Vì sao Mỹ có thể 'nới lỏng' thuế quan cho nhiều quốc gia?

Mỹ có thể nới lỏng thuế quan với các nước thành viên EU nếu liên minh giảm thuế đánh vào ô tô nhập khẩu từ Mỹ

“Cuộc chơi” có đi có lại

Trong diễn biến mới nhất trong vấn đề thuế quan, khi phát biểu với các phóng viên tại Nhà trắng ngày 24-3, Tổng thống Donald Trump cho biết, ông có thể “nới lỏng thuế quan cho nhiều quốc gia” khi hạn chót ngày 2-4 về việc áp dụng thuế quan đối ứng với các đối tác thương mại của Mỹ đang đến gần. Theo vị chủ nhân Nhà Trắng, ông có thể cho nhiều quốc gia được hưởng ưu đãi về thuế quan, nhưng đó phải là sự đối ứng, tức “có đi có lại”.

Tổng thống Donald Trump cho hay, Liên minh châu Âu (EU) đã đồng ý hạ mức thuế nhập khẩu ô tô của Mỹ và thị trường 27 quốc gia thành viên liên minh xuống còn 2,5% như một phần của thỏa thuận với chính quyền Mỹ. Vì thế, theo ông Donald Trump, Mỹ sẽ “công bố một số mức thuế mới trong vài ngày tới, liên quan đến xe hơi và gỗ xẻ, gỗ và chíp” của châu Âu vào thị trường Mỹ.

Tuy nhiên, Tổng thống Donald Trump cũng khẳng định quyết định cuối cùng về vấn đề thuế quan sẽ được thấy vào ngày 2-4 tới, ngày mà ông cho là “một ngày quan trọng - ngày đối ứng”. Nói cách khác, ông chủ Nhà Trắng muốn cảnh báo những quốc gia mà Mỹ đưa vào “tầm ngắm” thuế quan cần phải có những nhượng bộ “có đi có lại” về thuế quan.

Trước đó vào tháng 2-2025, Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố, sẽ áp thuế 25% đối với ô tô, cùng các mức thuế tương tự với chất bán dẫn và dược phẩm nhập khẩu. Hiện, Nhà Trắng hiện chưa có kế hoạch công bố thuế quan theo ngành vào ngày 2-4, song dự kiến vẫn sẽ triển khai thuế quan “có đi có lại” theo đúng lịch trình mà Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố.

Sau khi trở lại Nhà Trắng trong nhiệm kỳ thứ hai, Tổng thống Donald Trump đã triển khai một loạt chính sách thuế quan, mà theo ông là, nhằm bảo vệ nền kinh tế Mỹ, giảm thâm hụt thương mại và thúc đẩy sản xuất trong nước. Ngay sau lễ nhậm chức vào ngày 20-1, Tổng thống Donald Trump đã công bố bản ghi nhớ “Chính sách thương mại nước Mỹ trên hết” để mở đường cho việc áp một loạt thuế quan mới. Đến nay, Mỹ đã áp thuế 25% đối với thép và nhôm nhập khẩu từ tất cả các nước, 20% lên hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, cùng mức thuế 25% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Mexico và Canada dù một phần bị hoãn thi hành đến tháng 4 tới.

Dù vẫn duy trì các kênh đối thoại để thương lượng, song hầu hết các đối tác thương mại của Mỹ đều đã tung ra các đòn đáp trả với chính sách thuế quan của chính quyền Tổng thống Donald Trump. Trong đó, Trung Quốc ngay lập tức đáp trả bằng hàng loạt biện pháp, bao gồm các mức thuế mới đối với nhiều mặt hàng của Mỹ và một cuộc điều tra chống độc quyền nhắm vào Google. Trung Quốc đã áp thuế 15% đối với nhiều mặt hàng nông sản chủ chốt, than đá, khí hóa lỏng, đồng thời áp thuế 10% đối với dầu thô, máy nông nghiệp và ô tô động cơ lớn nhập khẩu từ Mỹ.

Canada, nước láng giềng và là nhà cung cấp thép và nhôm nước ngoài lớn nhất cho Mỹ, đã công bố mức thuế trả đũa 25% đối với các kim loại này cùng với máy tính, thiết bị thể thao và các sản phẩm khác với tổng giá trị khoảng 20,6 tỷ USD. Quốc gia láng giềng khác của Mỹ là Mexico thì tỏ ra “mềm mỏng” hơn khi Tổng thống nước này Claudia Sheinbaum tuyên bố, sẽ đợi đến ngày 2-4 để quyết định có áp mức thuế 25% đối với thép và nhôm nhập khẩu từ Mỹ trong trường hợp quốc gia láng giềng thực thi chính sách áp thuế tương ứng.

Ủy ban châu Âu (EC) - cơ quan hành pháp của EU, liên minh hiện là đối tác thương mại lớn bậc nhất của Mỹ với kim ngạch song phương lên tới 1.500 tỷ USD một năm - đã lên kế hoạch áp thuế trả đũa đối với lượng hàng hóa trị giá 28 tỷ USD nhập khẩu từ Mỹ kể từ tháng tới. EC cho biết sẽ chấm dứt việc đình chỉ thuế quan hiện tại đối với hàng hóa Mỹ vào ngày 1-4 và sẽ đưa ra một gói biện pháp đối phó mới vào giữa tháng 4.

Thuế quan, vì thế không chỉ là cuộc chơi “có đi có lại” kiểu “ông mất chân giò, bà thò chai rượu” mà còn là sự “ăn miếng, trả miếng”.

“Con dao hai lưỡi” thuế quan

Những tác động trái chiều của chính sách áp đặt thuế quan đối với các đối tác thương mại còn tác động trở lại với doanh nghiệp, thị trường nội địa và chính người tiêu dùng Mỹ. Các động thái áp thuế của Tổng thống Donald Trump và sự trả đũa qua lại từ các đối tác thương mại lớn đã đẩy doanh nghiệp và người tiêu dùng Mỹ vào tình trạng bất an, buộc các công ty phải cảnh báo khả năng tăng giá, kéo theo nguy cơ lạm phát tăng và tăng trưởng kinh tế giảm.

Ngày càng có thêm những lo ngại về sự bất ổn xuất phát từ các đe dọa thuế quan của chính quyền Tổng thống Doanld Trump. Những bất ổn này, có thể thấy phần nào qua việc các nhà đầu tư rút khỏi thị trường chứng khoán để chuyển sang các tài sản trú ẩn an toàn, đẩy giá vàng lần đầu tiên trong lịch sử lên trên mức 3.000 USD/ounce.

Một số ngân hàng và nhà phân tích Phố Wall hạ dự báo tăng trưởng cho nền kinh tế lớn nhất thế giới trong bối cảnh dữ liệu ảm đạm hơn và tâm lý bi quan về những tác động của thuế quan đến lạm phát. Dữ liệu từ Khảo sát người tiêu dùng của Đại học Michigan được công bố trung tuần tháng 3 này cho thấy, chỉ số tâm lý đã giảm mạnh 10,5%, xuống chỉ còn 57,9 điểm trong tháng 3, mức thấp nhất kể từ tháng 11-2022 và đánh dấu 3 tháng liên tiếp niềm tin của người tiêu dùng Mỹ suy giảm. Bức tranh còn ảm đạm hơn khi nỗi lo về xu hướng lạm phát ngày càng gia tăng, với kỳ vọng lạm phát ngắn hạn 1 năm tăng vọt lên 4,9%, mức cao nhất kể từ tháng 11-2022. Kỳ vọng lạm phát dài hạn trong 5 năm tới của người tiêu dùng cũng không mấy khả quan khi tăng lên mức 3,9%, mức cao chưa từng thấy kể từ tháng 2-1993.

Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp Mỹ cũng cảnh báo, sự bất ổn do các mối đe dọa áp thuế và chính sách thương mại thay đổi của Tổng thống Donald Trump đang bắt đầu tác động tiêu cực đến nhiều ngành công nghiệp, khi người tiêu dùng cắt giảm chi tiêu từ hàng hóa thiết yếu đến du lịch. Theo một dữ liệu phân tích, hơn 900 trong số 1.500 công ty lớn nhất của Mỹ đã đề cập đến thuế quan trong các báo cáo lợi nhuận hoặc tại các sự kiện đầu tư trong năm 2025.

Giám đốc điều hành hãng hàng không Delta Air Lines cảnh báo, lo ngại về kinh tế của người tiêu dùng và doanh nghiệp đã gây tổn hại đến du lịch trong nước khiến giá cổ phiếu các hãng hàng không giảm. Tương tự, các công ty như Kohl's và Henkel cũng ghi nhận nhu cầu hàng hóa tiêu dùng và công nghiệp tại Mỹ giảm. Các nhà bán lẻ lớn như Macy’s, Walmart, Target cũng đã hạ thấp kỳ vọng khi rủi ro lạm phát và nỗi lo suy thoái gia tăng…

Có thể thấy, chính sách thuế quan của chính quyền Tổng thống Donald Trump dường như là con dao hai lưỡi. Nó có thể giúp Mỹ gây áp lực lên các đối tác thương mại, nhất là các đối tác xuất siêu lớn vào Mỹ để bảo vệ một số ngành công nghiệp then chốt trong nước, song mặt khác chính nước Mỹ cũng phải chịu “đứt tay”. Ông Bruce Kasman, nhà kinh tế trưởng toàn cầu của JPMorgan, đã bày tỏ lo ngại sâu sắc về triển vọng kinh tế Mỹ khi ngân hàng đầu tư này ước tính khả năng Mỹ rơi vào suy thoái trong năm nay là 40%.