Trường công khai chi tiết hoàn cảnh học sinh khó khăn: Đừng biến sự giúp đỡ thành 'vết thương' tinh thần

Gần đây, mạng xã hội lan truyền hình ảnh được chụp trong lễ khai giảng, trên màn hình lớn công khai danh sách học sinh có hoàn cảnh khó khăn được nhận quà nhân dịp năm học mới 2025 - 2026. Gắn kèm tên các em là thông tin chi tiết về bệnh tình, hoàn cảnh khó khăn của gia đình, người thân.

Hình ảnh công khai danh sách học sinh có hoàn cảnh khó khăn được cho là của Trường Tiểu học Thái Thịnh (Đống Đa, Hà Nội)

Hình ảnh này nhanh chóng gây xôn xao dư luận. Có ý kiến cho rằng việc công khai danh sách là cần thiết để đảm bảo tính minh bạch, thể hiện sự công bằng và rõ ràng trong quá trình trao quà. Ý kiến khác lại nhận định cách làm này thiếu tế nhị, dễ khiến học sinh được gọi tên cảm thấy mặc cảm hoặc bị kỳ thị.

Sự giúp đỡ cần được thể hiện đúng cách

Trao đổi với phóng viên Báo Đại biểu Nhân dân, PGS.TS Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho biết, việc một trường tiểu học công khai danh sách học sinh có hoàn cảnh khó khăn được nhận hỗ trợ trên màn hình lớn cho tất cả phụ huynh và học sinh, dù xuất phát từ mong muốn minh bạch, lại là cách làm thiếu nhạy cảm và tiềm ẩn nhiều hệ lụy tâm lý – xã hội.

Trẻ tiểu học đang trong giai đoạn hình thành nhân cách, rất nhạy cảm với ánh nhìn từ bạn bè, vì thế việc bị “nêu tên” công khai vì hoàn cảnh nghèo khó có thể tạo ra cảm giác xấu hổ, mặc cảm, khiến các em mất tự tin, thu mình hoặc né tránh các hoạt động tập thể.

Nguy hiểm hơn, hành động này có thể tạo ra sự phân biệt vô hình trong lớp học, khi một số em trở thành đối tượng trêu chọc, bị gắn mác “ đẳng cấp dưới” và bị xa lánh. Điều này vô tình tái tạo định kiến xã hội, phân biệt đối xử ngay trong môi trường giáo dục, vốn cần phải là nơi an toàn, công bằng và nuôi dưỡng sự tôn trọng lẫn nhau.

"Về lâu dài, những vết hằn tâm lý ấy có thể làm suy giảm lòng tự trọng, động lực học tập của trẻ, thậm chí ảnh hưởng đến mối quan hệ giữa phụ huynh với nhau và với Nhà trường", PGS.TS Trần Thành Nam chỉ rõ.

Để tránh những tổn thương không đáng có, PGS.TS Trần Thành Nam cho rằng, Nhà trường cần thay đổi cách triển khai hỗ trợ: Bảo mật thông tin cá nhân; Trao học bổng hoặc hỗ trợ một cách kín đáo, tế nhị; Sử dụng ngôn ngữ tích cực như “giải thưởng đồng hành” hay “học bổng ngôi sao” hàm ý nỗ lực, đồng thời tổ chức các hoạt động giáo dục về sự sẻ chia để cả tập thể học sinh hiểu giá trị của yêu thương và trách nhiệm cộng đồng, giúp đỡ nhau từ những công việc hàng ngày. Khi đó, việc hỗ trợ sẽ vừa đảm bảo tính minh bạch, vừa giữ được nhân phẩm, sự tự tin và bình đẳng cho tất cả học sinh.

"Có thể nói, hỗ trợ những hoàn cảnh khó khăn là việc tốt, cần thiết, nhưng cách làm phải nhân văn, thể hiện đúng tinh thần của nhà giáo dục, chứ không thể hành chính hóa. Nếu thiếu sự nhạy cảm này, vô tình biến sự giúp đỡ thành một "vết thương" tinh thần cho các em", ông Nam nhìn nhận.

Các trường học cần giúp đỡ học sinh một cách nhân văn, thể hiện đúng tinh thần của giáo dục. Ảnh: Mạnh Hưng

Để trường học luôn là "cái nôi" hình thành, phát triển nhân cách trẻ

Liên quan đến sự việc, ThS Nguyễn Thị Mai Anh, Phó Viện trưởng Viện Tâm lý học Nhân văn bày tỏ quan điểm tương tự. Theo bà, trong công tác giáo dục, sự đồng cảm và tinh thần nhân văn là các yếu tố tác động sâu sắc đến việc hình thành và phát triển nhân cách học sinh. Trong khuôn viên trường học, mỗi phát ngôn của thầy, cô đều ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lý của người học.

Bà Mai Anh lấy ví dụ với Trường Tiểu học Thái Thịnh, mục đích chia sẻ và mong muốn minh bạch là tốt, tuy nhiên cách làm của trường còn sơ suất, chưa tế nhị.

"Sự việc này đã cho thấy tính cần thiết của việc xây dựng chiến lược về văn hóa ứng xử trong trường học, để trường luôn là 'cái nôi' chuẩn mực hình thành và phát triển nhân cách học sinh", ThS Mai Anh nêu ý kiến.

Thay vì hoạt động "tự phát", chuyên gia này khuyến nghị các cơ sở giáo dục cần tập trung nhận diện, xử lý thấu đáo nhiều khía cạnh, đảm bảo trọn vẹn tính nhân văn. Đặc biệt, cần xây dựng phòng tham vấn học đường, giúp hỗ trợ Ban giám hiệu, giáo viên và phụ huynh theo dõi, chăm sóc sức khỏe tinh thần và cảm xúc của con trẻ.

Trước bức xúc dư luận, ngày 6/9, Trường Tiểu học Thái Thịnh (Đống Đa, Hà Nội) đã đăng tải lời xin lỗi trên fanpage, thừa nhận sơ suất lớn khi trình chiếu công khai danh sách học sinh có hoàn cảnh khó khăn trước toàn thể bạn bè, phụ huynh và khách mời tham dự.

"Nhà trường nhận thức sâu sắc rằng đây là một sai sót rất đáng tiếc và cũng là bài học đắt giá để trường hoàn thiện hơn trong công tác tổ chức và giáo dục", Trường cho biết.

Trang Nhung