Tưới lúa kiểu mới: Nhiều giá trị, dễ nhân rộng

Cán bộ Trung tâm Nông nghiệp hữu cơ (Học viện Nông nghiệp Việt Nam) kiểm tra thiết bị đo lường khí nhà kính tại mô hình canh tác lúa bằng kỹ thuật tưới ướt - khô xen kẽ ở xã Tân Quang (Ninh Giang)

Bảo đảm năng suất, tiết kiệm chi phí

Vụ đông xuân 2023 - 2024, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hải Dương phối hợp Học viện Nông nghiệp Việt Nam và Công ty TNHH Green Carbon Japan Việt Nam lần đầu bắt tay triển khai mô hình thí điểm canh tác lúa giảm phát thải khí nhà kính thông qua quản lý nước tưới trên diện tích 3 ha tại xã Tân Phong (Ninh Giang). Vụ mùa năm 2024, mô hình tiếp tục được triển khai tại xã này với cùng quy mô diện tích.

Vụ đông xuân 2024 - 2025, mô hình trên tiếp tục được nhân rộng ra 3 xã Tân Phong, Tân Quang (Ninh Giang) và Ngũ Hùng (Thanh Miện) với tổng diện tích gần 1.000 ha.

Bà Lương Thị Kiểm, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hải Dương cho biết kỹ thuật canh tác lúa giảm phát thải khí nhà kính bằng biện pháp tưới ướt - khô xen kẽ không phức tạp, rất dễ thực hiện.

Ở thời kỳ lúa đẻ nhánh, nông dân duy trì mực nước ổn định ở mặt ruộng từ 1,5 - 2 cm. Khi lúa kết thúc đẻ nhánh thì rút hết nước ở mặt ruộng nhằm giúp bộ rễ lúa phát triển sâu, cứng cây, ruộng thông thoáng, hạn chế sâu bệnh gây hại.

Đến giai đoạn lúa làm đòng đến trỗ, tiếp tục cung cấp nước vào ruộng để nuôi hạt. Sau khi lúa đã trỗ xong lại rút nước để lúa chín nhanh, mặt ruộng khô, thu hoạch thuận lợi.

"Kết quả kiểm tra, đánh giá cho thấy vụ đông xuân năm nay, năng suất lúa tại các mô hình trên ước đạt khoảng 70 tạ/ha, cao hơn năng suất bình quân chung của tỉnh từ 2 - 2,5 tạ/ha. Điều quan trọng hơn là kỹ thuật tưới ướt - khô xen kẽ trong canh tác lúa còn đem lại nhiều giá trị khác", bà Kiểm cho hay.

Năng suất lúa đông xuân 2024 - 2025 tại các mô hình áp dụng kỹ thuật tưới ướt - khô xen kẽ ở Hải Dương cao hơn năng suất bình quân chung của tỉnh

Ông Phạm Công Dũng ở thôn Xuân Trì, xã Tân Quang tham gia mô hình chia sẻ: "Áp dụng kỹ thuật này có những lúc thấy mặt ruộng khô tới mức nứt nẻ nên mới đầu cũng lo lắng. Nhưng sau thấy lúa cứng cây, ít sâu bệnh, mấy trận mưa lớn vừa qua không bị đổ mà năng suất vẫn bảo đảm nên chúng tôi thấy rất vui".

Các nghiên cứu ước tính lúa nước tiêu thụ khoảng 34 - 43% lượng nước tưới trong nông nghiệp, đóng góp đến 48% lượng khí nhà kính phát thải và 75% khí CH4 phát thải trong nông nghiệp...

Theo đánh giá của cơ quan chuyên môn, việc canh tác giảm phát thải khí thải nhà kính theo kỹ thuật tưới ướt - khô xen kẽ giúp giảm đáng kể lượng nước chăm sóc lúa và chi phí bơm tưới cho nông dân, tăng khả năng đẻ nhánh, diện tích lá, chất khô tích lũy. Lúa canh tác bằng kỹ thuật này cũng giúp giảm sâu bệnh hại, nhất là bệnh khô vằn, qua đó cũng làm giảm chi phí đầu tư sản xuất cho bà con.

Đặc biệt, phương pháp canh tác trên đã giảm phát thải đáng kể so với canh tác lúa ngập truyền thống (50,2%), tương đương 7,6 tCO2e/ha (đơn vị đo lường khí nhà kính), tạo tín chỉ carbon, đóng góp vào mục tiêu canh tác lúa bền vững và giảm phát thải khí nhà kính của quốc gia.

Tiếp tục nhân rộng

Tiến sĩ Vũ Duy Ngọc (thứ hai từ trái) cùng lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường đều đánh giá tỉnh Hải Dương hiện tại và TP Hải Phòng mới có nhiều điều kiện thuận lợi để nhân rộng diện tích lúa áp dụng kỹ thuật tưới ướt - khô xen kẽ

Tiến sĩ Vũ Duy Hoàng, Phó Giám đốc Trung tâm Nông nghiệp hữu cơ (Học viện Nông nghiệp Việt Nam) cho biết kỹ thuật tưới ướt - khô xen kẽ áp dụng cho việc giảm phát thải khí nhà kính đã được triển khai tại Việt Nam từ năm 2003 tại một số tỉnh, thành phố.

Trước đây, các mô hình chủ yếu hướng đến mục đích tiết kiệm nước, tăng năng suất. Những năm gần đây, khi thế giới quan tâm nhiều hơn đến vấn đề biến đổi khí hậu, giảm phát thải, tạo tín chỉ carbon thì việc sản xuất lúa theo kỹ thuật này đã được áp dụng rộng rãi hơn.

Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã nghiên cứu phát triển hoàn thiện quy trình kỹ thuật tưới ướt - khô xen kẽ và triển khai tại nhiều tỉnh, thành phố, trong đó có Hải Dương, Hải Phòng...

Các nhà quản lý đánh giá Hải Dương hiện có nhiều tiềm năng để nhân rộng mô hình trên khi diện tích canh tác lúa hằng năm luôn duy trì khoảng 53.000 ha, đồng đất bằng phẳng, chất đất cơ bản tốt, hệ thống thủy lợi khá đồng bộ, thuận lợi cho việc canh tác...

Phương pháp tưới ướt - khô xen kẽ cần điều tiết nước linh hoạt theo từng giai đoạn (ảnh minh họa)

Hải Phòng hiện cũng có khoảng 41.000 ha canh tác lúa. Một thời gian ngắn nữa, khi tỉnh Hải Dương và TP Hải Phòng hợp nhất, tổng diện tích đất gieo cấy lúa càng lớn. Nếu kỹ thuật tưới ướt - khô xen kẽ được áp dụng đồng bộ sẽ góp phần giảm lượng phát thải CH4 lớn, từ đó quy đổi thành tín chỉ carbon và có thể tham gia cơ chế thị trường tín chỉ carbon, tăng thu nhập cho người nông dân.

Theo bà Kiểm, để bán được tín chỉ carbon từ sản xuất lúa cần duy trì canh tác từ 10.000 ha áp dụng kỹ thuật tưới ướt - khô xen kẽ trở lên. Mục tiêu của tỉnh là sẽ tiếp tục nhân rộng các mô hình trên ra nhiều địa phương khác trong những vụ lúa tiếp theo. Việc này không quá khó vì kỹ thuật dễ thực hiện. Tuy nhiên, để nhân rộng mô hình cần thay đổi tư duy, thói quen canh tác cho nông dân.

Tiến sĩ Vũ Duy Hoàng cho rằng để nhân rộng mô hình, các Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp cần tiếp tục tuyên truyền để nông dân hiểu và đồng thuận tham gia. Trong quá trình thực hiện, Trung tâm Nông nghiệp hữu cơ sẵn sàng phối hợp để "cầm tay chỉ việc" cho nông dân. Chỉ cần sau một vụ, bà con sẽ nắm được kỹ thuật và dần dà sẽ hình thành thói quen canh tác mới.

Không chỉ bảo đảm năng suất, kỹ thuật tưới ướt - khô xen kẽ trong canh tác lúa còn góp phần giảm phát thải, tạo tín chỉ carbon, mang lại nguồn thu nhập thêm cho nông dân nếu được nhân rộng

Ngày 24/1/2025, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 232/QĐ-TTg phê duyệt Đề án thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam. Cùng với các chính sách liên quan sắp triển khai, kỹ thuật tưới ướt – khô xen kẽ trong canh tác lúa có thể được nhân rộng.

TIẾN MẠNH