Vi phạm hành chính trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo có thể bị phạt đến 2 tỷ đồng

Quốc hội nghe tờ trình Dự án Luật Trí tuệ nhân tạo.

Tiếp tục Kỳ họp thứ 10, sáng 21/11, Quốc hội nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra Dự án Luật Trí tuệ nhân tạo.

Mục đích ban hành luật, theo tờ trình của Chính phủ là nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng và Nhà nước, tạo hành lang pháp lý đột phá cho trí tuệ nhân tạo; kiến tạo môi trường pháp lý thuận lợi để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia; đồng thời quản lý rủi ro, bảo vệ lợi ích quốc gia, quyền con người và chủ quyền số.

Trình bày tờ trình tóm tắt, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo gồm 8 Chương với 36 điều, tập trung giải quyết các vấn đề chính như, quy định nguyên tắc, phạm vi và chính sách phát triển trí tuệ nhân tạo. Luật bảo đảm phát triển vì con người, lấy con người làm trung tâm, xác định rõ vai trò của nhà nước trong quản lý, điều phối và kiến tạo phát triển đối với trí tuệ nhân tạo.

Hai là, thiết lập cơ chế quản lý theo mức độ rủi ro, bảo đảm việc phát triển, ứng dụng và sử dụng trí tuệ nhân tạo được an toàn, minh bạch, có thể kiểm soát và có trách nhiệm giải trình. Đồng thời, luật đảm bảo tính linh hoạt, hiệu quả và khuyến khích đổi mới sáng tạo.

Ba là, phát triển hạ tầng và bảo đảm chủ quyền trí tuệ nhân tạo quốc gia, bao gồm hạ tầng dữ liệu, hạ tầng tính toán và nền tảng dùng chung. Luật bảo đảm an ninh, an toàn, tự chủ công nghệ và chủ quyền dữ liệu quốc gia.

Bốn là, thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và phát triển nguồn nhân lực. Việc này thông qua cơ chế, chính sách hỗ trợ nghiên cứu, đầu tư, đào tạo nhân lực chất lượng cao, tạo điều kiện cho doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân tham gia phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo.

Năm là, quy định về đạo đức và trách nhiệm trong hoạt động trí tuệ nhân tạo. Luật ban hành khung đạo đức trí tuệ nhân tạo quốc gia, bảo đảm hệ thống AI được phát triển và sử dụng vì con người, không gây hại, không thiên lệch, tôn trọng các giá trị nhân văn.

Sáu là, tăng cường cơ chế giám sát, thanh tra và xử lý vi phạm, bảo đảm tính răn đe, công khai, minh bạch và củng cố niềm tin xã hội trong phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo.

Dự thảo quy định mức phạt tiền tối đa đối với vi phạm hành chính là 2 tỷ đồng đối với tổ chức và 1 tỷ đồng đối với cá nhân. Đối với các hành vi vi phạm nghiêm trọng, mức phạt tiền tối đa có thể lên đến 2% doanh thu của năm trước liền kề của tổ chức đó.

Thẩm tra, Ủy ban Khoa học, công nghệ và môi trường của Quốc hội cho rằng, với quan điểm xây dựng Luật Trí tuệ nhân tạo là luật khung, nhìn chung, đa số các quy định của dự thảo Luật phù hợp với điều kiện thực tiễn trong giai đoạn đầu phát triển AI của Việt Nam hiện nay.

Để đảm bảo tính khả thi của Luật, Ủy ban đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo lưu ý thêm một số nội dung, như tiếp tục rà soát, hoàn thiện để đảm bảo các quy định khung nhưng phải rõ ràng, mạch lạc, có các nguyên tắc, định hướng để tiếp tục xây dựng các văn bản hướng dẫn và áp dụng hiệu quả trong thực tiễn. Hoàn thiện đồng bộ dự thảo Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành, các văn bản hướng dẫn khác có liên quan và ban hành hoặc trình Chính phủ ban hành kịp thời, tránh tạo ra khoảng trống pháp lý.

Tiếp tục đánh giá kỹ lưỡng nguồn lực cần thiết để thực hiện các chính sách tại dự thảo Luật, bảo đảm hiệu quả, khả thi, nhất là đối với các nội dung, chính sách mới liên quan đến nguồn lực tài chính, nhân lực như: Cổng thông tin điện tử một cửa về AI, Cơ sở dữ liệu quốc gia về hệ thống AI, Ủy ban Quốc gia về trí tuệ nhân tạo, các cơ chế, chính sách ưu đãi, Quỹ Phát triển trí tuệ nhân tạo quốc gia, hạ tầng tính toán quốc gia về AI, đánh giá sự phù hợp, kiểm định, giám sát rủi ro...

Về trách nhiệm pháp lý, cơ quan thẩm tra nhấn mạnh đây là một trong những nội dung rất phức tạp đối với quản lý AI, bởi hệ thống AI vận hành tự động và các vấn đề lỗi, hành vi, ý chí rất khó xác định theo nghĩa pháp lý truyền thống.

Do đó, cơ quan thẩm tra đề nghị nghiên cứu bổ sung nguyên tắc phân định trách nhiệm giữa các chủ thể như nhà phát triển, nhà cung cấp, bên triển khai và người sử dụng. Việc phân định này phải gắn với mức độ kiểm soát thực tế, nghĩa vụ quản lý rủi ro của từng chủ thể và đặc biệt phải phân biệt rõ trường hợp cố ý (ví dụ cố tình thao túng dữ liệu đầu vào, sử dụng AI để thực hiện hành vi gây hại) với trường hợp không cố ý hoặc lỗi phát sinh từ giới hạn kỹ thuật, không dự đoán được trước.

Sau khi nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra, Quốc hội thảo luận tại tổ ngay trong ngày 21/11 về Dự án Luật Trí tuệ nhân tạo.

Nguyễn Lê