép, lai tạo giống.

Vừa dạo vừa nói chuyện, anh Đông tâm sự, HTX Bưởi đỏ Đông Cao hiểu rằng giống bưởi đỏ không chỉ là tài sản kinh tế mà còn là một phần của đa dạng sinh học. Việc bảo tồn giống bưởi quý góp phần giữ gìn nguồn gen phong phú, đảm bảo sự cân bằng sinh thái và duy trì các đặc tính quý báu của giống bưởi này.

Có thể nói, bưởi đỏ không chỉ là một sản phẩm nông nghiệp mà còn là biểu tượng văn hóa, gắn liền với các lễ hội và phong tục truyền thống của người dân địa phương. HTX Bưởi đỏ Đông Cao hướng tới bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa thông qua việc gìn giữ và phát triển giống bưởi đỏ.

Để bảo tồn và duy trì giống nông sản quý này, HTX Bưởi đỏ Đông Cao hợp tác với các viện nghiên cứu nông nghiệp và các chuyên gia hàng đầu để tiến hành nghiên cứu, nhân giống bưởi đỏ. Quá trình này bao gồm việc tuyển chọn các cây bưởi giống tốt nhất, có khả năng kháng bệnh cao và năng suất vượt trội. Đồng thời, HTX cũng chú trọng đến việc duy trì các đặc tính truyền thống của giống bưởi đỏ qua từng thế hệ.

“Với mục tiêu bảo tồn và phát triển giống bưởi đỏ quý, HTX Bưởi đỏ Đông Cao không chỉ gìn giữ một phần di sản văn hóa và sinh học quý giá mà còn đóng góp tích cực vào sự phát triển bền vững của nông nghiệp Việt Nam. Những nỗ lực và thành công của HTX Đông Cao là minh chứng rõ ràng cho việc kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, giữa bảo tồn và phát triển trong nông nghiệp”, lãnh đạo địa phương đánh giá.

Giá trị kinh tế cao

Theo lời kể, trước đây, hầu như gia đình nào ở đây cũng trồng loại bưởi này. Tuy nhiên, từ khi bưởi Diễn được giá, nhiều hộ đã chặt bỏ bưởi đỏ, thay thế bằng bưởi Diễn. Đây chính là nguyên nhân dẫn tới sự suy giảm nhanh chóng về số lượng bưởi đỏ.

Quả bưởi đỏ rất lạ và đặc sắc, khi còn non thì có màu xanh, khi già có màu vàng, tới lúc chín sẽ chuyển sang một màu đỏ căng mịn.

Năm 2014, Sở NN&PTNT Hà Nội biết đến giống bưởi đỏ quý hiếm tại địa phương vẫn còn lưu giữ, nên đã gắn mã số và tuyển chọn ra những cây đầu dòng. Khi đó, HTX Bưởi đỏ Đông Cao là người kế cận và nhân giống bưởi rộng rãi cho cho bà con.

HTX đã tiến hành mở rộng diện tích trồng, lắp đặt hệ thống nước tưới tiêu tự động khắp vườn. Trong quá trình chăm sóc bưởi, các thành viên HTX không phun và sử dụng các loại thuốc hóa học có hại đến sức khỏe người tiêu dùng. Chính vì vậy mà sản phẩm bưởi đỏ của HTX được các hệ thống cửa hàng hoa quả sạch, siêu thị ở TP.Hà Nội và các tỉnh lân cận thu mua với giá cao.

Theo anh Đông, cây bưởi đỏ Đông Cao có khả năng sinh trưởng, phát triển tốt, chỉ cần trồng từ 3 - 4 năm là cho trái. Ngoài ra, khả năng chống chịu các loại sâu bệnh của giống bưởi đỏ là rất cao.

Hàng năm, vào vụ thu hoạch, thương lái đánh xe tải tới tận vườn thu mua. Bưởi bắt đầu thu hoạch từ tháng 8 đến Tết âm lịch, trung bình một cây có thể cho 250-300 quả, trung bình nặng từ 1,2-1,5kg/quả. Ngoài trồng bưởi đỏ, HTX còn trồng thêm 3ha rau an toàn “mùa nào thức nấy” phục vụ nhu cầu tiêu dùng của người dân địa phương.

Vụ Tết năm vừa rồi, HTX xuất ra thị trường vài chục nghìn quả với đa dạng mẫu mã: bưởi đỏ thuần, bưởi đỏ Tài - Lộc, bưởi vẽ,.... Doanh thu đạt hàng tỷ đồng, góp phần tăng thu nhập cho các thành viên HTX cũng như bà con địa phương.

Hiện nay, giống bưởi đỏ Đông Cao còn được nhân giống ở nhiều địa phương khác như: Phú Thọ, Yên Bái, Lạng Sơn và một số tỉnh ở phía Nam.

Sản phẩm bưởi đỏ của HTX Đông Cao đã được UBND thành phố Hà Nội công nhận "4 sao" trong Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP). Tất cả sản phẩm bưởi đỏ đều được dán tem truy xuất nguồn gốc. Người mua hàng có thể dùng điện thoại thông minh quét mã để tra thông tin về nguồn gốc, xuất xứ, quy trình trồng bưởi đỏ Đông Cao.

Tiếp tục phát huy thế mạnh nông sản vùng

Dù đạt được nhiều thành công, HTX Bưởi đỏ Đông Cao vẫn đối mặt với một số thách thức, bao gồm biến đổi khí hậu, sâu bệnh mới và sự cạnh tranh từ các vùng trồng bưởi khác, thị trường bão hòa,...

Trung bình một cây có thể cho 250-300 quả, trung bình nặng từ 1,2-1,5kg/quả.

Để tiếp tục phát huy thế mạnh nông sản vùng, HTX Bưởi đỏ Đông Cao đang triển khai nhiều chiến lược quan trọng. HTX không ngừng cải tiến quy trình trồng trọt, chăm sóc và thu hoạch bưởi theo hướng hiện đại, áp dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến để đảm bảo sản phẩm đạt tiêu chuẩn cao nhất về chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm.

Ngoài ra, HTX thường xuyên tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo để nâng cao kiến thức và kỹ năng cho các thành viên, giúp họ nắm bắt được các kỹ thuật trồng trọt mới nhất và áp dụng hiệu quả vào thực tiễn.

HTX Bưởi đỏ Đông Cao còn chú trọng đến việc bảo vệ môi trường, sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật an toàn, thân thiện với môi trường. Đồng thời, HTX cũng triển khai các dự án phát triển bền vững, đảm bảo sự cân bằng giữa lợi ích kinh tế và bảo vệ môi trường.

Theo ông Lương Văn Phương, Giám đốc HTX Bưởi đỏ Đông Cao, mục tiêu của đơn vị là sẽ phát triển vùng trồng bưởi đỏ tập trung với diện tích khoảng 100ha.

“Xác định bưởi đỏ là cây đặc sản, chính quyền địa phương và người dân quan tâm đầu tư canh tác, thời gian tới, HTX sẽ tiếp tục phối hợp với các các ban ngành mở lớp tập huấn cho các thành viên về kỹ thuật trồng và chăm sóc bưởi, bảo quản sau thu hoạch nhằm phát triển vùng sản xuất hàng hóa bưởi đỏ Đông Cao. Đồng thời, HTX đang xây dựng đề án chế biến bưởi đỏ thành nước ép bưởi, tinh dầu bưởi, mứt vỏ bưởi… và xa hơn là xuất khẩu sản phẩm ra nước ngoài”, ông Phương thông tin.

Lê Hồng - Thanh Ngọc