'Trung Quốc thu hẹp khoảng cách với Mỹ về năng lực không gian nhanh đáng sợ'

"Điều đáng lo ngại là họ đã làm được điều đó nhanh đến mức nào", Chuẩn tướng Brian Sidari, Phó tham mưu trưởng Không gian phụ trách tình báo thuộc Không quân Mỹ, phát biểu tại hội nghị gần đây của Hiệp hội Không quân và Không gian. Ông nói thêm rằng Trung Quốc hiểu tầm quan trọng của không gian bởi đã nghiên cứu "cách chúng ta trang bị cho Lực lượng Liên quân những năng lực không gian đó".

Các vụ phóng vệ tinh của Trung Quốc đã tăng hơn 30% trong năm 2025 so với năm ngoái. Sau khi đưa 200 vệ tinh lên quỹ đạo vào năm 2023, hiện Trung Quốc đã tăng gấp đôi tải trọng phóng lên quỹ đạo so với 2024 và cũng đang xây dựng hai chòm vệ tinh lớn ở quỹ đạo Trái đất tầm thấp, tương tự Starlink của Elon Musk.

Đây chỉ là một vài ví dụ về cách Trung Quốc đang đẩy nhanh chiến lược quốc gia 5 năm về không gian. Nước này đang mở rộng các phương tiện phóng, liên tục nâng cấp vệ tinh và xây dựng các bệ phóng không chỉ cho nhiều nhiệm vụ hơn mà còn thực hiện nhanh hơn. Trung Quốc thậm chí còn thử nghiệm các vệ tinh không chiến (có khả năng đối đầu hoặc tấn công vệ tinh khác trong không gian).

Quân đội Mỹ cho biết Trung Quốc đang ưu tiên khả năng thách thức các đối thủ trong không gian, phát triển hệ thống có thể làm gián đoạn hoặc phá hủy vệ tinh. Những năng lực đó gồm vệ tinh đồng quỹ đạo, tên lửa chống vệ tinh, công cụ tác chiến điện tử, nền tảng do thám, tàu vũ trụ tái sử dụng và vũ khí năng lượng định hướng, theo báo cáo thường niên từ Bộ Quốc phòng Mỹ về năng lực quân sự của Trung Quốc.

Trung Quốc đã dành nhiều năm đầu tư vào các hoạt động không gian của mình. Việc tái cơ cấu gần đây của nhánh quân đội phụ trách không gian, cùng các lĩnh vực chiến lược khác như không gian mạng và chiến tranh thông tin, cho thấy Trung Quốc đang hướng tới cách tiếp cận hợp lý và thống nhất hơn trong các sứ mệnh liên quan đến không gian.

Trong báo cáo năm 2024 về Quân đội Trung Quốc, Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết "ngành công nghiệp không gian Trung Quốc tiếp tục phát triển nhanh chóng và nước này dành nguồn lực đáng kể để phát triển mọi khía cạnh của chương trình không gian, từ ứng dụng quân sự đến dân sự và thương mại".

Tốc độ phát triển của Trung Quốc trong lĩnh vực không gian khiến các lãnh đạo quân sự Mỹ lo ngại - Ảnh: Getty Images

“Trung Quốc vẫn chưa đạt đến trình độ ngang hàng Mỹ”

Về vị thế so với Mỹ, các quan chức như Chuẩn tướng Brian Sidari cho rằng Trung Quốc vẫn chưa đạt đến trình độ ngang hàng. “Nhưng điều đáng lo là khi họ hoàn thiện công nghệ phóng tái sử dụng”, ông Brian Sidari nói, ám chỉ năng lực tái sử dụng các hệ thống đưa thiết bị lên không gian.

Vị tướng này cho biết các chòm sao vệ tinh lớn cũng là mối lo ngại. “Họ đã thấy các siêu chòm vệ tinh mang lại năng lực như thế nào cho Lực lượng Liên quân Mỹ và phương Tây. Họ đang bắt chước mô hình đó. Điều khiến tôi lo ngại là tốc độ phát triển của họ”, Chuẩn tướng Brian Sidari nói.

Các quan chức quân sự Mỹ cho biết Trung Quốc đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong lĩnh vực vũ trụ. Tại hội nghị vào tháng 9, Thượng sĩ Ron Lerch cho biết một số hoạt động không gian gần đây của Trung Quốc, chẳng hạn các hoạt động tiếp nhiên liệu trên quỹ đạo với các vệ tinh SJ-25 và SJ-21 hồi đầu năm nay, đã "làm thay đổi cục diện với họ". Tuy nhiên, báo cáo cũng nêu bật những hạn chế xuất phát từ việc Trung Quốc không thể phóng vệ tinh thường xuyên như Mỹ. "Họ không tiếp cận không gian thường xuyên như chúng ta", ông nói.

Những điểm nổi bật khác trong quá trình phát triển năng lực không gian của Trung Quốc gồm việc cả phóng vệ tinh Dao Cảm-45 (Yaogan-45) vào tháng 9, hệ thống cảm biến từ xa mà một số chuyên gia dự đoán sẽ được sử dụng cho mục đích trinh sát. Trung Quốc khẳng định Dao Cảm-45 chủ yếu sẽ được sử dụng cho các thí nghiệm khoa học, khảo sát tài nguyên đất, ước tính năng suất cây trồng, phòng chống thiên tai và cứu trợ.

Trung Quốc thường phát triển năng lực quân sự thông qua chiến lược hợp nhất dân sự-quân sự, trong đó công nghệ, tài nguyên, lực lượng lao động và các tổ chức dân sự được tận dụng để hỗ trợ mục tiêu quân sự.

Việc Trung Quốc đặt hệ thống Dao Cảm-45 trên quỹ đạo Trái đất tầm trung "rất bất thường", cùng với một số hoạt động khác, "bắt đầu cho thấy rằng họ coi trọng khả năng viễn thám đến mức muốn tạo tính bền vững và phân tầng cho nó", Thượng sĩ Ron Lerch nói.

Các vệ tinh mà Trung Quốc đang có trong không gian sở hữu chức năng đa dạng, từ tình báo, giám sát, trinh sát đến truyền dữ liệu, định vị, dẫn đường và đo thời gian. Các hệ thống như Dao Cảm-45 có thể giúp Trung Quốc nâng cao nhận thức tình huống và hỗ trợ các hoạt động quân sự, cũng như theo dõi cuộc tấn công nhắm vào Mỹ, đồng minh và đối tác của họ.

Bộ Quốc phòng Mỹ dự đoán Trung Quốc sẽ tiếp tục phát triển tác chiến điện tử và vũ khí chống vệ tinh mặt đất nhằm tấn công vệ tinh của đối phương, cũng như các hệ thống dẫn đường và liên lạc.

"Trung Quốc thực hiện các hành động ngăn chặn hoặc phá vỡ việc sử dụng không gian của đối phương, với lý do gây cản trở các hoạt động quân sự mà họ cho là trái với lợi ích an ninh quốc gia của mình", Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết trong báo cáo gần đây nhất về năng lực quân sự của Trung Quốc.

Trung Quốc đã đạt được nhiều tiến bộ công nghệ trong các lĩnh vực như vệ tinh, bệ phóng, vũ khí được thiết kế để tấn công vệ tinh hoặc hệ thống không gian của đối phương - Ảnh: Getty Images

Tháng 9, Andrew Hanna và Kathleen Curlee viết trên trang Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (CFR) rằng trong trường hợp Trung Quốc tấn công Đài Loan, các tia laser mặt đất của Trung Quốc có thể nhắm vào các vệ tinh Mỹ - vốn cần thiết để quan sát Đài Loan, lập kế hoạch tác chiến và duy trì liên lạc giữa Quân đội Mỹ với các đồng minh và đối tác.

Andrew Hanna là cựu nhân viên Quốc hội thuộc Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ, còn Kathleen Curlee là nhà phân tích nghiên cứu tại Trung tâm An ninh và Công nghệ Mới nổi của Đại học Georgetown.

"Nếu mất các vệ tinh này, lực lượng Mỹ và đồng minh sẽ gặp khó khăn trong phối hợp hoặc ứng phó nếu xảy ra xung đột tại Đài Loan - có thể sẽ phải chiến đấu trong tình trạng ‘mù thông tin’. Việc mất đi những năng lực đó có thể mang lại cho Trung Quốc lợi thế trong cuộc xung đột, định hình kết quả ngay cả trước khi cuộc chiến bắt đầu", Andrew Hanna và Kathleen Curlee viết.

Vào tháng 4, Lực lượng Không gian Mỹ đặt mục tiêu bảo đảm quân đội có thể giành ưu thế trong không gian, tức là luôn duy trì khả năng sử dụng các hệ thống và công nghệ không gian của mình, đồng thời ngăn đối thủ khai thác những năng lực tương tự. Tuy nhiên để đạt được điều đó, Mỹ cần có chiến lược dài hạn hơn, tập trung vào đầu tư, lập kế hoạch, phát triển công nghệ và tăng cường hợp tác.

Sơn Vân