Văn hóa tăng ca đang bị khai tử

Thế hệ trẻ không ngại nói “không” với văn hóa làm thêm. Ảnh minh họa: Phương Lâm.

Cuối tháng 5, đoạn clip ghi lại cảnh nhân viên một tập đoàn lớn tại TP.HCM làm việc đến gần 23h đã gây tranh cãi trên mạng xã hội.

Trong khi một số người ca ngợi tinh thần cống hiến, nhiều ý kiến phản đối việc lãng mạn hóa tăng ca, cho rằng làm việc đến gần nửa đêm là biểu hiện của môi trường độc hại. Từ làn sóng này, câu chuyện về văn hóa làm việc quá giờ tiếp tục được đặt lên bàn cân, không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn cầu.

Thực tế, giữa nhịp sống hiện đại ngày càng đề cao sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống (work-life balance), nhiều tập đoàn trên thế giới đã bắt đầu nói lời tạm biệt với văn hóa làm việc cường độ cao từng được xem là “chuẩn mực”.

Mô hình làm việc "996" (làm việc từ 9h sáng đến 9h tối, 6 ngày mỗi tuần) từng là biểu tượng của tham vọng và sự cạnh tranh khốc liệt tại các gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc như Alibaba, Huawei hay ByteDance. Tuy nhiên, áp lực từ dư luận và các quy định mới đang buộc các doanh nghiệp phải thay đổi, hướng đến môi trường làm việc bền vững hơn.

Làn sóng phản đối mạnh mẽ trên mạng xã hội đã khiến chính quyền nước này yêu cầu các công ty cắt giảm giờ làm thêm và đảm bảo nhân viên rời văn phòng trước 21h. Đáp lại, nhiều doanh nghiệp lớn đã nhanh chóng điều chỉnh chính sách, từ bỏ văn hóa làm việc bị cho là "bóc lột".

Giảm tăng ca, thử nghiệm tuần làm việc 4 ngày

Theo SCMP, từ tháng 2, tập đoàn DJI, công ty hàng đầu trong ngành công nghệ drone, đã gây chú ý khi triển khai quy định cấm làm việc sau 21h. Chính sách này yêu cầu bộ phận nhân sự và quản lý tổ chức 3 lượt nhắc nhở người lao động rời văn phòng mỗi tối, với mục tiêu xóa bỏ văn hóa làm thêm giờ.

Kết quả, hàng trăm nhân viên rời công ty trước 21h, và phần lớn bày tỏ sự đồng thuận với thay đổi này.

Một số nhân viên chia sẻ rằng chính sách mới giúp họ làm việc hiệu quả hơn trong giờ hành chính và giảm hẳn cảm giác tội lỗi khi tan ca sớm. Hơn nữa, máy tính công ty không được mang về nhà, nhằm hạn chế việc "tăng ca ngầm" tại gia.

Tương tự, từ đầu năm nay, tập đoàn Midea cũng áp dụng chính sách buộc nhân viên rời công ty lúc 18h20 hàng ngày, đồng thời tích cực truyền thông thông điệp “tắt đèn, tan ca đúng giờ” trên mạng xã hội.

Làm việc quá giờ không chỉ không mang lại hiệu quả như kỳ vọng mà còn gây ra mệt mỏi, kiệt sức. Theo Business Insider, thời gian làm việc kéo dài thường làm tăng thời gian dành cho phối hợp và giao tiếp, trong khi thời gian làm việc thực chất lại bị thu hẹp. Đó là lý do ngày càng nhiều công ty quan tâm đến mô hình tuần làm việc 4 ngày.

Mô hình "996" từng đẩy nhân viên trẻ vào guồng quay làm việc không ngừng nghỉ. Ảnh minh họa: Unplash.

Thử nghiệm tuần làm việc 4 ngày lớn nhất tại Anh từ tháng 6 đến tháng 12/2022, với 61 công ty và khoảng 2.900 nhân viên, cho thấy kết quả khả quan.

Theo báo cáo Making It Stick: The UK Four-Day Week Pilot One Year On (tạm dịch: Duy trì hiệu quả: Báo cáo một năm sau thử nghiệm tuần làm việc 4 ngày ở Anh) do tổ chức nghiên cứu Autonomy công bố vào tháng 2/2024, 54 công ty tiếp tục áp dụng mô hình này, trong đó 31 công ty chính thức duy trì lâu dài.

Dù thuộc nhiều ngành nghề, các doanh nghiệp vẫn ghi nhận doanh thu tăng 1,4% trong giai đoạn thử nghiệm và 35% so với 6 tháng trước đó. Nhân viên báo cáo giảm căng thẳng, cải thiện cân bằng công việc - cuộc sống.

"Tác động tích cực thật khó tả", một người tham gia chia sẻ.

Tại Mỹ, công ty thiết kế và chiến lược RocketAir áp dụng tuần làm việc 4 ngày từ 2023 để tránh kiệt sức và tăng hiệu suất sáng tạo. Công ty sử dụng AI để tối ưu quy trình, giúp nhân viên có thời gian tập trung vào tư duy sáng tạo.

“Nghỉ thứ Sáu và làm việc từ xa giúp đội ngũ tiết kiệm thời gian, tránh họp không cần thiết", CEO Taylor Rosenbauer cho biết.

Ở Hàn Quốc, mô hình tuần làm việc 4 ngày cũng đang được thử nghiệm để giải quyết vấn đề kiệt sức và tỷ lệ sinh thấp, theo Korea Times.

Từ tháng 10/2024, hơn 50 tổ chức ở tỉnh Gyeonggi áp dụng chính sách linh hoạt, cho phép nhân viên làm 4 ngày mỗi 2 tuần hoặc giảm giờ làm hàng tuần. Các thành phố như Seoul và Daejeon ưu tiên hỗ trợ nhân viên mang thai hoặc có con nhỏ, kết hợp làm việc tại văn phòng 4 ngày và 1 ngày từ xa.

Trước thềm bầu cử tổng thống, Đảng Dân chủ Hàn Quốc cam kết thúc đẩy tuần làm việc 4 ngày với sự hỗ trợ của AI để tăng năng suất, trong khi Đảng Quyền lực Nhân dân đề xuất mô hình 4,5 ngày, với 9 tiếng làm việc từ thứ Hai đến thứ Năm và 4 tiếng vào thứ Sáu.

Nhân sự trẻ tránh kiệt sức

Thế hệ Z (sinh năm 1997-2012) đang trở thành lực lượng lao động chủ chốt, mang theo những kỳ vọng mới về một môi trường làm việc ý nghĩa và cân bằng.

Chia sẻ với Forbes, Thomas Lee (Mỹ), CEO của tổ chức First Place for Youth, cho biết nhân sự trẻ nhạy cảm với môi trường làm việc căng thẳng và ưu tiên sức khỏe tâm thần, xu hướng được hình thành từ bối cảnh nhận thức ngày càng cao về vấn đề này.

Dưới áp lực công việc liên tục, nhiều người trẻ Gen Z lựa chọn các xu hướng như “act your wage” (làm đúng với mức lương) hoặc “quiet quitting” (chỉ làm vừa đủ để tránh kiệt sức).

Nhiều doanh nghiệp buộc phải điều chỉnh văn hóa làm việc để phù hợp với nhân sự trẻ. Ảnh minh họa: Anthonyshkraba Production/Pexels.

Theo chuyên gia tâm lý Kathleen Pike từ Đại học Columbia (Mỹ), những hành vi này không phải là dấu hiệu của sự “yếu đuối” mà là cách Gen Z bảo vệ bản thân trong một thế giới mà ranh giới giữa công việc và cuộc sống cá nhân ngày càng mờ nhạt.

Văn hóa làm việc “thâu đêm suốt sáng” đang dần nhường chỗ cho mô hình làm việc linh hoạt và hiệu quả hơn. Khi Gen Z ngày càng chiếm tỷ trọng lớn trong lực lượng lao động, họ cũng đồng thời định hình lại môi trường làm việc theo hướng coi trọng sức khỏe tinh thần và ranh giới cá nhân.

Việc xây dựng một môi trường làm việc hỗ trợ tinh thần và tôn trọng đời sống cá nhân không chỉ giúp thu hút, giữ chân nhân sự trẻ mà còn góp phần tạo nên văn hóa làm việc bền vững, phù hợp với xu thế hiện đại.

Như Phương