Văn hóa doanh nghiệp trưởng thành vượt bậc, tạo đà đổi mới sáng tạo

Mặt bằng văn hóa doanh nghiệp đã được nâng lên một cách đồng đều.

Ngày 4/12/2025, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Công ty Cổ phần Phát triển Nội dung BlueC công bố “Báo cáo đo lường văn hóa doanh nghiệp và văn hóa đổi mới sáng tạo 2025”.

Theo VCCI, để đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2025 đạt 8-8,5%, làm nền cho giai đoạn tăng trưởng hai con số 2026-2030, Việt Nam không chỉ cần duy trì ổn định vĩ mô, mà còn phải tái tạo động lực phát triển mới dựa trên đổi mới sáng tạo, năng lực tổ chức và chất lượng con người.

Chính trong dòng chuyển dịch ấy, vai trò của văn doanh nghiệp tại Việt Nam cũng đang được nhìn nhận lại. Từ chỗ từng được xem là yếu tố “mềm”, thì nay văn hóa được coi là năng lực lõi, yếu tố quyết định khả năng thích ứng, đổi mới và phát triển bền vững của tổ chức.

MỨC ĐỘ TRƯỞNG THÀNH TĂNG VỌT

Mở đầu bài tham luận tại buổi công bố báo cáo, ông Lê Quang Vũ, CEO Blue C, chuyên gia tư vấn văn hóa doanh nghiệp ví von: văn hóa doanh nghiệp giống như một cái cây, hình thành từ quá trình lịch sử, khó khăn, thuận lợi, tình yêu và đam mê của tất cả thành viên (từ lãnh đạo đến nhân viên). "Cây văn hóa" không chỉ dựa vào chính nó, mà còn phụ thuộc vào đất nước (văn hóa Việt Nam), con người của doanh nghiệp, và môi trường (chính trị, kinh tế, thể chế pháp luật).

Để “cây văn hóa” phát triển tốt, cần phải “kiểm tra sức khỏe" (hay đo lường văn hóa) thông qua ba phần: Rễ cây (nền tảng văn hóa cốt lõi), thân cây (quy trình/hành động) và tán cây (biểu hiện bên ngoài như tạo ra sáng tạo mới và giữ gìn được bản sắc của tổ chức hay không).

Đo lường mức độ trưởng thành của văn hóa doanh nghiệp, văn hóa đổi mới sáng tạo được thực hiện khảo sát trên 505 doanh nghiệp thuộc nhiều lĩnh vực, quy mô và loại hình kinh tế khác nhau.

Hội thảo công bố “Báo cáo đo lường văn hóa doanh nghiệp và văn hóa đổi mới sáng tạo 2025”.

Kết quả cho thấy sau hai năm đi ngang, điểm trung bình mức độ trưởng thành thực thi văn hóa doanh nghiệp năm 2025 đạt 43,84 (tương đương cấp độ 4/6 – cấp độ Quản lý), tăng 4,12 điểm so với năm 2024 và cao hơn mức trung bình của 2 năm gần nhất.

48,51% doanh nghiệp tham gia khảo sát đạt cấp độ trưởng thành từ mức 4 trở lên. Tỷ lệ doanh nghiệp ở cấp độ cao (5-6) tăng gần gấp đôi (từ 14,9% lên 27,9%), cho thấy mặt bằng văn hóa doanh nghiệp đã được nâng lên một cách đồng đều, không chỉ ở một số doanh nghiệp tiên phong.

Đánh giá về sự hồi phục này, ông Lê Quang Vũ cho rằng văn hóa đã trở lại đúng vai trò nền tảng của tổ chức, gắn chặt với vận hành, nhân sự và chiến lược. Nhiều doanh nghiệp đầu tư trở lại vào hệ giá trị, chuẩn hành vi, cơ chế đo lường và quy trình quản trị nhằm mở ra năng lực tổ chức bền vững, thay vì dựa hoàn toàn vào tốc độ tăng trưởng hay cải tiến công nghệ.

Không chỉ dừng lại ở nền tảng văn hóa với các tuyên bố trên giấy, văn hóa đang từng bước được áp dụng vào thực tế thông qua quy trình tổ chức, thể hiện trong hành vi nhân viên và tác động đến sự phát triển của doanh nghiệp.

26,94% doanh nghiệp cho biết họ đã áp dụng chuẩn hành vi trong công việc hàng ngày, tăng gấp đôi so với năm 2024. Con số này cho thấy doanh nghiệp đang nỗ lực đưa giá trị cốt lõi vào thực tế, thông qua cơ chế ra quyết định, cách ứng xử và phong cách làm việc hàng ngày.

Từ một yếu tố mang tính tùy chọn, tuyển dụng phù hợp với giá trị cốt lõi đang dần trở thành một yêu cầu bắt buộc trong quy trình tuyển dụng nhân sự. Năm 2025, tỷ lệ doanh nghiệp bắt buộc tuyển dụng nhân sự phù hợp với giá trị văn hóa tăng mạnh từ 20,38% lên 35,05% so với năm 2024. Sự dịch chuyển này cho thấy văn hóa đang được tích hợp ngày càng sâu vào chiến lược nhân sự, phản ánh xu hướng chuyển từ “tuyển người giỏi” sang “tuyển người phù hợp”.

Các doanh nghiệp cũng chú ý hơn đến việc ghi chép và lưu truyền câu chuyện nội bộ khi có 52,67% doanh nghiệp làm điều này trong năm 2025. Câu chuyện văn hóa gắn liền với con người thật, trải nghiệm thật được xem là công cụ hiệu quả giúp truyền tải giá trị doanh nghiệp, đồng thời góp phần định hình bản sắc riêng của doanh nghiệp.

Trong năm 2025, các doanh nghiệp cũng quan tâm nhiều hơn đến việc đo lường văn hóa. Tỷ lệ doanh nghiệp thực hiện đo lường văn hóa định kỳ tăng gần gấp đôi so với 2024 (đạt 29,31%). Sự cải thiện này phản ánh xu hướng quản trị bằng dữ liệu đang lan rộng. Nhiều doanh nghiệp bắt đầu coi văn hóa là “chỉ số sức khỏe tổ chức”, cần theo dõi và đánh giá tương tự như năng suất lao động, tài chính hoặc hiệu quả vận hành.

ĐỔI MỚI SÁNG TẠO TRONG DOANH NGHIỆP CHƯA MẠNH MẼ

Kết quả khảo sát cũng đưa ra bức tranh thực trạng văn hóa đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp hiện nay. Ông Lương Minh Huân, Viện trưởng Viện Phát triển Doanh nghiệp (VCCI), cho biết điểm văn hóa đổi mới sáng tạo đạt 3,81/5 điểm - mức độ văn hóa đổi mới sáng tạo ở Việt Nam ở mức trung bình khá.

Ông Huân giải thích với 3,81 điểm đồng nghĩa với việc doanh nghiệp đã bắt đầu nhận thức và đưa các yếu tố văn hóa đổi mới sáng tạo vào trong văn hóa doanh nghiệp, nhưng chưa trở thành một năng lực sâu rộng trong tổ chức. Tuy nhiên, để yếu tố này trở thành một giá trị, trở thành động lực thúc đẩy văn hóa doanh nghiệp vẫn cần nỗ lực rất lớn.

Các diễn giả chia sẻ tại hội thảo.

Cũng theo kết quả báo cáo, trong số 6 trụ cột của văn hóa đổi mới sáng tạo, các giá trị cốt lõi và hành vi nhân viên là hai trụ cột thúc đẩy đổi mới sáng tạo mạnh nhất. Cụ thể, trong trụ cột “Các giá trị cốt lõi”, các doanh nghiệp đánh giá khá cao khả năng sẵn sàng học hỏi (4,02 điểm), tinh thần khởi nghiệp (3,89 điểm) và tính sáng tạo (3,84 điểm). Đây đồng thời là top 3 tiêu chí cao điểm nhất trong tổng số 18 tiêu chí đo lường Đổi mới sáng tạo.

“Hành vi của nhân viên thúc đẩy đổi mới sáng tạo” cũng là một trụ cột được đánh giá cao (3,80 điểm), nhờ vào đặc tính kiên trì, thích nghi và sự tham gia chủ động của nhân viên (đều đạt 3,81 điểm).

Ở chiều ngược lại, ngại rủi ro và thiếu đầu tư xây dựng năng lực đang là rào cản đối với đổi mới sáng tạo tại đa số doanh nghiệp. Cả hai tiêu chí “Chấp nhận rủi ro” và “Xây dựng năng lực” đều nằm trong top 3 tiêu chí bị đánh giá thấp nhất, điểm số lần lượt là 3,72 và 3,75 điểm.

Ngoài ra, báo cáo cũng chỉ ra sự khác biệt về mức độ đổi mới sáng tạo giữa các nhóm ngành, loại hình và tuổi đời doanh nghiệp. Cụ thể: nhóm ngành truyền thông – quảng cáo và dược phẩm – y tế có điểm số cao nhất (trên 4 điểm). Nhóm ngành năng lượng, giáo dục – đào tạo – tư vấn, tài chính – ngân hàng – bảo hiểm có điểm trung bình thấp nhất (3,2 – 3,5 điểm).

Văn hóa đổi mới sáng tạo trong các doanh nghiệp nhà nước (điểm số thấp nhất: 3,63 điểm) chưa được khuyến khích bằng các doanh nghiệp khu vực tư nhân hay doanh nghiệp FDI, chủ yếu do hạn chế về sự linh hoạt và cơ chế chấp nhận rủi ro.

"Kết quả đo lường năm 2025 cho thấy tinh thần đổi mới sáng tạo bước đầu đã hình thành khá rõ tại các doanh nghiệp. Tuy nhiên, tinh thần đó vẫn chưa chuyển hóa thành năng lực vận hành thực sự khi mức độ chấp nhận rủi ro và đầu tư phát triển năng lực cho đổi mới sáng tạo còn thấp.

Điều này cũng cho thấy, thách thức lớn nhất hiện nay không nằm ở con người, mà ở môi trường tổ chức và hệ thống khuyến khích đổi mới mà doanh nghiệp cần tiếp tục củng cố”, ông Huân nhấn mạnh.

Vũ Khuê