Trung Quốc sở hữu vũ khí lợi hại có thể dùng để 'trả đũa' Mỹ

Tổng thống Biden đã nâng cao vị thế trong cuộc xung đột đang diễn ra với Trung Quốc vào tháng trước khi ông nhắm mục tiêu vào các sản phẩm của Trung Quốc bao gồm pin mặt trời, xe điện, pin, thép, nhôm, thiết bị y tế, v.v. bằng một loạt mức thuế mới.

Ông Amy Ho, phó chủ tịch bộ phận nghiên cứu chiến lược của JPMorgan, cho hay: “Thông báo thuế quan mới nhất của chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden đối với 18 tỷ USD hàng nhập khẩu của Trung Quốc đã làm dấy lên cuộc tranh luận về việc liệu sự thống trị của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng có trở thành chiến trường mới nhất cho cạnh tranh chiến lược Mỹ-Trung hay không”.

Một người thợ mỏ ngồi trong phòng nghỉ dưới lòng đất tại mỏ vàng và đồng Cukaru Peki, do tập đoàn Trung Quốc Zijin Mining Group Co., điều hành ở Bor, Serbia (Ảnh: OLIVER BUNIC/BLOOMBERG/GETTY IMAGES)

Vào năm 2022, Trung Quốc đã sản xuất 68% khoáng sản đất hiếm của thế giới, được sử dụng cho những thứ như nam châm và pin, và 70% than chì, được sử dụng trong chất bôi trơn, động cơ điện và thậm chí cả lò phản ứng hạt nhân.

Tuy nhiên, theo JPMorgan, ưu thế thực sự của Trung Quốc nằm ở khả năng chế biến khoáng sản. Trung Quốc đã xử lý 100% nguồn cung than chì của thế giới vào năm 2022, 90% đất hiếm và 74% coban (một khoáng chất quan trọng khác cho pin).

Ông Ho và ông Joyce Chang, trưởng bộ phận nghiên cứu toàn cầu của JPMorgan, cảnh báo: “Việc ngày càng phụ thuộc vào các khoáng sản quan trọng, vốn là đầu vào chính của chất bán dẫn, xe điện, vũ khí quân sự, v.v., đã làm dấy lên lo ngại rằng Trung Quốc có thể sử dụng sự thống trị của mình trong chuỗi cung ứng này để trả đũa chính sách công nghiệp của Mỹ”.

Cuộc chiến thương mại ăn miếng trả miếng giữa Mỹ và Trung Quốc bắt đầu vào năm 2018, khi Tổng thống lúc đó là Donald Trump áp thuế đối với một loạt hàng hóa Trung Quốc, bao gồm tấm pin mặt trời và thép. Kể từ đó, căng thẳng giữa hai siêu cường lớn nhất thế giới chỉ leo thang, với cuộc chiến có tính quyết định cao về sở hữu trí tuệ bán dẫn và sản xuất chiếm vị trí trung tâm trong bối cảnh bùng nổ công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI).

Khoáng sản phụ thuộc hoàn toàn vào nhập khẩu

Trong số các khoáng sản mà Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ xác định là quan trọng đối với nền kinh tế và an ninh quốc gia Mỹ, 12 loại trong số đó Mỹ phụ thuộc 100% vào nhập khẩu, bao gồm các chất như Asen, than chì, Rubidi, Tantali, Yttri phải lệ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc.

Trung Quốc là nguồn cung hàng đầu cho 5 trong số 12 loại khoáng sản quan trọng này và là nguồn cung cấp hàng đầu thứ hai hoặc thứ ba cho 3 loại khoáng sản bổ sung: Fluorspar, Galium và Scandium. Nhưng Trung Quốc không phải là quốc gia duy nhất mà Mỹ dựa vào để khai thác các khoáng sản quan trọng. Mexico, Nhật Bản và Hàn Quốc nằm trong số những nguồn cung hàng đầu khác.

Mỹ dựa vào nhập khẩu từ 50% trở lên trong nguồn cung cấp thêm 29 loại khoáng sản ngoài hàng chục loại được liệt kê ở trên. Điều này bao gồm 90% phụ thuộc vào nhập khẩu ròng đối với titan, 14 loại đất hiếm và bismuth.

Chiến trường tiếp theo?

Khi cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung ngày càng nóng lên, khoáng sản có thể là điểm yếu mà Bắc Kinh có thể khai thác. Ông Ho và Chang của JPMorgan lưu ý rằng trong trường hợp xấu nhất khi Trung Quốc tăng cường hạn chế xuất khẩu đối với các khoáng sản quan trọng hoặc thực hiện lệnh cấm hoàn toàn, các lĩnh vực điện tử, lọc dầu, quốc phòng và xe điện sẽ đặc biệt gặp rủi ro.

Tuy nhiên, hiện tại, các chiến lược gia của JPMorgan không lường trước được một cuộc chiến tranh khoáng sản nghiêm trọng sẽ diễn ra.

Một mỏ đồng và coban thuộc sở hữu của Trung Quốc ở Kisanfu, DRC. (Ảnh: Ashley Gilbertson/New York Times)

“Ngày càng có nhiều lo ngại rằng Trung Quốc sẽ vũ khí hóa vị thế của mình, nhưng chúng tôi hy vọng phản ứng của Trung Quốc sẽ vẫn tương xứng và hạn chế dựa trên các hành động trong quá khứ”, hai chuyên gia của JPMorgan nhận định, đồng thời cho biết thêm rằng Mỹ cũng có thể tìm kiếm các nhà cung cấp và sản phẩm thay thế thay thế.

Cặp đôi này đưa ra một số khuyến nghị về cách Mỹ có thể ổn định nguồn cung cấp khoáng sản quan trọng để bảo vệ ngành công nghiệp quốc phòng, hỗ trợ quá trình chuyển đổi xe điện và ngăn chặn sự sụp đổ kinh tế do một cuộc chiến thương mại hàng hóa tiềm ẩn.

Đầu tiên, ông Ho và ông Chang lưu ý rằng việc tạo ra năng lực khai thác mới của Mỹ không phải là một lựa chọn để khắc phục sự phụ thuộc của Mỹ vào nhập khẩu khoáng sản.

Các hoạt động khai thác mới phải mất nhiều năm để bắt đầu, đi kèm với rủi ro về môi trường và việc phê duyệt theo quy định ở Mỹ thường không chắc chắn. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, trung bình phải mất 16,5 năm để một dự án khai thác chuyển từ giai đoạn thăm dò sang khai thác ở Mỹ. Và chỉ riêng việc xin giấy phép khai thác mỏ cũng phải mất trung bình từ 7 đến 10 năm.

Thay vì các hoạt động khai thác mới, Ho và Chang đề xuất đa dạng hóa nguồn cung cấp khoáng sản, triển khai các công nghệ khai thác khoáng sản mới và dự trữ chiến lược các khoáng sản quan trọng. Họ ước tính rằng đổi mới công nghệ và tái chế có thể làm giảm nhu cầu từ 20% đến 40%, trong khi việc thay thế vật liệu có thể làm giảm bớt căng thẳng về nguồn cung và giảm chi phí trong vài thập kỷ tới. Ngoài ra, việc dự trữ chiến lược của chính phủ và các tập đoàn Mỹ có thể đóng vai trò như một tấm đệm chống lại sự gián đoạn đột ngột của chuỗi cung ứng.

Họ cho biết thêm: “Có nhiều cơ hội để đa dạng hóa các nhà cung cấp khoáng sản quan trọng hơn là dầu mỏ và các quốc gia đang trong quá trình mở rộng khả năng khai thác và chế biến bao gồm các đồng minh như Canada, Úc, EU và Nhật Bản”. “Mỹ nên giữ thái độ lạc quan".

Thanh Tú