Trung tâm hành chính công cấp xã: Chuyên môn, chuyên nghiệp để phục vụ tốt hơn

Ngày 9-6-2025, Chính phủ ban hành Nghị định số 118 về thực hiện thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa, một cửa liên thông tại Bộ phận Một cửa và cổng Dịch vụ công quốc gia. Nghị định quy định cụ thể việc tổ chức bộ phận một cửa tại cấp bộ, thành lập Trung tâm Phục vụ hành chính công cấp tỉnh, cấp xã từ 1-7-2025.

Người dân đến Trung tâm phục vụ hành chính công phường Cát Lái làm thủ tục sáng 2-7. Ảnh: THUẬN VĂN

Từ 1-7, đồng loạt các phường, xã, đặc khu cả nước đã khai trương Trung tâm phục vụ hành chính công, vận hành bộ máy mới, bắt tay vào phục vụ người dân, doanh nghiệp.

Xử lý nhanh chóng các giao dịch hành chính

Theo TS Nguyễn Thị Thiện Trí, giảng viên khoa Luật hành chính - Nhà nước, ĐH Luật TP.HCM, Trung tâm Phục vụ hành chính công cấp xã đóng vai trò quan trọng trong quá trình vận hành, giải quyết thủ tục hành chính cho người dân, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.

Khi sáp nhập các tỉnh, cơ quan đầu não của tỉnh đặt xa các đơn vị hành chính cấp cơ sở, việc thành lập trung tâm hành chính công ở xã giúp cho việc xử lý các giao dịch hành chính được nhanh chóng, thuận tiện cho người dân.

“Tất cả các giao dịch hành chính của dân cư sinh sống ở đơn vị hành chính xã nào sẽ chỉ cần đến trung tâm hành chính xã đó để giao dịch dù đó là việc thuộc thẩm quyền của xã hay của tỉnh. Trung tâm hành chính xã có trách nhiệm tiếp nhận và xử lý ban đầu các hồ sơ vụ việc thuộc thẩm quyền cấp tỉnh và chuyển lên tỉnh xử lý theo thẩm quyền bằng con đường nội bộ. Các việc thuộc thẩm quyền của xã được tiếp nhận và xử lý trực tiếp tại xã”- TS Trí nêu.

Và dù là việc thuộc thẩm quyền của tỉnh hay của xã đều được xử lý theo mô hình “một cửa”, người dân nộp hồ sơ ở đâu thì nhận kết quả ở đó. Để tổ chức và hoạt động hiệu quả, trung tâm hành chính công cần hoạt động vừa bảo đảm tính chuyên môn, chuyên nghiệp, vừa bảo đảm tính kết nối (chính trị) ở cấp cơ sở.

Cũng theo TS Trí, khi còn cấp huyện, có đến khoảng 90% các thủ tục hành chính được thực hiện tại cấp này. Ở mô hình chính quyền địa phương 3 cấp thì các thủ tục hành chính được thực hiện ở cấp huyện là chính, các thủ tục, giao dịch được thực hiện ở xã đa phần là các thủ tục về nhân thân cơ bản hoặc các quy trình xác nhận để hỗ trợ cho việc thực hiện thủ tục ở cấp cao hơn. Từ thực tiễn này mà vấn đề chuyên môn ở cấp xã ít được chú trọng theo chiều sâu.

Khi bỏ chính quyền cấp huyện, quyền lực ở xã được tăng cường theo hướng không chỉ về chính trị mà còn về chuyên môn, tính chuyên nghiệp, hiện đại.

Trao quyền mạnh, để cấp xã tự chịu trách nhiệm

Để bảo đảm trung tâm hành chính công ở xã hoạt hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, TS Trí cho rằng điều tiên quyết là cần phân định thẩm quyền hợp lý giữa các cấp trong mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp.

Trung tâm phục vụ hành chính công phường Thủ Đức trong ngày đầu vận hành bộ máy mới. Ảnh: THANH TUYỀN

“Ở đây, cần xác định nhiệm vụ, quyền hạn của các cấp chính quyền trong mô hình chính quyền địa phương hai cấp thì cấp tỉnh là cấp quyết định chính sách, định hướng phát triển địa phương, là cấp tập trung kiểm tra, thanh tra, bồi dưỡng, chỉ đạo, hướng dẫn chuyên môn cho cấp xã chứ không nên là cấp chính quyền thực hiện quá nhiều các hoạt động sự vụ, cụ thể. Cần trao quyền mạnh cho chính quyền cấp xã để cấp xã chủ động tổ chức, điều hành và triển khai thực hiện, tự chịu trách nhiệm với hiệu quả hoạt động với chính quyền cấp tỉnh và người dân địa phương”- TS Trí nêu.

Khi cấp tỉnh chuyển giao phần lớn các giao dịch với dân cho cấp xã triển khai thì tập trung cho trung tâm hành chính ở cấp xã, xây dựng, tổ chức theo mô hình chuyên nghiệp, có đội ngũ nhân sự chuyên môn cao và có thể sử dụng nhân sự chuyên môn theo chế độ hợp đồng lao động mà chủ trương đã cho phép.

Bên cạnh đó, cần thực hiện số hóa và chuyển đổi số trong thủ tục hành chính để bảo đảm cơ chế giao dịch nhanh chóng. Đồng thời, việc áp dụng và hoàn thiện các thủ tục hành chính trực tuyến cấp độ 3, cấp độ 4 cần nhanh chóng được thực hiện rốt ráo và mở rộng với nhiều loại thủ tục, để người dân có thể thực hiện các giao dịch hành chính tại nhà mà không cần đến trung tâm hành chính công cấp xã để thực hiện.

TS Trí đề xuất, để bớt gánh nặng cho cơ sở hạ tầng, xử lý công việc hiệu quả, linh hoạt, không bị giới hạn bởi giờ giấc hành chính thì cơ chế “khoán việc” với những loại việc có thể xử lý được tại nhà trên nền tảng trực tuyến.

“Sự tận tụy phục vụ hay hình ảnh một nhà nước của dân được gửi gắm và kỳ vọng chủ yếu ở chính quyền cấp cơ sở. Do đó, cần xây dựng hình ảnh chuyên môn ở cấp xã, vì đó là tiền đề để đạt được mục tiêu chính trị cao nhất”- TS Trí nhận định.

THANH TUYỀN