Từ cơ chế đặc thù đến khát vọng 'trái tim ươm tạo' của cả nước

Khách tham quan, trải nghiệm công nghệ Make in Vietnam tại TECHFEST Việt Nam 2025. Ảnh: Viết Thành

Tạo nền thể chế và nguồn lực cho hệ sinh thái đổi mới sáng tạo

Điểm nhấn lớn nhất trong chính sách phát triển khoa học, công nghệ của Hà Nội thời gian qua là cách tiếp cận thể chế. Theo Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Trần Anh Tuấn, thành phố đang tận dụng tối đa các cơ chế đặc thù từ Luật Thủ đô năm 2024, kết hợp với các nghị quyết quan trọng của Bộ Chính trị như Nghị quyết số 57-NQ/TƯ về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 68-NQ/TƯ về phát triển kinh tế tư nhân, cùng Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, để nâng cao sức cạnh tranh của Thủ đô.

Trên nền tảng đó, Hà Nội đã ban hành 6 nghị quyết bao trùm toàn bộ chuỗi giá trị của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, từ cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox), chính sách đặt hàng nghiên cứu và khoán chi đến sản phẩm cuối, hỗ trợ hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, vận hành Sàn Giao dịch công nghệ Hà Nội, xây dựng Trung tâm Đổi mới sáng tạo thành phố đến việc thí điểm thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm Hà Nội. Đáng chú ý, nhiều nội dung trong số này lần đầu tiên xuất hiện tại Việt Nam, cho thấy vai trò “tiên phong, thử nghiệm trước” của Thủ đô trong hoàn thiện thể chế cho đổi mới sáng tạo.

Trong các công cụ chính sách, Quỹ đầu tư mạo hiểm được xem là bước đột phá về tư duy. Thành phố đã quyết định chi “vốn mồi” 600 tỷ đồng từ ngân sách, dự kiến thu hút khoảng 10-15 nhà đầu tư chiến lược cùng tham gia. Quỹ vận hành theo cơ chế thị trường, không có pháp nhân độc lập, hoạt động thông qua hội đồng quỹ nhằm tránh các ràng buộc hành chính của vốn ngân sách, chấp nhận chia sẻ rủi ro và ưu tiên đầu tư cho đổi mới sáng tạo, công nghệ lõi, công nghệ xanh. Cách làm này thể hiện rõ quan điểm Nhà nước không làm thay thị trường mà đóng vai trò kiến tạo, dẫn dắt và hấp thụ rủi ro ban đầu.

Song song với nguồn vốn, Hà Nội đang xây dựng hạ tầng khoa học, công nghệ theo hướng mở và liên kết viện, trường - doanh nghiệp - chính quyền. Thành phố dự kiến hình thành 3 phòng thí nghiệm chuẩn quốc tế quy mô lớn, tập trung vào các công nghệ mũi nhọn, vận hành theo mô hình dùng chung, tạo không gian để các nhóm nghiên cứu và doanh nghiệp cùng phát triển công nghệ nguồn và thương mại hóa sản phẩm.

Một điểm mới đáng chú ý khác là cam kết của Hà Nội trở thành “khách hàng đầu tiên” của các sản phẩm khoa học, công nghệ. Thông qua cơ chế sandbox và mua sắm công đổi mới sáng tạo, thành phố sẵn sàng dùng ngân sách để mua kết quả nghiên cứu của nhà khoa học trong nước, thương mại hóa và đưa vào ứng dụng thực tiễn. Đây được xem là cách tháo gỡ điểm nghẽn lớn nhất nhiều năm qua là nghiên cứu nhiều nhưng thiếu đầu ra và thiếu thị trường.

Hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số

Theo Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Trương Việt Dũng, thành phố đang đối mặt với 4 “điểm nghẽn” lớn: Ùn tắc giao thông, úng ngập, ô nhiễm môi trường và trật tự xây dựng đô thị. Đây không chỉ là vấn đề chất lượng sống mà còn tác động trực tiếp tới năng lực cạnh tranh và thu hút đầu tư của Thủ đô.

Từ thực tiễn đó, thành phố xác định, các doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ (startup) và cộng đồng đổi mới sáng tạo là lực lượng quan trọng để mang lại các giải pháp mới, tư duy mới và tốc độ triển khai nhanh hơn.

Về dài hạn, mục tiêu mà Hà Nội đặt ra là đầy thách thức. Giai đoạn 2026-2030, thành phố phấn đấu để kinh tế số chiếm ít nhất 40% tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP), tốc độ tăng trưởng hằng năm đạt từ 11% trở lên. Theo lãnh đạo thành phố, với mô hình kinh tế truyền thống, đây là mục tiêu rất khó đạt được và càng khó duy trì bền vững. Con đường khả thi duy nhất là dựa vào khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và các mô hình tăng trưởng mới như kinh tế số.

Đích đến mà Hà Nội hướng tới là trở thành một thành phố không chỉ hấp dẫn trong nước mà còn đủ sức cạnh tranh quốc tế về môi trường đầu tư, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo. Như khẳng định của lãnh đạo thành phố, vấn đề hiện nay không còn là có làm khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo hay không, mà là có đủ quyết tâm và đủ công cụ thể chế để làm đến cùng hay không. TECHFEST 2025, vì thế, không chỉ là một sự kiện, mà là dấu mốc cho thấy Hà Nội đã sẵn sàng bước vào giai đoạn phát triển mới, với khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo ở vị trí trung tâm của mọi chiến lược tăng trưởng.

Thu Hằng