UAV Ukraine làm lộ lỗ hổng của hệ thống phòng không S-300V ở Crimea
Các cuộc tấn công bằng UAV FPV tại Crimea đã cho thấy những lỗ hổng trong hệ thống phòng không Nga, đặt ra câu hỏi lớn về độ tin cậy của những vũ khí đắt đỏ trước công nghệ rẻ nhưng hiệu quả.
Hệ thống phòng không S-300 của Nga. Ảnh: TASS
Đầu tháng này, Cơ quan Tình báo Quân sự Ukraine (GUR) công bố đoạn phim qua tài khoản mạng xã hội Clash Report cho thấy các cuộc tấn công bằng thiết bị bay không người lái (UAV) góc nhìn thứ nhất (FPV) nhắm vào hệ thống phòng không S-300V của Nga và các radar liên quan tại Crimea.
Theo trang tin quân sự bulgarianmilitary.com ngày 4/5, các mục tiêu bao gồm bệ phóng S-300V, radar Obzor-3, Kasta-2E2, ST-68 và hệ thống radar Imbir - những thành phần quan trọng trong mạng lưới phòng không của Nga. Chiến dịch này diễn ra tại bán đảo chiến lược mà Nga sáp nhập từ năm 2014, phơi bày một thách thức ngày càng lớn đối với quân đội hiện đại: tính dễ bị tổn thương của các hệ thống mặt đất đắt tiền trước UAV giá rẻ, linh hoạt.
Công nghệ bất đối xứng thay đổi cục diện chiến trường
UAV FPV ban đầu được phát triển cho mục đích dân sự, nhưng đã được điều chỉnh hiệu quả cho mục đích quân sự. Với giá chỉ từ 500 đến 2.000 USD, những thiết bị này được trang bị camera độ phân giải cao và có khả năng mang thuốc nổ nhỏ, cho phép người điều khiển nhắm mục tiêu chính xác thông qua nguồn cấp dữ liệu video thời gian thực.
Trong cuộc tấn công ở Crimea trên, Ukraine đã chứng minh cách những UAV này có thể xâm nhập không phận được bảo vệ, khai thác các lỗ hổng trong hệ thống phòng không được thiết kế cho các mối đe dọa lớn hơn. Khả năng hoạt động ở độ cao thấp, thường dưới ngưỡng phát hiện của radar truyền thống, làm tăng hiệu quả của chúng.
Theo các báo cáo từ trang tin Militarnyi đầu năm 2025, UAV của Ukraine đã nhiều lần nhắm mục tiêu vào các hệ thống radar của Nga như Kasta-2E2 và Podlet, cho thấy một chiến lược nhằm làm suy giảm khả năng phòng không của đối phương.
Trong khi đó, S-300V là trụ cột trong kiến trúc phòng không của Nga. Được phát triển từ thời Liên Xô và liên tục nâng cấp, hệ thống này được thiết kế để bảo vệ chống lại nhiều mối đe dọa trên không, bao gồm tên lửa đạn đạo, tên lửa hành trình và máy bay.
Biến thể S-300V, dành riêng cho các đơn vị quân đội, cung cấp khả năng phòng không di động tầm xa cho lực lượng mặt đất. Nó bao gồm các bệ phóng mang tên lửa 9M82 và 9M83, có khả năng tấn công mục tiêu ở phạm vi lên đến 100 km và độ cao 30 km.
Hệ thống radar bao gồm 9S15 Obzor-3 để giám sát tầm xa và 9S19 Imbir để dẫn đường tên lửa, có thể theo dõi nhiều mục tiêu cùng lúc. Radar Kasta-2E2, một mục tiêu khác trong cuộc tấn công từ Ukraine, là radar di động được tối ưu hóa để phát hiện các mối đe dọa ở độ cao thấp, với phạm vi 150 km.
Tuy nhiên, cuộc tấn công ở Crimea cho thấy những điểm yếu đáng chú ý. S-300V và radar của nó, mặc dù di động, cần thời gian để định vị lại, khiến chúng dễ bị tấn công trong quá trình thiết lập hoặc khi đứng yên. UAV FPV, với mặt cắt radar nhỏ và khả năng bám địa hình, khai thác hiệu quả những hạn chế này.
Tác động chiến lược
Việc mất các thành phần và radar S-300V có tác động chiến lược ngay lập tức đối với Nga. Crimea đóng vai trò trung tâm của Hạm đội Biển Đen và các hoạt động không quân, khiến hệ thống phòng không mạnh mẽ trở nên cần thiết.
Theo mạng tin Euromaidan Press của Ukraine, chuyên gia hàng không Valerii Romanenko nhận định các cuộc tấn công tương tự đã "làm sụp đổ" phạm vi phòng không của Crimea, để lộ các lỗ hổng trên khắp khu vực.
Chiến lược của Ukraine nhắm vào các hệ thống phòng không trước khi tiến hành các cuộc tấn công lớn hơn còn phản ánh một sự thay đổi trong học thuyết quân sự. Cách tiếp cận này tương tự chiến thuật của Mỹ trong các cuộc xung đột trước đây, nơi việc vô hiệu hóa phòng không đối phương là điều kiện tiên quyết để giành ưu thế trên không. Tuy nhiên, Ukraine đạt được điều này với ít nguồn lực hơn nhiều, dựa vào sự linh hoạt thay vì sức mạnh áp đảo.
Tạp chí War Zone tháng 3/2025 đưa tin rằng các cuộc tấn công này có thể làm suy yếu khả năng phòng thủ của Nga để chuẩn bị cho một chiến dịch trên không lớn hơn, mặc dù nguồn lực hạn chế của Ukraine khiến một cuộc tấn công toàn diện vào Crimea khó xảy ra trong thời gian gần.
Trang tin bulgarianmilitary.com cho rằng, đối với quân đội toàn cầu, bài học rất rõ ràng: đầu tư vào các hệ thống tập trung, đắt tiền mà không có khả năng chống UAV bổ sung là một canh bạc nguy hiểm. Sự chênh lệch kinh tế rất lớn: một bệ phóng S-300V có giá hàng chục triệu USD, trong khi một UAV có khả năng phá hủy nó chỉ có giá một phần nhỏ số tiền đó.
