VCCI: Điều kiện kinh doanh xuất khẩu cao khiến gạo Việt Nam đắt và khó bán hơn

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa có văn bản góp ý Dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 107/2018/NĐ-CP về kinh doanh xuất khẩu gạo.

VCCI đề nghị nới lỏng điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo.

Cụ thể, về thẩm quyền cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo, nhiều doanh nghiệp phản ánh với VCCI về chi phí và thời gian đi lại để nộp hồ sơ và nhận giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh khá lớn, nhất là khi các doanh nghiệp xuất khẩu gạo chủ yếu nằm ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long. Trong khi đó, việc kiểm tra đủ điều kiện về kho và máy xay xát vẫn do các Sở Công Thương thường xuyên thực hiện.

Do đó, để cải cách thủ tục hành chính, tăng cường phân cấp, các doanh nghiệp đề nghị cơ quan soạn thảo điều chỉnh quy định theo hướng giao thẩm quyền cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo cho UBND cấp tỉnh hoặc Sở Công Thương.

Nghị định 107 quy định thời hạn của giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo là 5 năm. Sau mỗi 5 năm, doanh nghiệp phải xin cấp giấy chứng nhận mới với thủ tục chứng minh đủ điều kiện kinh doanh tương tự như lần đầu.

Tuy nhiên, theo quy định tại Nghị định 107 và phản ánh của các doanh nghiệp, Sở Công Thương các địa phương vẫn thường xuyên kiểm tra định kỳ doanh nghiệp về việc đáp ứng điều kiện kinh doanh (kho và cơ sở xay xát) và kịp thời phát hiện, thu hồi giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh đối với doanh nghiệp không đủ điều kiện. Do đã có việc kiểm tra đáp ứng điều kiện thường xuyên, nên việc yêu cầu doanh nghiệp phải xin cấp giấy chứng nhận mới sau mỗi 5 năm là không cần thiết.

Cùng với đó, theo phản ánh của một số doanh nghiệp, để có thể đáp ứng được Quy chuẩn kỹ thuật về kho và cơ sở xay, xát thóc gạo tại Thông tư 12/2013/TT-BNNPTNT, họ cần có chi phí đầu tư lớn, kể cả trong trường hợp đi thuê. Thông tư 12 vẫn yêu cầu nhiều điều kiện mang tính quy mô như dung tích của silô chứa gạo, công suất của máy xay xát 10 tấn/giờ và nhiều yêu cầu khác. Các điều kiện này chỉ phù hợp với các doanh nghiệp xuất khẩu gạo số lượng lớn nhưng rất khó đáp ứng đối với doanh nghiệp nhỏ đang cố gắng thâm nhập các thị trường mới.

Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp của Việt Nam rất năng động trong việc tìm kiếm các thị trường mới như châu Âu, Canada, Trung Đông… Đây là những thị trường đòi hỏi số lượng gạo ít nhưng chất lượng cao, quy cách bảo quản, đóng gói tốt và có giá tốt. Hơn nữa, khách hàng tại các thị trường này (như các siêu thị, chuỗi của hàng…) thường có nhu cầu tìm kiếm các doanh nghiệp cung cấp nhiều loại nông sản cùng lúc, chứ không chỉ riêng mặt hàng gạo.

Các doanh nghiệp này vẫn không thể đáp ứng điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo cao như trên mà buộc phải ủy thác xuất khẩu cho doanh nghiệp đủ điều kiện. Theo phản ánh của các doanh nghiệp, mức phí ủy thác xuất khẩu hiện khoảng 1-5 USD/tấn hàng. Nói cách khác, các doanh nghiệp có giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh đang có quyền cho thuê giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh để được hưởng mức phí này.

"Vô hình trung, các quy định về điều kiện xuất khẩu gạo đang khiến hạt gạo của Việt Nam trở nên đắt hơn, khó xuất khẩu hơn", VCCI nhận định.

Do đó, về lâu dài, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục giảm các điều kiện đầu tư kinh doanh xuất khẩu gạo, tiến tới tự do hóa thị trường. Việc bảo đảm dự trữ gạo bắt buộc nên được thực hiện theo hình thức Nhà nước đặt hàng doanh nghiệp theo cơ chế thị trường, thay vì biện pháp hành chính như hiện nay.

Mới đây, Bộ NN&PTNT đã có Tờ trình kiến nghị Thủ tướng ban hành Chỉ thị về tăng cường công tác xuất khẩu gạo trong tình hình mới. Đến hết tháng 7, xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt 2,58 tỷ USD, tăng 30% so với cùng kỳ, giá gạo bình quân 534 USD/tấn, tăng 9,2% so với cùng kỳ.

Theo Bộ NN&PTNT, tình hình xuất khẩu gạo trên thế giới trong thời gian gần đây biến động liên tục như việc Nga chính thức rút khỏi Thỏa thuận xuất khẩu ngũ cốc qua Biển Đen; Ấn Độ và UAE tạm dừng xuất khẩu gạo cũng như các vấn đề phát sinh khác. Thêm vào đó, hiện tượng El Nino, tình trạng xâm nhập mặn và hạn hán đang có những diễn biến ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất lúa gạo.

Lê Thúy