Tuyệt kỹ Xà quyền trong môn phái Bình Định Gia

Tuyệt kỹ Xà quyền

Trong bộ linh vật 12 con giáp, rắn tượng trưng cho sự tái sinh, là kết hợp giữa khát vọng sinh tồn và sức mạnh tự nhiên. Còn trong võ thuật, rắn là một trong những loài động vật tiêu biểu sớm được chuyển hóa thành các bí quyết võ công với vị trí thứ 2 trong ngũ linh tương ứng với ngũ hình quyền: Long, Xà, Hổ, Báo, Hạc.

Đến thăm Nhà thờ Tổ của môn phái Bình Định Gia tại Phủ Lỗ, Sóc Sơn, Hà Nội để tìm hiểu kỹ hơn về bài quyền này, chúng tôi đã được “diện kiến” võ sư cao cấp Trần Ngọc Quyền, Phó Ban chuyên môn Hội Võ thuật Hà Nội, Phó Ban chuyên môn Liên đoàn Võ cổ truyền Hà Nội, Trưởng Ban huấn luyện của môn phái Bình Định Gia.
Võ sư Trần Ngọc Quyền cho biết: “Trong võ học, rắn là một trong những loài động vật tiêu biểu được những người học võ như chúng tôi quan sát để học tập, hình thành nên các kỹ thuật đường quyền vận dụng vào việc di chuyển, né tránh, chống đỡ, truy kích. Xà quyền là một bài võ tiêu biểu của hệ thống các bài quyền thảo của môn phái Bình Định Gia. Đặc trưng kỹ pháp này là trong nhu có cương, cương nhu tương tế, trong tĩnh có động, thần giữ thì lấy hình, ý ngụ ở phép (pháp), thân linh (động), mắt (nhãn quang) sắc, tay nhanh”.

Theo võ sư, nếu nói về kỹ pháp của Xà quyền thì có đánh mở màn, đánh tĩnh, đánh dụ trá bại, đánh mạnh xung quyền, đánh liều lĩnh cố giành thắng trong bại... “Xà quyền có giá trị thực dụng tương đối cao, trong chiến đấu thực sự thì yêu cầu: Thân phải lắc lư, bộ hình phải di chuyển không ngừng, hai tay chợt né vươn mà đánh, bước vòng vèo bước (bộ) hợp thân,... dùng chỉ pháp (ngón tay) thọc vào yết hầu (cổ họng) nhanh và chính xác” - Trưởng Ban huấn luyện của môn phái Bình Định Gia giảng giải.

Võ sư cao cấp Trần Ngọc Quyền biểu diễn bài Xà quyền. Ảnh: Duy Minh

Phân tích kỹ hơn về Xà quyền, vị võ sư cao cấp cho biết, Xà quyền có các thế chủ yếu là: Rắn thần luyện trăng (xà thần luyện nguyệt); Rắn vàng từ đất nhô lên (kim xà thổ khởi); Rắn quật động trời (xà phiên thiên chân); Rắn trắng phun bọt (bạch xà phẫn mạt); Rắn lăng lướt sương (xà đằng tẩu lộ); Rắn sừng quẫy đuôi (giác xà ứng vĩ)... “Tất cả thế võ này đều do các động tác hình tượng hóa tổ hợp các động tác cơ bản của loài rắn tinh tuyển thành” - võ sư Trần Ngọc Quyền nói.

Vừa giảng giải, Phó Ban chuyên môn Liên đoàn Võ cổ truyền Hà Nội vừa ngâm những câu thơ đặc sắc về bài quyền: “Vương xà xuất động khai nhãn lột xác sang xuân/Hạ đến vươn mình định địa khởi binh nhị bộ song hình/Tiền vĩ tương tùy quăng mình tây đông/Ẩn thân đảo địa phùng bộ phun tia bạch xà loang lộ/Thu sang bắc cầu chờ thời mai phục uốn mình như mộc rong rêu/Đông đến ẩn cư giấu mình, Vương xà vốn đã kết tinh, tứ bộ lập như tiên”.

Võ sư cao cấp Trần Ngọc Quyền cho biết thêm, cùng với các biệt chiêu thần diệu, biến hóa khôn lường và các bí thuật cực kỳ độc hiểm của môn “Võ rồng” (Long hoa đao pháp), “Võ hổ” (ba chân hổ), “Võ khỉ” (Hầu quyền), “Võ hạc” (Hạc quyền),… thì môn “Võ rắn” (Xà quyền) của Bình Định Gia còn mang cả những bí quyết độc đáo được phổ quát trong các đồ hình “Bát quái pháp” và nhiều bộ pháp quan yếu khác. Xà quyền được đúc kết tinh gọn với những tuyệt thế từ các bài nổi tiếng trong võ cổ truyền Việt Nam như: Thanh Xà đảo mã/Cường Long xuất hải/Ngọc trản ngân đài/Hồi Mã Tướng quân/Tả tảo tung phong/Tấn đả song khai/Hắc Ngưu khai giác/Chuyển thân nghịch cước…

Trong võ học, rắn là một trong những loài động vật tiêu biểu được những người học võ sát để học tập. Ảnh: Duy Minh

Gìn giữ và phát huy những tinh hoa võ thuật cổ truyền dân tộc

Chia sẻ về những khó khăn trong quá trình tập luyện cũng như giảng dạy đối với Xà quyền nói riêng và các bài quyền trong kho tàng võ học cổ truyền Việt Nam nói chung, vị võ sư cao cấp cho hay: “Khó khăn của thầy trò chúng tôi là làm sao thể hiện được rõ nhất những tuyệt kỹ của loài bò sát này như: Trườn, xoắn người, uốn dẻo, ... đòi hỏi người tập luyện phải kiên trì, nghị lực và thật sự phải tâm huyết” - ông Quyền nói và tự hào kể: “Xà quyền của môn phái Bình Định Gia được các võ sư trong môn phái thể hiện và đã đạt được những thành quả cao trong các kỳ thi, các kỳ đại hội trong nước và quốc tế”.

Trải qua 3 đời Trưởng môn, môn phái Bình Định Gia ngày càng phát triển, với hệ thống các bài quyền thảo, binh khí phong phú. Đặc biệt là thập nhị bộ và lục bộ tinh với đặc dị và công năng chiến đấu cao; cùng nhiều loại binh khí, ám khí... Tuy nhiên, theo Trưởng Ban huấn luyện của môn phái, những công phu đặc sắc chỉ được truyền dạy trong gia tộc.

Tinh hoa võ học của Bình Định Gia hiện đang được truyền dạy rộng ra cả cộng đồng. Ảnh: Duy Minh

Nhằm gìn giữ và phát huy những tinh hoa võ thuật cổ truyền dân tộc nói chung và võ học của Bình Định Gia nói riêng, đầu những năm 80 thế kỷ XX, Trưởng môn đời thứ 4 - Đại võ sư Trần Hưng Quang (sinh năm 1928 tại xã Cát Trinh, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định; năm 1982, sau khi nghỉ hưu ông chuyển ra Hà Nội sống và qua đời tại đây vào năm 2014) và con trai - võ sư Trần Hưng Hiệp (chấp Trưởng môn, bị tai nạn qua đời năm 1996, được truy phong Đại võ sư năm 2017) xin ý kiến và được các bậc lão thành trong dòng họ cho phép truyền dạy tinh hoa của Bình Định Gia rộng ra cả cộng đồng.

“Mùa xuân năm 1989, nhận lời mời của Hội Võ thuật Hà Nội, Đại võ sư Trần Hưng Quang chính thức tham gia Hội, đồng thời khai trương Võ đường Bình Định Gia đầu tiên tại Trường Phổ thông cơ sở Việt Nam - Angieri (gọi là võ đường Việt - An). Bình Định Gia hiện có lực lượng hùng hậu với rất nhiều đại võ sư, võ sư cao cấp, võ sư, huấn luyện viên tài năng trong làng võ cổ truyền” - võ sư Trần Ngọc Quyền kể lại.

Hoàng Lan