Tuyển dụng thời AI: Công việc 'lao động trí óc' đang dần 'biến mất'?

Dữ liệu mới xác nhận: Doanh nghiệp đang tuyển dụng ít hơn đối với những vị trí mà AI có thể đảm nhiệm. Ảnh: Business Insider

AI đã không còn là chuyện của tương lai

Tháng 3 năm nay, Giám đốc điều hành Shopify đã ban hành một quy định mới: trước khi các quản lý đề xuất tuyển thêm nhân viên, họ phải chứng minh rằng AI không thể đảm nhiệm công việc đó hiệu quả bằng con người. Không lâu sau, CEO của Duolingo cũng công bố chính sách tương tự, thậm chí còn đi xa hơn khi khẳng định công ty sẽ từng bước thay thế các cộng tác viên bằng hệ thống AI.

Những động thái này phản ánh xu hướng đang gia tăng trong giới doanh nghiệp: AI đang trực tiếp làm thay đổi cách thức và quy mô tuyển dụng. Dữ liệu mới từ Revelio Labs, một đơn vị phân tích thị trường lao động cho thấy, rõ ràng điều này không còn là dự đoán, mà đang diễn ra ngay lúc này.

AI đã không còn là chuyện của tương lai. Ảnh: Shutterstock

Bà Zanele Munyikwa, chuyên gia kinh tế tại Revelio Labs, đã phân tích hàng loạt mô tả công việc được đăng tải trực tuyến, đánh giá các nhiệm vụ được liệt kê xem liệu AI hiện tại đã có thể đảm nhận hoặc hỗ trợ hay chưa. Kết quả cho thấy: trong ba năm qua, tỷ lệ nhiệm vụ có thể được AI xử lý trong các tin tuyển dụng đã giảm 19%. Nguyên nhân chủ yếu, theo bà Munyikwa, không phải do công việc thay đổi, mà do các công ty không còn tuyển dụng nhiều cho những vị trí mà AI có thể đảm nhiệm.

Công việc "lao động trí óc" đang dần “biến mất”?

Dựa trên mức độ công việc có liên quan với AI, Revelio Labs chia thị trường lao động thành ba nhóm nghề: nhóm có nhiều nhiệm vụ AI có thể làm (nguy cơ cao), nhóm có ít nhiệm vụ (nguy cơ thấp) và nhóm ở giữa. Kết quả: kể từ khi ChatGPT được ra mắt vào cuối năm 2022, số lượng việc làm giảm trên toàn thị trường – nhưng giảm mạnh nhất ở nhóm nguy cơ cao: tới 31%, so với 25% ở nhóm nguy cơ thấp.

Biểu đồ thể hiện sự thay đổi trong việc tuyển dụng kể từ tháng 11/2022 đến nay đối với các công việc tiếp xúc nhiều nhất và ít nhất với AI, trong đó cho thấy số lượng các công việc có liên quan đến AI đã giảm tuyển dụng tới 31%. Nguồn: Revelio Labs

Các nghề thuộc nhóm nguy cơ cao chủ yếu là trong lĩnh vực công nghệ: quản trị cơ sở dữ liệu, kỹ sư dữ liệu, chuyên viên IT, an ninh mạng. Trong khi đó, các nghề ít bị ảnh hưởng bởi AI lại thường là công việc yêu cầu hiện diện thực tế, tương tác con người, chẳng hạn như quản lý nhà hàng, đốc công công trình, thợ máy, kỹ thuật viên bảo trì.

Không chỉ riêng Revelio Labs đưa ra cảnh báo. Một nghiên cứu của các nhà khoa học từ Đại học Washington và Đại học New York cho thấy freelancer trong lĩnh vực viết lách là một trong những nhóm bị ảnh hưởng đầu tiên. Trên nền tảng Upwork, số lượng công việc liên quan đến viết đã giảm 2%, còn thu nhập hàng tháng giảm đến 5,2%. Nhóm nghiên cứu nhận định: “Trong ngắn hạn, AI tạo sinh đang làm giảm nhu cầu đối với tất cả các loại lao động tri thức”.

Biểu đồ thể hiện những công việc dễ và không dễ bị AI thay thế nhất. Nguồn: Revelio Labs

Những nghề có nguy cơ bị AI thay thế cao nhất:

• Quản trị cơ sở dữ liệu: 69,0%

• Chuyên viên công nghệ thông tin: 62,4%

• An ninh thông tin: 61,8%

• Kiểm toán viên: 60,7%

• Kỹ sư dữ liệu: 59,4%

Những nghề ít có khả năng bị AI thay thế nhất:

• Quản lý nhà hàng: 15,6%

• Nhân viên phục vụ: 17,1%

• Đốc công công trình: 18,9%

• Giảng viên đào tạo nội bộ: 19,5%

• Thợ máy: 20,1%

Nguồn: Revelio Labs

AI có thực sự là sự thay thế?

Dù kết quả nghiên cứu đã rõ ràng, các chuyên gia vẫn tỏ ra thận trọng khi đánh giá năng lực thực sự của AI. Chuyên gia kinh tế Munyikwa cảnh báo: chưa có bằng chứng cho thấy AI hiện nay có thể đảm nhiệm hoàn toàn công việc văn phòng, như các CEO đang kỳ vọng. Việc cắt giảm nhân sự vì tin vào năng lực của AI có thể sẽ ảnh hưởng đến chất lượng công việc, tính sáng tạo và hiệu quả lâu dài.

Một minh chứng cụ thể là công ty fintech Klarna. Năm ngoái, họ từng tự hào tuyên bố đã “đóng băng” tuyển dụng nhờ một trợ lý AI có thể làm việc tương đương 700 nhân viên toàn thời gian. Thế nhưng gần đây, Klarna đã phải quay trở lại tuyển dụng con người, thừa nhận rằng làn sóng cắt giảm do AI đã khiến chất lượng dịch vụ suy giảm.

“Chúng tôi cần đảm bảo với khách hàng rằng luôn luôn có con người đứng sau dịch vụ” CEO của Klarna Sebastian Siemiatkowski, phát biểu. “Đầu tư cho chất lượng hỗ trợ của con người chính là định hướng lâu dài của chúng tôi”.

Chưa có bằng chứng cho thấy AI hiện nay có thể đảm nhiệm hoàn toàn công việc văn phòng, như các CEO đang kỳ vọng. Ảnh: Newsweek

Dù vậy, phần lớn lãnh đạo doanh nghiệp trong ngành công nghệ vẫn cho thấy niềm tin mạnh mẽ vào xu hướng giảm nhân sự. Họ nhìn thấy ở AI một giải pháp cho bài toán chi phí, hiệu suất và ổn định – những điều mà lực lượng lao động con người thường không thể duy trì liên tục.

Ngay cả CEO Klarna, người vừa thừa nhận hạn chế của AI, cũng cho biết ông vẫn lên kế hoạch cắt giảm 500 nhân viên trong năm tới. Và nếu công nghệ AI phát triển đủ nhanh, quá trình tinh giản này có thể sẽ còn tăng tốc. Khi được hỏi liệu thời điểm đó có thể đến sớm không, ông trả lời: “Tôi tin rất có thể là trong vòng 12 tháng tới”.

Thị trường lao động tri thức sẽ đi về đâu?

Dữ liệu từ Revelio Labs và các nghiên cứu gần đây đều cho thấy một điều: các nghề nghiệp trí óc không còn là vùng an toàn trước làn sóng AI. Trong khi công nghệ AI tiếp tục cải tiến theo từng tháng, nhu cầu tuyển dụng những vị trí dễ thay thế sẽ tiếp tục suy giảm. Những công việc có yếu tố sáng tạo, tương tác xã hội hoặc yêu cầu sự hiện diện trực tiếp sẽ khó bị thay thế hơn, nhưng không phải là bất khả xâm phạm.

Trong khi công nghệ AI tiếp tục cải tiến theo từng tháng, nhu cầu tuyển dụng những vị trí dễ thay thế sẽ tiếp tục suy giảm.

Câu hỏi lớn được đặt ra là: các doanh nghiệp sẽ điều chỉnh chiến lược nhân sự thế nào nếu AI không đạt kỳ vọng? Liệu sẽ có thêm nhiều CEO như Siemiatkowski “tỉnh ngộ” sau một thời gian đua theo trào lưu AI?

Dù chưa thể kết luận, rõ ràng một giai đoạn chuyển tiếp lớn đang diễn ra trên thị trường lao động – nơi mà hiệu quả công nghệ đang dần thay thế những tiêu chí truyền thống của năng lực con người. Và trong khi AI còn tiếp tục phát triển, con đường của người lao động – đặc biệt là nhóm lao động tri thức – có thể sẽ ngày càng hẹp lại.

Hồng Nhung