Trung Quốc trước áp lực tìm động lực tăng trưởng kinh tế mới

Công nhân làm việc tại nhà máy thép ở tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc. Ảnh: THX/TTXVN

Các số liệu kinh tế tháng 11 vừa qua đã đánh dấu sự chững lại đáng lo ngại của nền kinh tế Trung Quốc. Từ sản xuất công nghiệp cho đến tiêu dùng bán lẻ, các chỉ số quan trọng đều ghi nhận mức tăng trưởng thấp. Thực trạng này đòi hỏi Trung Quốc phải tìm kiếm những động lực tăng trưởng mới, trong bối cảnh các giải pháp kích thích cũ đang dần mất đi hiệu quả và áp lực từ môi trường thương mại quốc tế ngày càng gia tăng.

*Bức tranh ảm đạm từ nội tại

Dữ liệu mới nhất từ Cơ quan Thống kê Quốc gia Trung Quốc (NBS) đã cho thấy sự giảm tốc trên diện rộng của nền kinh tế nước này. Một trong những chỉ dấu đáng báo động nhất là sản lượng công nghiệp tăng chậm lại. Trong tháng 11, chỉ số này chỉ tăng 4,8% so với cùng kỳ năm ngoái, mức thấp nhất trong 15 tháng qua và thấp hơn mức dự báo 5,0% của giới chuyên gia. Đà tăng này còn thấp hơn mức tăng 4,9% của tháng 10, cho thấy hoạt động sản xuất đang dần hụt hơi.

Tuy nhiên, điểm nghẽn lớn nhất lại nằm ở cầu nội địa. Doanh số bán lẻ - thước đo quan trọng nhất cho sức khỏe tiêu dùng - đã ghi nhận kết quả tồi tệ nhất kể từ tháng 12/2022. Với mức tăng trưởng chỉ 1,3%, con số này thấp hơn rất nhiều so với mức 2,9% của tháng trước đó và kém xa dự báo 2,8% của thị trường. Điều này cho thấy niềm tin của người tiêu dùng đang bị xói mòn nghiêm trọng.

Nguyên nhân sâu xa của tình trạng này được các chuyên gia chỉ ra là do sự kết hợp của nhiều yếu tố tiêu cực. Ông Xu Tianchen, chuyên gia kinh tế cấp cao tại Economist Intelligence Unit, nhận định rằng các gói trợ cấp "đổi cũ lấy mới" của chính phủ nhằm kích cầu tiêu dùng đã bắt đầu cạn kiệt và không còn tạo ra cú hích đủ lớn. Ngay cả lễ hội mua sắm Ngày Độc thân (Singles' Day), dù được kéo dài tới 5 tuần trong năm nay, cũng thất bại trong việc khơi dậy sự hứng khởi của người mua hàng.

Đứng đằng sau sự suy yếu của tiêu dùng là "bóng ma" của cuộc khủng hoảng bất động sản kéo dài. Lĩnh vực này, từng đóng góp tới 25% GDP của Trung Quốc, nay đang trở thành gánh nặng lớn nhất. Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), khoảng 70% tài sản của các hộ gia đình Trung Quốc gắn với bất động sản. Do đó, khi thị trường nhà đất lao dốc, khối tài sản này bị ảnh hưởng trực tiếp, kéo theo tâm lý thắt chặt chi tiêu.

Các số liệu thống kê đã minh chứng rõ nét cho sự suy yếu này. Đầu tư tài sản cố định trong giai đoạn từ tháng 1-11/2025 giảm 2,6%, mà nguyên nhân chủ yếu đến từ mức giảm sâu tới 15,9% trong đầu tư bất động sản. Giá nhà mới tiếp tục giảm trong tháng 11, và các nhà phát triển đang rơi vào tình cảnh bế tắc khi không thể thuyết phục nhà đầu tư rằng vẫn còn người mua căn hộ, dù đã chấp nhận bán với giá chiết khấu.

Sự suy giảm niềm tin không chỉ dừng lại ở bất động sản mà đã lan rộng sang các ngành hàng khác. Điển hình là doanh số bán ô tô trong tháng 11 giảm tới 8,5% so với cùng kỳ năm ngoái, mức giảm mạnh nhất trong 10 tháng qua. Điều này dập tắt hy vọng về một đợt phục hồi cuối năm của ngành ô tô, vốn thường sôi động vào hai tháng cuối năm.

Quang cảnh cảng hàng hóa tại Thanh Đảo, tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc. Ảnh: THX/TTXVN

* Bài toán chính sách nan giải

Trong khi động lực nội địa đang suy yếu, chiến lược dựa vào xuất khẩu để bù đắp tăng trưởng của Trung Quốc cũng đang đối mặt với những thách thức chưa từng có. Thời gian qua, để đối phó với nhu cầu trong nước yếu ớt, Trung Quốc đã đẩy mạnh xuất khẩu, tạo ra thặng dư thương mại khổng lồ lên tới 1.000 tỷ USD. Tuy nhiên, chiến lược này hiện đang bị xem là ngày càng thiếu bền vững khi vấp phải sự phản ứng gay gắt từ các đối tác thương mại trên toàn cầu.

Các nước trên thế giới đang có xu hướng liên kết để kìm hãm làn sóng xuất khẩu từ Trung Quốc bằng cách dựng lên các rào cản thương mại. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron trong chuyến thăm Trung Quốc đã cảnh báo về việc áp thuế và kêu gọi Trung Quốc khắc phục tình trạng mất cân bằng thương mại toàn cầu mà ông cho là "không bền vững". Trong khi đó, Mexico mới đây đã thông qua việc tăng thuế nhập khẩu lên tới 50% vào năm tới đối với hàng hóa từ Trung Quốc và một số quốc gia châu Á khác nhằm bảo vệ nền công nghiệp nội địa.

Những động thái này đặt các nhà sản xuất Trung Quốc vào thế "tiến thoái lưỡng nan". Nếu thị trường xuất khẩu bị thu hẹp do các rào cản thuế quan, họ sẽ rất khó tìm được người mua thay thế tại thị trường nội địa đang ảm đạm.

Trước bối cảnh đó, giới chức Trung Quốc đang đứng trước áp lực phải cải cách mạnh mẽ. IMF đã hối thúc Trung Quốc cần nhanh chóng thực hiện các cải cách cơ cấu và hành động quyết liệt hơn đối với lĩnh vực bất động sản. Theo ước tính của tổ chức này, cái giá phải trả để giải quyết những khó khăn của thị trường nhà đất trong ba năm tới có thể lên tới 5% GDP.

Tuy nhiên, phản ứng chính sách của Trung Quốc dường như vẫn đang ở thế cầm chừng. Tại Hội nghị Công tác Kinh tế Trung ương tuần trước, một cuộc họp kinh tế quan trọng nhằm phác thảo chương trình nghị sự chính sách cho năm tới, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã cam kết duy trì chính sách tài khóa "chủ động" để thúc đẩy tiêu dùng và đầu tư, đồng thời thừa nhận mâu thuẫn "nổi cộm" giữa nguồn cung nội địa mạnh và nhu cầu yếu. Tuy nhiên, việc tập trung song song vào cả tiêu dùng và đầu tư càng củng cố những lo ngại rằng Trung Quốc chưa sẵn sàng từ bỏ mô hình kinh tế dựa vào sản xuất để chuyển sang mô hình dựa nhiều hơn vào chi tiêu hộ gia đình.

Theo phân tích của ông Xu Tianchen, do mục tiêu tăng trưởng khoảng 5% cho năm nay dường như đã nằm trong tầm tay nhờ xuất khẩu mạnh trong các tháng trước, các nhà hoạch định chính sách có ít động lực để tung thêm các biện pháp kích thích ngay lập tức. Thay vào đó, sự chú ý của họ đã chuyển sang năm 2026 và việc khởi động kế hoạch 5 năm mới.

Dẫu vậy, triển vọng cho tương lai không mấy sáng sủa. Các cố vấn chính phủ và giới phân tích nhận định rằng Trung Quốc nhiều khả năng sẽ tiếp tục theo đuổi mục tiêu tăng trưởng khoảng 5% trong năm tới, nhằm tạo đà vững chắc để khởi động kế hoạch 5 năm mới. Tuy nhiên, mục tiêu này có thể gặp nhiều thách thức khi cả Ngân hàng Thế giới (WB) và IMF đều đưa ra những triển vọng thận trọng hơn về quỹ đạo tăng trưởng của Trung Quốc. Trong đó, một phần lo ngại bắt nguồn từ cuộc khủng hoảng bất động sản kéo dài, vốn đã làm giảm tài sản của các hộ gia đình và bào mòn nhu cầu chi tiêu của người tiêu dùng.

Bà Zichun Huang, chuyên gia kinh tế tại Capital Economics, nhận định rằng dù các hỗ trợ chính sách có thể giúp thúc đẩy sự phục hồi một phần trong những tháng tới, nhưng điều này có lẽ sẽ không đủ để ngăn nền kinh tế Trung Quốc tiếp tục duy trì "thể trạng" yếu trong suốt năm 2026.

Khánh Ly/Bnews/vnanet.vn