TS Lê Duy Bình: Tình trạng thiếu DN cỡ vừa là điều đáng quan ngại!

Không thể tăng trưởng cao nếu khu vực kinh tế tư nhân yếu

Trong gần 4 thập kỷ qua, khu vực kinh tế tư nhân tại Việt Nam đã có sự phát triển vượt bậc, chuyển mình từ một thành phần kinh tế còn nhỏ lẻ, manh mún thành một trụ cột quan trọng của nền kinh tế.

Về quy mô, theo số liệu của Cục Thống kê, khu vực kinh tế tư nhân trong nước hiện đóng góp xấp xỉ 50% GDP. Trong đó, bộ phận doanh nghiệp (DN) đăng ký chính thức đóng góp hơn 10% GDP và khu vực hộ kinh doanh cá thể, hộ sản xuất nông nghiệp, trang trại và các cơ sở kinh tế, cá nhân kinh doanh khác chiếm khoảng 40% GDP. Khu vực này tạo việc làm cho khoảng 85% lao động cả nước.

Theo TS Lê Duy Bình - Giám đốc Economica Việt Nam - kinh tế tư nhân hiện nay quyết định tới số lượng và chất lượng của hơn 50% GDP của Việt Nam. Việt Nam không thể đạt được tốc độ tăng trưởng cao, bền vững, chuyển dịch sang nấc thang cao hơn nếu như khu vực kinh tế tư nhân không tăng trưởng ở tốc độ cao, không chuyển mình mạnh mẽ.

Theo ông Bình, kinh tế tư nhân đóng vai trò quan trọng trong tổng cầu và do vậy đóng vai trò quyết định tới tốc độ tăng trưởng. Chỉ cần đầu tư của kinh tế tư nhân tăng 1% sẽ mang lại mức tăng về giá trị tuyệt đối tương đương với việc đầu tư công phải tăng 2,5%, và đầu tư nước ngoài phải tăng 3,5%. Tác động của tăng trưởng đầu tư tư nhân trong nước đối với tổng cầu lớn hơn rất nhiều so với đầu tư từ khu vực công và khu vực DN có vốn đầu tư nước ngoài.

“Mở rộng đầu tư tư nhân sẽ nâng cao được năng lực nội sinh, hỗ trợ mạnh mẽ hơn cho mục tiêu GDP, cũng như quá trình chuyển đổi từ mô hình tăng trưởng truyền thống sang mô hình tăng trưởng mới với chất lượng cao hơn và có tính chất bền vững hơn”, ông Bình nói.

Kinh tế tư nhân là động lực chính của nền kinh tế

Theo ông Bình, các DN tư nhân đã vượt qua khu vực doanh nghiệp nhà nước, khu vực FDI và khu vực hành chính công về phương diện tạo thu nhập cho người lao động và khoảng cách này ngày một nới rộng hơn.

“Hiện nay, khu vực kinh tế tư nhân đang tạo việc làm và sinh kế cho hơn 80% lực lượng lao động. Một công nhân trong các DN thuộc khu vực tư nhân trong nước có thu nhập cao gấp 3 lần so với một nông dân bình thường. Các DN tư nhân đóng góp đáng kể vào sự mở rộng của phạm vi che phủ của bảo hiểm xã hội và các chương trình an sinh xã hội”, ông Bình nêu.

Thiếu DN cỡ vừa là điều đáng quan ngại

Dù vậy, ông Lê Duy Bình đánh giá mối liên kết giữa các doanh nghiệp FDI, DN nhà nước và DN tư nhân trong nước còn lỏng lẻo và nền kinh tế còn tồn tại hiện tượng “ba nền kinh tế trong một nền kinh tế”.

Hơn nữa, cơ cấu của các DN tư nhân đăng ký chính thức có sự mất cân đối về cơ cấu. Trong số 940.000 DN đang hoạt động với phần lớn là DN nhỏ và siêu nhỏ, trong khi số lượng DN cỡ vừa còn hạn chế. Hiện nay, xấp xỉ 97% các DN khu vực tư nhân trong nước có quy mô siêu nhỏ và nhỏ. Các DN lớn chỉ chiếm 1,5% tổng số.

Đáng chú ý, các DN quy mô vừa chỉ chiếm 1,5%, tạo ra cơ cấu DN “bất thường” khi so sánh với cơ cấu của khu vực DN khác như tại Nhật Bản, Đài Loan và Hàn Quốc.

“Hiện tượng “thiếu DN cỡ vừa”, tức là tình trạng các DN có quy mô trung bình có số lượng rất ít ỏi, là một điều đáng quan ngại”, ông Bình nêu.

Theo ông Bình, thiếu DN cỡ vừa cũng là một biểu hiện cho thấy có rất ít DN nhỏ đã lớn lên để trở thành DN quy mô vừa do hạn chế về hiệu quả hoạt động của các DN nhỏ, và do những khó khăn của môi trường kinh doanh bên ngoài. Các DN nhỏ thiếu năng lực cũng như động cơ và tham vọng phát triển về quy mô…

TS Lê Duy Bình, Giám đốc Economica Việt Nam

Bên cạnh đó, tính phi chinh thức của khu vực kinh tế tư nhân còn rất cao. Hiện có hơn 5 triệu hộ kinh doanh cá thể, hàng trăm ngàn cá nhân kinh doanh, buôn bán, sản xuất nhỏ lẻ không đăng ký. Các chủ thể này thuộc khu vực kinh tế tư nhân tuy đóng vai trò quan trọng như vậy, song lại có địa vị pháp lý không rõ ràng.

Nuôi dưỡng tinh thần DN

Để thúc đẩy sự phát triển của DN tư nhân, ông Bình cho rằng cần có các chính sách có tính kiến tạo để DN trong khu vực phi chính thức chuyển đổi thành DN; các DN vừa và nhỏ chuyển đổi thành DN quy mô lớn hơn; các DN lớn sẽ nâng cao được năng lực và trở thành hạt nhân tăng trưởng của một ngành, một khu vực hay một cụm doanh nghiệp.

“Sự tập trung gần đây và khu vực kinh tế tư nhân dường như mới chủ yếu là vào các doanh nghiệp tư nhân được đăng ký chính thức, đặc biệt là các tập đoàn DN tư nhân lớn. Các chính sách phát triển kinh tế tư nhân trong thời gian tới cần quan tâm mạnh mẽ hơn nữa tới các DN nhỏ và siêu nhỏ, tới vấn đề phát triển các DN cỡ vừa, hộ kinh doanh và các cá nhân kinh doanh”, ông Bình nhấn mạnh.

Để kích hoạt tiềm năng vô cùng to lớn của khu vực kinh tế tư nhân, ông Bình cho rằng cần có những quyết sách để nuôi dưỡng tinh thần DN; để DN được thực sự được phép tự do làm những điều pháp luật không cấm.

Theo đó, hệ thống pháp luật phải sử dụng nhuần nhuyễn các công cụ và cơ chế thị trường trong huy động, phân bổ nguồn lực, khai thông được nguồn lực để phục vụ cho phát triển kinh tế, xã hội; khuyến khích doanh nghiệp đẩy mạnh nghiên cứu và phát triển (R&D), đầu tư vào khoa học - công nghệ; hạn chế tối đa rủi ro pháp lý cho doanh nghiệp.

TS Bình cho rằng những quyết sách như vậy sẽ giúp DN thấy rằng họ được hoạt động trong môi trường an toàn, được pháp luật bảo vệ và khi thất bại, họ có cơ hội làm lại. Nhờ đó, DN sẽ phấn khởi trong sản xuất, kinh doanh, hào hứng đầu tư mạo hiểm, đổi mới sáng tạo…

Lam Thanh