Tuổi nào não bộ đỉnh cao phong độ?

Từ lâu, nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng con người đạt đỉnh về thể chất vào khoảng giữa tuổi đôi mươi. Trong khi các khả năng trí tuệ "thô" bao gồm khả năng lập luận, ghi nhớ và xử lý thông tin nhanh chóng thường bắt đầu suy giảm ngay sau tuổi 25. Đây là lý do vì sao chúng ta thấy các vận động viên thường đạt đỉnh sự nghiệp trước tuổi 30, còn các nhà toán học có đóng góp lớn nhất thường ở khoảng giữa tuổi ba mươi.

Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng khi xem xét bức tranh toàn cảnh vượt ra ngoài sức mạnh xử lý thuần túy, sự kết hợp của các yếu tố tâm lý khác nhau lại mang đến một quỹ đạo khác biệt.

Các nhà nghiên cứu kết luận rằng khả năng tinh thần tổng thể của con người đạt đỉnh vào khoảng 55 đến 60 tuổi.

Nghiên cứu mới từ các nhà khoa học Úc hé lộ một điều có phần bất ngờ: bộ não của con người dường như đạt đỉnh hiệu suất về tổng thể vào khoảng nửa cuối giai đoạn tuổi trung niên, chứ không phải khi còn trẻ như nhiều người vẫn lầm tưởng. Khi ấy, nhiều khả năng tinh thần từ lý luận, trí nhớ, cho đến khả năng ổn định cảm xúc và phẩm chất cá nhân đều đồng loạt gắn kết để tạo nên một "đỉnh" vượt qua những năm tháng tuổi thanh xuân.

Các nhà nghiên cứu đã khảo sát 16 khía cạnh tâm lý khác nhau, từ các năng lực nhận thức như suy luận, tốc độ xử lý, trí nhớ ngắn hạn, cho đến kiến thức tích lũy, trí tuệ cảm xúc và cả những đặc điểm nhân cách thường được gọi là "ngũ đại tính cách" (hướng ngoại, ổn định cảm xúc, tận tâm, cởi mở trải nghiệm, dễ hòa hợp). Nhóm nghiên cứu còn thu thập dữ liệu từ nhiều nghiên cứu quy mô lớn, tiêu chuẩn hóa lại để có thể so sánh trực tiếp sự biến thiên của từng yếu tố theo thời gian.

Kết quả cho thấy, trong khi nhiều năng lực nhận thức thô (chẳng hạn như tốc độ xử lý thông tin) dường như bắt đầu suy giảm từ khi bước vào độ tuổi 20, những năng lực khác lại đạt đỉnh muộn hơn và khả năng kết hợp của chúng tạo ra một điểm mạnh tổng thể vào khoảng 55 đến 60 tuổi.

Cụ thể hơn, đặc tính như tận tâm được ghi nhận đạt mức cao nhất khi con người vào khoảng tuổi 65. Trong khi đó, sự ổn định về cảm xúc thậm chí đạt đỉnh vào khoảng 75 tuổi. Hơn nữa, các khả năng ít được quan tâm như lý luận đạo đức hay khả năng chống lại thiên kiến nhận thức có dấu hiệu tiếp tục cải thiện vào những năm 70, 80 tuổi. Khi các chỉ số này được kết hợp theo một mô hình có trọng số, tức không chỉ đơn giản cộng lại mà cân nhắc tầm quan trọng của từng yếu tố, các tác giả cho rằng tổng thể chức năng tâm lý đạt mức tối ưu ở tuổi giữa trung niên (khoảng 55-60). Từ sau 65 tuổi, quá trình sụt giảm dần trở nên rõ rệt hơn - và đến sau 75 tuổi, xu hướng suy giảm càng mạnh hơn.

Phát hiện này làm thay đổi nhiều giả định phổ biến về tuổi tác và năng lực con người. Trong xã hội hiện nay, vai trò lãnh đạo cao thường được giao cho người trong độ tuổi cuối 40, đầu 50 - nhưng kết quả nghiên cứu này cho thấy rằng ở những độ tuổi trung niên muộn hơn, nhiều cá nhân có thể sở hữu sự cân bằng vượt trội giữa kinh nghiệm, phán đoán, ổn định cảm xúc và kiến thức tích lũy. Những người độ tuổi từ 55-60 có thể ở thời kỳ mà trí lực không chỉ còn dựa vào tốc độ xử lý hay trí nhớ thông thường, mà được hỗ trợ bởi sự điều chỉnh tinh tế của nhiều yếu tố khác.

Tất nhiên, không phải ai cũng sẽ trải qua đỉnh chung vào đúng khung 55-60 tuổi. Nghiên cứu cũng nhấn mạnh rằng tuổi tác chỉ là một chỉ báo chung, không thể thay thế cho việc đánh giá thực tế những năng lực riêng biệt của từng người ở từng thời điểm. Có những người dù lớn tuổi vẫn duy trì rất tốt các kỹ năng nhận thức; cũng có người trẻ tuổi lại chưa hoàn thiện về sự ổn định hay khả năng ra quyết định. Chính vì thế, việc tuyển dụng, giữ và đánh giá nhân sự không nên dựa một cách máy móc vào con số tuổi tác mà cần nhìn vào thực lực, năng lực cá nhân.

Lịch sử đã chứng minh điều này khi cho thấy con người có thể đạt những thành tựu lớn lao ở tuổi trung niên hoặc sau đó. Đơn cử, Charles Darwin xuất bản tác phẩm Nguồn gốc các loài khi 50 tuổi, Ludwig van Beethoven công diễn Bản Giao hưởng số 9 nổi tiếng ở tuổi 53. Trong thời hiện đại, Lisa Su ở tuổi 55 đã dẫn dắt AMD qua một giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ. Những trường hợp này như minh chứng rằng tuổi trung niên có thể là thời kỳ sáng tạo, quyết đoán và tinh tế hơn bao giờ hết.

Có lẽ, đã đến lúc xã hội cần ngừng coi tuổi trung niên là một sự đếm ngược mà hãy bắt đầu công nhận nó là một đỉnh cao thực sự của năng lực tâm lý con người.

Quỳnh Lâm

Theo Tin dịch tổng hợp