Trừ điểm giấy phép lái xe: Công bằng và nhân văn
Trong dự thảo Luật Trật tự, an toàn giao thông (TTATGT) đường bộ đang được Chính phủ xin ý kiến, chỉnh sửa để trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 7 sắp tới, một vấn đề được dư luận quan tâm đó là quy định trừ điểm giấy phép lái xe (GPLX).
Bàn về nội dung này, không chỉ các đại biểu Quốc hội mà đa số người dân cũng đồng tình, ủng hộ bởi so với việc tước GPLX như hiện nay hoặc đục lỗ như đã áp dụng trước đó thì biện pháp này công bằng và nhân văn hơn. Bởi lẽ, thay vì tạm giữ bằng lái, ảnh hưởng đến cuộc sống của những người hành nghề lái xe thì việc trừ điểm như là biện pháp răn đe khiến lái xe cẩn trọng hơn mỗi khi ra đường.
CSGT kiểm soát phương tiện.
Nâng cao ý thức của lái xe khi tham gia giao thông
Theo báo cáo của Chính phủ, mỗi năm cơ quan chức năng tước có thời hạn trên 500.000 GPLX. Khi bị tước, người lái xe không được phép điều khiển phương tiện, dẫn đến tác động không nhỏ đến các hoạt động đi lại, sản xuất, kinh doanh, đời sống hằng ngày của người dân. Việc tước GPLX đang thực hiện thủ công, nhiều người vi phạm bỏ giấy phép không đến lấy, tồn đọng nhiều GPLX tại cơ quan xử phạt, dẫn đến lãng phí, tăng chi phí, nguồn lực quản lý, nhưng vẫn chưa quản lý được quá trình chấp hành pháp luật của người lái xe.
Quy định điểm, trừ điểm GPLX góp phần quản lý tốt hơn đối với người được cấp GPLX khi điều khiển phương tiện giao thông. Qua đó, quản lý người lái xe trong suốt quá trình từ khi đào tạo, sát hạch, cấp GPLX, cho đến quá trình chấp hành pháp luật của người lái xe, việc tái phạm, sẽ tác động tới hành vi, nâng cao ý thức của người tham gia giao thông, giúp cơ quan quản lý giám sát toàn diện quá trình chấp hành sau vi phạm của người lái xe.
Đồng tình với đề xuất trừ điểm GPLX, đại biểu Quốc hội Nguyễn Tiến Nam (đoàn Quảng Bình) cho rằng, áp dụng hình thức trừ điểm sẽ giúp nâng cao ý thức của người điều khiển phương tiện tham gia giao thông. Ông lý giải, mỗi năm, lực lượng CSGT trên cả nước xử phạt khoảng 5 triệu người vi phạm và tạm giữ hàng trăm nghìn GPLX các hạng. Số GPLX này có nhiều trường hợp không ai đến nhận, giải quyết. Điều đó cho thấy bất cập trong công tác quản lý, cấp và cấp đổi GPLX chưa chặt chẽ. Do đó, cơ quan quản lý nên tính toán ứng dụng công nghệ vào công tác này. "Như vậy, trừ điểm GPLX buộc tài xế phải ý thức hơn nữa, nếu không sẽ bị tước GPLX và phải học lại, thi lại thì mới được cấp lại", chuyên gia nhìn nhận.
Kiểm tra giấy phép lái xe, giấy tờ phương tiện.
Tại hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 5 vào ngày 27/3, khi thảo luận về dự thảo Luật TTATGT đường bộ, nhiều đại biểu quan tâm, phát biểu về nội dung trừ điểm GPLX. Đại biểu Huỳnh Thị Phúc (đoàn Bà Rịa - Vũng Tàu) đồng tình với phương án này và đề nghị quy định cụ thể, rõ ràng, tường minh hơn. Cũng đồng tình với quy định trừ điểm GPLX, đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) việc thực hiện trừ điểm GPLX là rất nhân văn. Thay vì tạm giữ GPLX, ảnh hưởng đến cuộc sống của những người hành nghề lái xe thì nay việc trừ điểm này sẽ ít làm ảnh hưởng đến họ.
Ông Nguyễn Văn Sỹ, Giám đốc Công ty Vận tải Sỹ Thành bày tỏ ủng hộ mạnh mẽ quan điểm này, bởi theo ông, nhiều khi lái xe mắc lỗi theo quy định phải tước GPLX sẽ ảnh hưởng rất lớn đến công ty. “Mỗi xe chúng tôi thuê 2 tài xế để thay phiên nhau, nếu 1 người bị tước GPLX thì xe không thể chạy được vì 1 người sẽ phải chạy quá nhiều, vi phạm quy định và không đảm bảo an toàn. Trong khi đó, không thể vì việc tài xế bị tước GPLX 1 tuần, 10 ngày mà sa thải họ để tìm người khác được. Vì thế, thay vì thu GPLX thì trừ điểm để họ có ý thức hơn. Đặc biệt, tôi đề nghị, đối với những trường hợp bị trừ hết điểm, phải thi lại thì thiết kế bài thi thật khó để lái xe phải học lại thật kỹ mới thi được” - ông Sỹ kiến nghị.
Lực lượng chức năng lập biên bản đối với lái xe vi phạm.
Quản lý cả quá trình chấp hành pháp luật về an toàn giao thông của lái xe
Báo cáo tiếp thu, giải trình dự án Luật TTATGT đường bộ, Thường trực Ủy ban Quốc phòng - An ninh của Quốc hội nhất trí với báo cáo của Chính phủ và thấy rằng việc bổ sung quy định về điểm, trừ điểm GPLX trong dự luật là cần thiết. Bởi lẽ, cơ quan thẩm tra nhận thấy, hiện một số quốc gia tiên tiến đã thực hiện quy định này. Đây là quy định văn minh, hiện đại để quản lý quá trình chấp hành luật của lái xe thay vì quản lý từng hành vi đơn lẻ.
Thêm vào đó, nếu so sánh việc xử phạt tài xế bằng biện pháp bổ sung là tước GPLX như hiện nay với việc trừ điểm, phải kiểm tra lại kiến thức trước khi phục hồi điểm là biện pháp mang tính nhân văn hơn. Song song đó, việc trừ điểm GPLX vừa quản lý chặt chẽ người được cấp giấy, vừa tạo điều kiện cho những người này có cơ hội điều khiển phương tiện khi người đó cố gắng chấp hành tốt quy định của pháp luật.
Thạc sĩ Trần Tuấn Anh (Giám đốc Công ty Luật Minh Bạch, Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho rằng, trừ điểm GPLX không chỉ là biện pháp xử lý hành chính, mà mục tiêu cao hơn là định hướng hành vi của mỗi người lái xe. "Khi đã vi phạm và bị trừ điểm, tài xế muốn không tiếp tục bị mất điểm thì buộc phải không vi phạm luật nữa”. Luật sư Trần Tuấn Anh cũng cho rằng, cần đặt ra điều kiện để thực hiện quy định trừ điểm này. Đó là cần có sự đồng bộ, liên thông với Cơ sở Dữ liệu quốc gia về dân cư và hệ thống định danh công dân.
Trước đây, cơ quan chức năng áp dụng hình thức "bấm lỗ bằng lái" một cách cơ học, nên tài xế vi phạm nhiều lần dễ dàng làm lại GPLX khác. Song, với sự liên thông dữ liệu hiện nay, tình trạng này sẽ không thể tiếp diễn. "Toàn bộ thông tin về số điểm GPLX, tình trạng GPLX có bị tước hay không, thậm chí là số lần vi phạm đều được hiển thị qua định danh công dân của tài xế" - luật sư Trần Tuấn Anh nói.
CSGT lập biên bản phương tiện vi phạm
Ông Lương Duyên Thống, Trưởng Phòng Quản lý vận tải phương tiện và người lái, Cục Đường bộ Việt Nam cho biết, hiện dự thảo Luật TTATGT đường bộ đang đề xuất cơ quan xử lý vi phạm sẽ quản lý trừ điểm GPLX. Ngành giao thông quản lý GPLX sẽ phối hợp với ngành Công an trong quản lý, khi một người bị trừ hết điểm sẽ phải thi lại, sau khi được cấp lại GPLX sẽ được phục hồi điểm. "Có thể ngành Công an sẽ xây dựng phần mềm riêng để quản lý, giám sát số lần vi phạm bị trừ điểm của tài xế. Khi đó, dữ liệu quản lý GPLX sẽ được kết nối dùng chung. Dữ liệu số lần trừ điểm trên GPLX của tài xế sẽ được cập nhật vào phần mềm. Quá trình cấp đổi GPLX sẽ căn cứ trên phần mềm này để thực hiện" - ông Lương Duyên Thống nói.
Điều 57 dự thảo Luật TTATGT đường bộ quy định điểm của GPLX. Cụ thể:
1. Điểm GPLX được dùng để quản lý việc chấp hành pháp luật về TTATGT đường bộ của người lái xe trên hệ thống cơ sở dữ liệu quản lý GPLX, gồm 12 điểm.
2. Người lái xe có hành vi vi phạm phạm pháp luật về TTATGT đường bộ bị trừ điểm GPLX theo quy định của Chính phủ. Dữ liệu về điểm trừ đối với người vi phạm sẽ được cập nhật về hệ thống cơ sở dữ liệu ngay sau khi hình thức xử phạt có hiệu lực thi hành và thông báo cho người bị trừ điểm GPLX biết.
3. GPLX được phục hồi đủ 12 điểm khi chưa bị trừ hết điểm và không bị trừ điểm trong thời hạn 12 tháng kể từ thời điểm bị trừ điểm gần nhất.
4. Trường hợp GPLX bị trừ hết điểm, người được cấp GPLX phải tham gia kiểm tra kiến thức pháp luật về TTATGT đường bộ do lực lượng CSGT tổ chức theo quy định của Bộ trưởng Bộ Công an, có kết quả đạt yêu cầu thì được phục hồi đủ 12 điểm.
5. GPLX mới đổi, cấp lại, nâng hạng được giữ nguyên số điểm của GPLX trước khi đổi, cấp lại, nâng hạng.
6. Người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính có thẩm quyền trừ điểm GPLX.
Trên thế giới có khoảng 26 quốc gia/vùng lãnh thổ đã áp dụng hệ thống tính điểm phạt hoặc điểm trừ GPLX để kiểm soát tình trạng vi phạm giao thông. Mỗi khu vực sẽ có cách tính điểm trừ khác nhau nhưng nhìn chung, khi tài xế vi phạm luật giao thông, ngoài phạt hành chính hoặc hình sự, họ sẽ bị trừ điểm trên GPLX. Nếu bị trừ hết điểm trong một khoảng thời gian nhất định, người sở hữu GPLX sẽ phải thi lấy lại từ đầu.
Tại Mỹ, nước này cũng áp dụng hệ thống tính điểm GPLX nhưng mỗi bang lại có quy định khác nhau về việc trừ điểm. Các công ty bảo hiểm tại Mỹ cũng được quyền truy cập cơ sở dữ liệu về những khách hàng đang chịu điểm phạt. Người vi phạm khi muốn gia hạn hợp đồng bảo hiểm sẽ phải chịu mức phí cao hơn bình thường rất nhiều. Tại Australia, việc tính điểm GPLX được tất cả các bang áp dụng và cơ quan quản lý đường bộ tại các bang có trách nhiệm chia sẻ thông tin về các vi phạm của người tham gia giao thông giữa các bang. Gần như tất cả các bang ở Australia, mỗi tài xế có giới hạn trừ thông thường là 12 điểm, lái xe chuyên nghiệp có thể có số điểm trừ cao hơn. Nếu họ bị trừ 12 điểm trong vòng 3 năm thì sẽ bị treo GPLX trong ít nhất 3 tháng. Cứ mỗi 4 điểm âm, tài xế sẽ bị treo bằng thêm 1 tháng.
Trung Quốc cũng áp dụng hệ thống 12 điểm và sẽ được làm mới vào ngày 1/1 hằng năm. Nếu người vi phạm mất 12 điểm trong 1 năm thì bị treo GPLX. Để lấy lại, tài xế sẽ phải trải qua khóa học 2 tuần ở trung tâm, nộp phạt và thi. Nếu thi đậu thì được trả GPLX, không đậu thì thi lại. Trong trường hợp không tham gia khóa học hay kỳ thi, GPLX sẽ bị hủy. Còn tại Đức, người dân nước này chỉ cần chạm ngưỡng phạt 8 điểm là đã bị tịch thu GPLX. Và, những điểm phạt này tồn tại rất lâu trên hệ thống dữ liệu, có thể kéo dài từ 2,5-10 năm tùy theo mức độ nghiêm trọng của hành vi vi phạm.
