Từ ngày 1-7-2025: Chính quyền địa phương 2 cấp chính thức đi vào hoạt động

Trụ sở UBND thành phố Biên Hòa cũ (đường Hưng Đạo Vương) đã được đổi tên thành trụ sở HĐND, UBND phường Trấn Biên, tỉnh Đồng Nai mới và chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1-7-2025. Ảnh: Đ.Phú

Chấm dứt vai trò cấp huyện

Tại khoản 1, Điều 1 Luật Tổ chức CQĐP sửa đổi năm 2025 quy định, đơn vị hành chính của Việt Nam được tổ chức thành 2 cấp, gồm có: tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (sau đây gọi chung là cấp tỉnh); xã, phường, đặc khu trực thuộc cấp tỉnh (sau đây gọi chung là cấp xã). Trong khi đó, Luật Tổ chức CQĐP số 65/2025/QH15 ngày 19-2-2025 (viết tắt Luật Tổ chức CQĐP số 65, đã hết hiệu lực) quy định, đơn vị hành chính của Việt Nam có 3 cấp: cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã.

Luật sư Nguyễn Đức (Đoàn Luật sư tỉnh) cho biết, Luật Tổ chức CQĐP sửa đổi năm 2025 có hiệu lực từ ngày 16-6-2025 nhưng không có nghĩa là CQĐP cấp huyện chấm dứt hoạt động kể từ ngày 16-6-2025. Bởi theo khoản 2, Điều 2 Nghị quyết số 203/2025/QH15 ngày 16-6-2025 của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 quy định, kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện trong cả nước từ ngày 1-7-2025. “Do đó cấp huyện và hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện sẽ kéo dài đến hết ngày 30-6-2025 thì mới kết thúc sứ mệnh” - luật sư Nguyễn Đức bày tỏ.

Khoản 2, Điều 41 Luật Tổ chức CQĐP sửa đổi năm 2025 quy định, Thủ tướng Chính phủ quyết định cách chức chủ tịch UBND, phó chủ tịch UBND cấp tỉnh; chủ tịch UBND cấp tỉnh quyết định cách chức chủ tịch UBND, phó chủ tịch UBND cấp xã khi chủ tịch UBND, phó chủ tịch UBND cấp tỉnh, cấp xã có hành vi vi phạm pháp luật hoặc không thực hiện đúng chức trách, nhiệm vụ được giao.

Cũng theo luật sư Nguyễn Đức, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của CQĐP được quy định tại Điều 4 Luật Tổ chức CQĐP sửa đổi năm 2025 mang nội hàm rộng, chi tiết hơn Luật Tổ chức CQĐP số 65.

Chẳng hạn như: tổ chức CQĐP tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu quản trị địa phương chuyên nghiệp, hiện đại, thực hiện hiệu quả ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong tổ chức và hoạt động của CQĐP, bảo đảm trách nhiệm giải trình gắn với cơ chế kiểm soát quyền lực. Xây dựng CQĐP gần nhân dân, phục vụ nhân dân, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, chịu sự kiểm tra, giám sát của nhân dân. Những công việc thuộc thẩm quyền của CQĐP phải do CQĐP quyết định và tổ chức thực hiện; phát huy vai trò tự chủ và tự chịu trách nhiệm của CQĐP. Phân định rõ thẩm quyền giữa cơ quan nhà nước ở Trung ương và CQĐP; giữa CQĐP cấp tỉnh và CQĐP cấp xã.

Tăng nhiệm vụ, thẩm quyền cho cấp xã

Khi thực hiện CQĐP 2 cấp, nhiệm vụ, thẩm quyền của cấp huyện trước đây được rà soát để phân định thẩm quyền của cấp xã, bảo đảm không để sót nhiệm vụ khi vận hành bộ máy mới. Tại khoản 3, Điều 11 Luật Tổ chức CQĐP sửa đổi năm 2025 có quy định, việc phân quyền, phân cấp, quy định nhiệm vụ, quyền hạn của CQĐP, các cơ quan của CQĐP tại các văn bản quy phạm pháp luật phải phù hợp với quy định tại Luật Tổ chức CQĐP sửa đổi năm 2025, bảo đảm quyền lực nhà nước được kiểm soát hiệu quả.

Phó chủ tịch Hội Luật gia tỉnh Dương Văn Tín cho biết, để kịp thời cho bộ máy chính quyền 2 cấp theo Luật Tổ chức CQĐP sửa đổi năm 2025 đi vào hoạt động, hiện tại Chính phủ đã ban hành 28 nghị định quy định về phân định thẩm quyền, phân cấp, phân quyền, thẩm quyền của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ cho CQĐP (gọi tắt 28 nghị định quy định về phân định thẩm quyền, phân cấp, phân quyền, thẩm quyền). Trong 28 nghị định này, UBND xã, Chủ tịch UBND cấp xã được phân định thẩm quyền, phân cấp, phân quyền thực hiện một số nhiệm vụ, quyền hạn chủ yếu trong nhiều lĩnh vực.

Chẳng hạn, trong lĩnh vực tài chính, Nghị định số 125/2025/NĐ-CP ngày 11-6-2025 của Chính phủ quy định về phân định thẩm quyền của CQĐP 2 cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Tài chính quy định UBND cấp xã thực hiện một số nhiệm vụ, quyền hạn của UBND cấp huyện (trước đây). Lĩnh vực nông nghiệp và môi trường, theo Nghị định số 131/2025/NĐ-CP ngày 12-6-2025 của Chính phủ quy định phân định thẩm quyền của CQĐP 2 cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Nông nghiệp và môi trường…

Đối với chủ tịch UBND cấp xã, Nghị định số 140/2025/NĐ-CP ngày 12-6-2025 của Bộ Xây dựng quy định về phân định thẩm quyền của CQĐP 2 cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước đã nêu rõ nhiệm vụ, quyền hạn của chủ tịch UBND cấp xã liên quan đến: phát triển, quản lý nhà ở (khoản 6, khoản 8, Điều 9); Nhà ở xã hội (khoản 8, Điều 14); Giải quyết khiếu nại, giải quyết tranh chấp về nhà ở (khoản 1, Điều 15)… Ngoài ra, tại Nghị định 151/2025/NĐ-CP ngày 12-6-2025 của Chính phủ quy định về phân định thẩm quyền của CQĐP 2 cấp, phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực đất đai cũng quy định chủ tịch UBND cấp xã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất cho người sử dụng đất, chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất.

Luật gia Dương Văn Tín lưu ý, ngoài được phân công thực hiện nhiệm vụ khi bỏ cấp huyện theo 28 nghị định quy định về phân định thẩm quyền, phân cấp, phân quyền, thẩm quyền, chủ tịch UBND xã còn thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo phân cấp của UBND cấp tỉnh, chủ tịch UBND cấp tỉnh (Điều 13 Luật Tổ chức CQĐP sửa đổi năm 2025). Chủ tịch UBND cấp xã nhận ủy quyền thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của UBND cấp tỉnh; Chủ tịch UBND cấp tỉnh, người đứng đầu cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc UBND cấp tỉnh (Điều 14 Luật Tổ chức CQĐP sửa đổi năm 2025).

Đoàn Phú