Từ phế phẩm đến giá trị xanh cho nông thôn mới

Anh Nguyễn Ngọc Siềng đang là người đi đầu trong việc xây dựng mô hình nông nghiệp tuần hoàn

Trong xu thế phát triển nông nghiệp bền vững, bài toán tận dụng phụ phẩm đang trở thành lời giải quan trọng giúp nông dân giảm chi phí, tăng chất lượng nông sản và giảm áp lực lên môi trường. Tại Lâm Đồng, nhiều mô hình nông nghiệp xanh, tuần hoàn đã và đang chứng minh rằng những thứ tưởng chừng bỏ đi lại có thể trở thành “tài nguyên quý” nếu biết biến đổi đúng cách.

Vòng tuần hoàn xanh

Tại thôn An Vinh, xã Tân Lập, anh Nguyễn Ngọc Siềng đang là người đi đầu trong việc xây dựng mô hình nông nghiệp tuần hoàn. Trên diện tích 3ha thanh long, anh thiết kế một chu trình sản xuất độc đáo kết hợp trồng trọt - chăn nuôi - chế biến hữu cơ; trong đó mọi phế phẩm đều quay trở lại phục vụ đất và cây trồng.

Theo đó, thanh long sau thu hoạch được phân loại. Phần trái không đủ chuẩn xuất khẩu được đưa xuống ao làm thức ăn cho cá nước ngọt. Nhờ tận dụng nguồn thức ăn tự nhiên, cá phát triển khỏe, giảm hẳn chi phí thức ăn công nghiệp.

Khi cá đạt trọng lượng, phần thịt được lấy phối trộn cùng trứng cút loại, ủ với men vi sinh trong vài tháng để tạo thành đạm cá, một loại phân hữu cơ giàu axit amin, rất tốt cho cây trồng.

Những trái thanh long hàng dạt trở thành thức ăn cho cá

Lượng đạm cá này sau đó được hòa vào hệ thống tưới để cung cấp dinh dưỡng trực tiếp cho hơn 3.000 trụ thanh long. Nhờ dòng dinh dưỡng tự nhiên, đất ngày càng tơi xốp, hệ vi sinh vật trong đất phục hồi, cây thanh long sinh trưởng khỏe mạnh, ít sâu bệnh.

Trái thanh long lên màu đỏ đậm, da sáng bóng và đặc biệt không có dư lượng hóa chất, đáp ứng yêu cầu của các chuỗi cửa hàng trái cây sạch và thị trường xuất khẩu.

Điều khiến nhiều người bất ngờ là nhiều năm nay anh Siềng không tốn bất cứ chi phí nào cho phân bón hóa học. Chi phí giảm mạnh, lợi nhuận tăng lên nhiều lần. Quan trọng hơn, mô hình của anh tạo ra một vòng tuần hoàn tự nhiên, hạn chế tối đa rác thải và nước thải, góp phần vào tiêu chí môi trường, vốn là tiêu chí khó nhất trong xây dựng nông thôn mới.

Mô hình của anh trở thành địa chỉ học tập thực tế cho nhiều nông dân địa phương và các xã lân cận. Đây cũng là cách người dân Lâm Đồng khẳng định một cách làm mới: Nông nghiệp không chỉ là sản xuất mà còn phải biết gìn giữ, tái tạo môi trường sống.

Anh Phan Việt Hùng cũng đang vận dụng mô hình nông nghiệp tuần hoàn theo cách riêng (nón tai bèo)

Giảm chi phí, tăng hiệu quả

Trong khi đó ở thôn 1, xã Hàm Liêm, anh Phan Việt Hùng cũng đang vận dụng mô hình nông nghiệp tuần hoàn theo cách riêng phù hợp với điều kiện của gia đình.

Có hơn 10.000 gốc mai, anh Hùng đã đào ao nuôi cá, kết hợp thả vịt và trồng bèo dâu trên mặt ao để vừa giữ mát cho cá vừa tạo nguồn thức ăn xanh. Bèo dâu được thu hoạch, trộn cùng đạm cá ủ sẵn để tạo thành phân bón hữu cơ cho vườn mai.

Nhờ nguồn dinh dưỡng ổn định, cây mai phát triển mạnh, lá dày, thân cứng, nụ lớn và bền. Nhờ đó, sản phẩm mai của anh Hùng được thương lái đánh giá cao, trở thành điểm cung ứng mai Tết lớn trong vùng.

Bèo dâu được thu hoạch, trộn cùng đạm cá ủ sẵn để tạo thành phân bón hữu cơ cho vườn mai

Điều đáng chú ý là mô hình này giúp anh tiết kiệm gần 200 triệu đồng tiền phân bón mỗi năm, con số cho thấy hiệu quả kinh tế rõ rệt của sản xuất hữu cơ dựa trên phế phẩm. Đồng thời, việc giảm lượng phân hóa học, thuốc bảo vệ thực vật giúp môi trường đất và nước quanh khu vực được cải thiện đáng kể, phù hợp định hướng giảm ô nhiễm môi trường nông thôn.

Nhờ nguồn phân bón này mà cây mai phát triển tốt

Anh Nguyễn Văn Hoài Chinh, một hộ sản xuất khác tại thôn 1, chia sẻ: “Ban đầu mình nghĩ làm hữu cơ vất vả, nhưng khi thấy hiệu quả của bà con thì mạnh dạn làm theo. Càng làm càng thấy đất tốt hơn, cây khỏe hơn. Làm nông kiểu mới này tuy cần kiên nhẫn, nhưng bền vững và đỡ tốn kém lâu dài”.

Sự lan tỏa của những mô hình tự xử lý phụ phẩm đã tạo ra thay đổi lớn trong tư duy sản xuất nông nghiệp tại Hàm Liêm. Nhiều hộ dân trước đây quen với phân hóa học đã chuyển sang ủ phân hữu cơ từ rơm rạ, phân chuồng, bèo dâu, hoặc kết hợp nuôi trùn quế.

Trung tâm Khuyến nông tỉnh thường xuyên tổ chức lớp tập huấn hướng dẫn ủ phân, sử dụng chế phẩm sinh học, thiết kế mô hình tuần hoàn theo quy mô từng hộ.

Rất đông nông dân đến tham quan mô hình

Thạc sĩ Lê Văn Đắc, Trưởng Phòng Khuyến nông Chăn nuôi, Thủy sản, Trung tâm Khuyến nông tỉnh nhận định: “Làm nông nghiệp tuần hoàn, nông dân chỉ có được, không có mất. Được nhiều hay ít là do mỗi người biết cách vận hành và sáng tạo”. Đó cũng là cách tiếp cận phù hợp với chiến lược phát triển nông nghiệp xanh, kinh tế xanh mà tỉnh đang hướng tới.

Việc tận dụng phụ phẩm để sản xuất phân bón hữu cơ giúp nông dân giảm chi phí đầu vào, nâng cao chất lượng nông sản; đồng thời tái tạo sức sống cho đất, bảo vệ nguồn nước và giảm phát thải. Đây chính là nền tảng quan trọng để xây dựng nông thôn mới theo hướng bền vững và hiện đại.

Tư duy sản xuất tuần hoàn đã và đang góp phần định hình diện mạo mới cho nông thôn Lâm Đồng: Xanh hơn, sạch hơn, kinh tế hiệu quả hơn. Sự chủ động thay đổi của người nông dân, từ việc học hỏi, mạnh dạn sáng tạo đến kiên trì thực hiện chính là động lực để địa phương đạt mục tiêu phát triển nông nghiệp xanh, nông thôn mới kiểu mẫu trong thời gian tới.

Thanh Nhàn