Từ TABMIS đến VDBAS - Vững bước kiến tạo kho bạc số

Cán bộ Kho bạc Nhà nước khu vực III đang đối chiếu số liệu thanh toán vốn của đơn vị sử dụng ngân sách. Ảnh: Hạnh Thảo

Một giai đoạn phát triển đột phá nhờ TABMIS

Giai đoạn 2010 - 2020 được coi là giai đoạn bản lề, đánh dấu sự trưởng thành vượt bậc của hệ thống Kho bạc Nhà nước, khởi điểm là việc hoàn thành triển khai Hệ thống Thông tin quản lý ngân sách và kho bạc (TABMIS) vào năm 2012. Đây là dự án ứng dụng công nghệ thông tin quy mô lớn, có tính nền tảng của ngành Tài chính, do Bộ Tài chính giao Kho bạc Nhà nước chủ trì thực hiện.

TABMIS không chỉ đơn thuần là một phần mềm quản lý ngân sách mà còn là nền móng công nghệ giúp điện tử hóa toàn bộ quy trình kiểm soát chi ngân sách nhà nước: Từ giao dự toán, phân bổ, thanh toán, đến cung cấp dữ liệu để theo dõi, quyết toán và báo cáo tài chính. Trên nền tảng này, các quy trình nghiệp vụ tài chính - ngân sách lần đầu tiên được liên thông, đồng bộ và minh bạch hóa trong một hệ thống tập trung, giúp nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước.

Trước năm 2010, hoạt động tại kho bạc vẫn mang tính thủ công, giao dịch giấy phổ biến cả với khách hàng và ngân hàng. Đơn vị sử dụng ngân sách lập lệnh chi, gửi hồ sơ giấy đến kho bạc; kho bạc kiểm soát chi xong gửi tiếp sang ngân hàng thương mại để thanh toán. Những ngày cuối tháng, cuối năm, lượng khách hàng đến giao dịch trực tiếp tại kho bạc thường xuyên quá tải.

Nhưng từ sau khi TABMIS đi vào vận hành, Kho bạc Nhà nước tiếp tục xây dựng, phát triển các dịch vụ công trực tuyến, tiến tới kho bạc điện tử - nơi mà các giao dịch với đơn vị sử dụng ngân sách, ngân hàng, cơ quan tài chính, thậm chí cả người dân, đều được thực hiện trên môi trường điện tử.

Đặc biệt, từ năm 2013 đến năm 2020, Kho bạc Nhà nước đã đẩy mạnh tích hợp TABMIS với hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng, dịch vụ công trực tuyến, hệ thống thu ngân sách… giúp người dân không còn phải trực tiếp đến kho bạc để nộp ngân sách. Việc ủy nhiệm thu qua ngân hàng được mở rộng, tận dụng tốt mạng lưới và kênh thanh toán hiện đại của các ngân hàng thương mại.

Tính đến cuối năm 2020, toàn bộ thủ tục hành chính của Kho bạc Nhà nước đã được cung cấp trực tuyến mức độ 3, 4. Công chức kho bạc cũng gần như không còn tiếp xúc trực tiếp với khách hàng tại trụ sở - một minh chứng rõ nét cho mục tiêu chiến lược giai đoạn 2010 - 2020 là hình thành kho bạc điện tử đã được hoàn thành.

Từ kho bạc điện tử đến kho bạc số

Cho biết về những mục tiêu trong phát triển công nghệ thông tin, báo cáo của Kho bạc Nhà nước cho biết, ngay từ đầu năm 2020, đơn vị đã xây dựng Chiến lược Phát triển giai đoạn 2021 - 2030, với tầm nhìn chuyển dịch từ kho bạc điện tử sang kho bạc số. Đây là bước phát triển ở cấp độ cao hơn, không chỉ số hóa quy trình giao dịch mà còn đổi mới toàn diện mô hình vận hành, quản trị và cung cấp dịch vụ công.

“Nếu như kho bạc điện tử chủ yếu tập trung vào việc cung cấp dịch vụ công trên môi trường điện tử nhằm giảm thiểu giấy tờ và tiếp xúc trực tiếp, thì kho bạc số là mô hình mà mọi hoạt động của Kho bạc Nhà nước sẽ vận hành dựa trên dữ liệu số, lấy dữ liệu làm trung tâm. Từ đó, cung cấp dịch vụ theo hướng thông minh, chủ động và tích hợp sâu với các nền tảng số của Chính phủ” - báo cáo nêu rõ.

Đặc biệt, điểm khác biệt then chốt của Kho bạc số là: Dữ liệu không trùng lặp, liên thông tức thời với các nền tảng quản lý của Bộ Tài chính, Chính phủ và các bên liên quan; dữ liệu dựa trên thời gian thực và tích hợp các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data)… nhằm hỗ trợ phân tích chi tiêu công, ra quyết định tài khóa nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Đồng thời, với kho bạc số, Kho bạc Nhà nước sẽ chuyển từ “quản lý” sang “phục vụ”, mọi tác nhân đều tương tác trên nền tảng số, theo chính sách và quy trình nghiệp vụ được cải cách, lấy người dùng trong và ngoài ngành làm trung tâm phục vụ. Theo đó, kho bạc không chỉ thực hiện thanh toán theo hồ sơ đơn vị sử dụng gửi tới thông qua dịch vụ công trực tuyến, mà có thể chủ động chi trả các khoản thường xuyên, định kỳ (như điện, nước, viễn thông) thay cho đơn vị sử dụng ngân sách, dựa trên ủy quyền.

VDBAS - Hệ thống trung tâm của Kho bạc số

Để hiện thực hóa mô hình kho bạc số, việc chuyển đổi từ TABMIS sang VDBAS (Hệ thống Thông tin ngân sách và kế toán nhà nước số) là một trong những nhiệm vụ trọng tâm và cấp thiết nhất.

Thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Kho bạc Nhà nước đang xây dựng Đề án nâng cấp TABMIS và các ứng dụng công nghệ thông tin liên quan để hình thành VDBAS.

Dự kiến, VDBAS được thiết kế trên nền tảng công nghệ hiện đại, kiến trúc mở, linh hoạt và có khả năng tích hợp cao. Hệ thống này bao gồm các mô đun: Phân hệ sổ cái kế toán nhà nước; phân hệ dịch vụ công trực tuyến, phân hệ quản lý thu và thanh toán, phân hệ kho dữ liệu.

Có thể thấy, TABMIS đã hoàn thành sứ mệnh kiến tạo nền tảng công nghệ cho giai đoạn kho bạc điện tử. Giờ đây, với định hướng xây dựng kho bạc số đến năm 2030, Kho bạc Nhà nước đang từng bước chuyển mình mạnh mẽ, hướng đến mô hình quản trị hiện đại, thông minh, minh bạch và phục vụ hiệu quả hơn. Việc triển khai VDBAS không chỉ là nâng cấp kỹ thuật, mà là một bước tiến chiến lược - đưa Kho bạc Nhà nước Việt Nam sánh vai với các nền tài chính công tiên tiến trên thế giới.

Vân Hà