Về Phú Thượng thăm ngôi nhà Bác dừng chân, chuẩn bị cho ngày 2/9/1945

Cụ bà 95 tuổi kể chuyện từng được nấu cơm phục vụ Bác Hồ

Trong không khí cả nước đang hân hoan chào đón ngày kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9, tôi tìm về ngôi nhà của cụ Nguyễn Thị An để được lắng nghe những câu chuyện về Bác khi Người dừng chân tại đây.

Ngôi nhà của cụ Nguyễn Thị An tại số 6, ngõ 319 đường An Dương Vương, phường Phú Thượng, Hà Nội.

Ngôi nhà đặc biệt này mang đậm nét kiến trúc xưa, có 5 gian với 3 gian chính, 2 gian bên cạnh. Phía trước nhà có bốn chữ Hán "Minh nguyệt thanh phong" (Trăng thanh gió mát). 2 bên có hai dòng chữ nhỏ "Bảo Đại tứ niên - Tôn tạo Đông thành" (Nhà xây năm thứ tư thời vua Bảo Đại, khánh thành vào mùa Đông).

Thật may mắn, tôi gặp được bà Công Thị Thu là con gái của cụ Nguyễn Thị An và cụ Công Ngọc Lâm. Bà kể cho tôi nghe về lịch sử của ngôi nhà và lần đầu gia đình được đón tiếp Bác Hồ.

Năm 1929, cụ An và cụ Lâm đã xây dựng ngôi nhà này. Trong thời kỳ 1941-1945, cụ An và con trai là ông Công Ngọc Kha (tức anh trai bà Thu) đã tham gia hoạt động cách mạng, phục vụ kháng chiến.

Thời điểm đó, thôn Phú Gia (tức Phú Thượng ngày nay) trở thành căn cứ của các cán bộ hoạt động cách mạng. Nơi đây được coi như "An toàn khu" của Trung ương Đảng lúc bấy giờ. Ngôi nhà của cụ An được Trung ương lựa chọn làm địa điểm dừng chân của Bác (từ ngày 23/8 đến 25/8/1945) khi Người từ chiến khu Việt Bắc trở về, chuẩn bị cho ngày Quốc khánh 2/9/1945. Ngôi nhà cũng từ đó mà trở thành nơi thường xuyên lui tới họp bàn của cán bộ cách mạng.

Bà Công Thị Thu (con gái của cụ Nguyễn Thị An và cụ Công Ngọc Lâm) kể về lần đầu gặp Bác Hồ.

Đã 80 năm trôi qua, ở cái tuổi 95, bà Công Thị Thu vẫn nhớ như in lần đầu được gặp Bác. Bà Thu kể, buổi tối ngày 23/8/1945, có một đoàn người từ chiến khu đi vào nhà. Bà có gọi anh trai là ông Kha lúc đó đang họp về nhà ngay. Sau khi được cụ An ra xác nhận, anh trai bà mới được vào nhà. Bà chỉ được biết đó là cụ thượng cấp, có 4 người gác ngoài cổng là bảo vệ của cụ.

"Cụ thượng cấp mặc bộ quần áo chàm, tóc hoa râm, chòm râu thưa, đi dép cao su, vóc người gầy yếu, nước da ngăm đen dường như vừa trải qua trận ốm, có đôi mắt rất sáng, phong thái nhanh nhẹn. Cụ làm việc từ sớm đến khuya trên chiếc tràng kỷ, tay liên tục gõ chiếc máy đánh chữ. Mọi lời nói, hoạt động của cụ rất từ tốn, ân cần và nhẹ nhàng. Buổi sáng sớm, cả nhà đã thấy cụ dậy sớm ra bờ ao tập thể dục.

Lúc ấy tôi 15 tuổi, được mẹ giao nhiệm vụ đun nước để mẹ và anh tôi rót nước mời cụ. Tôi cũng phụ mẹ nấu cháo, cơm nước cho cụ. Tới chiều ngày 25/8/1945, trước khi rời đi, cụ có gọi gia đình tôi lên và cảm ơn sự giúp đỡ, chăm lo chu đáo của gia đình, hẹn có dịp sẽ về thăm lại", bà Thu chia sẻ.

Bà Công Thị Thu thắp hương tưởng nhớ Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Vào ngày rời ngôi nhà này, Bác đã đến căn nhà 48 Hàng Ngang, viết bản Tuyên ngôn độc lập. Ngày 2/9/1945, gia đình tham dự cuộc mít-tinh lịch sử ở Quảng trường Ba Đình. Bà Thu khi ấy được giao nhiệm vụ dẫn đoàn thiếu niên tới tham dự mít-tinh.

Khi ngước lên nhìn người đang đứng trên Quảng trường và nghe giọng đọc qua loa phóng thanh, bà Thu mới ngờ ngợ nhận ra cụ thượng cấp về ở trong nhà mình. Sau này, khi trở về, đồng chí Hoàng Tùng mới thông báo cho bà và gia đình biết, ông cụ chính là Bác Hồ.

Sáng 24/11/1946, sau khi trở về từ Hội nghị Văn hóa toàn quốc, Bác đã quay lại thăm ngôi nhà ở Phú Thượng lần thứ hai. Lần này, gia đình cụ An vinh dự được đón Người nhưng với cương vị là Chủ tịch nước. Bấy giờ, trên cương vị lãnh đạo, bận trăm công nghìn việc, Bác vẫn dành thời gian về thăm lại gia đình như lời hứa năm xưa. Xúc động và phấn khởi, gia đình cố gắng ghi nhớ từng hình ảnh, câu chuyện về Bác khi còn ở nhà, lưu truyền cho thế hệ sau.

Ngôi nhà di tích lưu giữ ký ức về Bác Hồ

Đã nhiều năm trôi qua nhưng những vật dụng gắn với kỷ niệm khi Bác Hồ về dừng chân và làm việc năm nào vẫn còn nguyên vẹn cho đến nay. Chính bằng tình yêu với Bác và mong muốn gìn giữ truyền thống gia đình, ông Công Ngọc Dũng (con trai ông Công Ngọc Kha, cháu nội cụ Nguyễn Thị An) đã chọn tiếp quản, quản lý ngôi nhà và gìn giữ những vật dụng kỷ niệm của Bác. Ông tự tay dọn dẹp, thắp hương lên bàn thờ Bác, trực tiếp tiếp đón các đoàn khách trong và ngoài nước đến thăm.

Những kỷ vật của Bác trong ngôi nhà được gia đình gìn giữ cẩn thận.

Giới thiệu từng nơi trong ngôi nhà, ông Dũng cho biết: 2 gian bên cạnh được sử dụng làm phòng trưng bày ảnh về các thế hệ lãnh đạo của Việt Nam và những sự kiện lịch sử của đất nước, cùng với đó là các vật dụng của Bác như chiếc vali mây, máy đánh chữ được Bác mang về từ Chiến khu Việt Bắc, chiếc nồi đồng bác dùng, chiếc chậu đồng Bác thường ngày rửa mặt.

Ở gian giữa, trên cùng treo ảnh Bác Hồ, 2 bên là cờ Đảng, cờ Tổ quốc, chính giữa là dòng chữ "Đời đời nhớ ơn Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại". Cạnh đó chiếc sập gỗ - nơi Bác Hồ từng nghỉ ngơi và bộ tràng kỷ Bác ngồi làm việc với các đồng chí Trường Chinh, Nguyễn Lương Bằng, Võ Nguyên Giáp, Trần Đăng Ninh ngày 24/8/1945.

Phía bên ngoài hành lang là bể nước và chiếc gương soi mà Bác thường dùng. Ngoài những kỷ vật vốn có, ông Dũng còn dành nhiều tâm sức sưu tầm tư liệu, hiện vật về Bác Hồ để trưng bày. Vào những ngày lễ lớn, ngôi nhà đặc biệt này luôn đón hàng nghìn lượt khách tới tham quan.

"Tôi luôn thấy may mắn khi được sinh ra trong một gia đình có truyền thống cách mạng. Được tiếp quản, trông coi ngôi nhà lưu niệm về Bác là một niềm vinh dự, tự hào rất lớn với tôi và gia đình. Suốt những năm qua, gia đình luôn tâm niệm phải gìn giữ các kỷ vật này để thể hiện lòng biết ơn với Bác Hồ, với cách mạng", ông Dũng chia sẻ.

2 gian bên cạnh trưng bày nhiều hình ảnh về Bác Hồ và cán bộ cách mạng qua các thời kỳ, cùng kỷ niệm của gia đình trong những năm tháng lịch sử.

Từ bé, ông Công Ngọc Dũng đã được nghe ông bà, bố mẹ kể về những ngày Bác Hồ ở trong nhà mình. Có một kỷ niệm mà ông Dũng nghe lần nào cũng dâng lên niềm xúc động. Để đảm bảo bí mật và an toàn cho Bác nên các thành viên trong gia đình chỉ có cụ An là người duy nhất được phục vụ cơm cho Bác và các đồng chí trong đoàn đi cùng. Ngày 23/8/1945, trông thấy Bác ốm, cụ Nguyễn Thị An đã xuống bếp cùng các con chuẩn bị nguyên liệu và nấu cháo mời Bác. Cụ An đặt bát cháo lên chiếc mâm đồng, để lên sập nơi Bác đang ngồi nhưng Bác nhất quyết không ngồi trên đó ăn. Bác nói với cụ An để xuống dưới chiếu, Bác ăn cùng với mọi người.

Và trong bữa cơm ngày 25/8/1945, cụ Nguyễn Thị An vẫn chuẩn bị 3 mâm cơm dưới và 1 mâm ở trên sập nhằm tỏ ý kính trọng với những người khách tới ở nhà mình. Nhưng khi vừa đặt mâm cơm xuống chiếc sập, Bác đã thẳng thắn nói với cụ hãy mang mâm cơm đặt xuống chiếu để Bác cùng ăn với những người trong nhà. Khi đó, cụ An đã để mâm xuống chiếu và đứng lại phía nồi cơm chờ xới cơm cho khách nhưng Bác vẫn lắc đầu và bảo cụ An để nồi cơm ra giữa, ai ăn hết sẽ tự xới. Kỷ niệm này với Bác đã trở thành bài học về cách ứng xử, được con cháu trong nhà nhớ và noi theo.

Ngày 22/8, công trình tu bổ nhà cụ An được gắn biển chào mừng 80 năm Cách mạng Tháng Tám, Quốc khánh 2/9 và kỷ niệm 80 năm Ngày Bác Hồ về ở, làm việc tại Phú Thượng.

Theo như truyền thống, ngày 23/8 hằng năm, cả gia đình họp mặt để ôn lại kỷ niệm về Bác. Ông Dũng tâm sự, gia đình ông luôn duy trì truyền thống này với niềm tự hào riêng, là dịp để truyền tải thông điệp giáo dục, tinh thần yêu nước tới con cháu trong nhà. Ông cũng mong muốn lan tỏa cho mọi người, thế hệ mai sau những giá trị tốt đẹp, cùng nhau phấn đấu, học tập làm theo Bác.

Nam Phong