Viêm màng não mô cầu – biến chứng nặng, tử vong nhanh

Phụ huynh đưa con đến tiêm chủng vaccine viêm màng não mô cầu tại VNVC

Bệnh gây tử vong đột ngột

Theo bác sĩ Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC, viêm màng não mô cầu là bệnh truyền nhiễm cấp tính, lây qua đường hô hấp. Vi khuẩn tồn tại trong vùng hầu họng, mũi và lây lan thông qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết, nước bọt từ người mang mầm bệnh. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thống kê mỗi năm thế giới có khoảng 1,2 triệu ca mắc viêm màng não và 135.000 ca tử vong do vi khuẩn não mô cầu.

Tại Việt Nam, theo thống kê từ Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, viêm màng não mô cầu có tỷ lệ mắc cao, lên đến khoảng 2,3/100.000 dân. Đây là một trong 10 bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ tử vong cao nhất nước, lên đến 0,03/100.000 dân. Mỗi năm, nước ta vẫn ghi nhận hàng chục ca mắc viêm màng não do não mô cầu các nhóm khác nhau.

Bệnh gây nhiều biến chứng nguy hiểm như: viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi, viêm khớp, viêm tai giữa, viêm màng ngoài tim... Trong đó, viêm màng não và nhiễm khuẩn huyết là hai bệnh thường gặp và diễn tiến đột ngột nhất, có thể dẫn tới tử vong chỉ trong vòng 24 giờ. Bệnh đặc trưng bởi các dấu hiệu như nôn vọt, cứng cổ, sợ ánh sáng, xuất hiện tử ban (nốt ban đỏ) hình sao...

Tuy nhiên, các triệu chứng ban đầu của bệnh thường không rõ ràng và giống bệnh do virus thông thường như nhức đầu, đau họng, sốt, buồn nôn… khiến bệnh dễ bị chẩn đoán sai, tỷ lệ tử vong lên đến 50% nếu không điều trị. Mặt khác, dù được điều trị kịp thời và tích cực, bệnh cũng có tỷ lệ tử vong cao, lên đến 15%. Có đến 20% bệnh nhân sống sót sau não mô cầu phải chịu nhiều di chứng về thể chất và tinh thần như cắt cụt chi, điếc, mù lòa, rối loạn tâm lý, thiểu năng trí tuệ…

Tại Việt Nam, các ca bệnh viêm màng não mô cầu được điều trị cũng tốn chi phí hàng trăm triệu đến hàng tỷ đồng, chưa kể các chi phí nuôi dưỡng, chăm sóc cho người có các di chứng sức khỏe nặng sau này cũng vô cùng tốn kém. Tuổi càng nhỏ, chi phí điều trị và theo dõi các di chứng lâu dài càng lớn.

Nhiều người mang vi khuẩn nhưng không có triệu chứng

Vi khuẩn não mô cầu có 12 nhóm khác nhau có khả năng gây bệnh, trong đó A, B, C, Y và W135 là 5 nhóm gây bệnh thường gặp và nguy hiểm nhất. “Ở trẻ nhũ nhi và trẻ nhỏ, hệ thống miễn dịch chưa hoàn thiện và giảm nồng độ kháng thể bảo vệ từ mẹ dẫn đến khả năng diệt khuẩn thấp là nguyên nhân khiến trẻ dễ mắc bệnh hơn. Nhóm trẻ dưới 1 tuổi có nguy cơ mắc cao nhất so với các nhóm tuổi khác, đặc biệt là nhóm dưới 5 tháng tuổi. Việc tiêm sớm vaccine cho trẻ ngay từ 2 tháng tuổi sẽ giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh cũng như di chứng do não mô cầu nhóm B gây ra”, bác sĩ Chính phân tích.

Hiện vaccine phòng viêm màng não mô cầu chưa có trong chương trình tiêm chủng mở rộng, tỷ lệ tiêm vaccine chưa cao dẫn đến số người có miễn dịch phòng bệnh rất thấp. Bên cạnh đó, tỷ lệ người mang vi khuẩn nhưng không có biểu hiện triệu chứng - “người lành mang trùng” cao là nguồn phát tán mầm bệnh ra cộng đồng khó kiểm soát. Theo thống kê, có khoảng 10% người lành mang trùng trong dân số.

Tỷ lệ người lành mang trùng có thể gia tăng lên đến 50% khi dịch bệnh xảy ra. Tỷ lệ mang mầm bệnh cao nhất và lây cho các nhóm còn lại là thanh thiếu niên và thanh niên có hoạt động giao lưu, tiếp xúc nhiều. Do đó, việc có thêm một vaccine phòng viêm màng não mô cầu mới có thể tiêm sớm và tiêm cho nhiều độ tuổi được ví như tấm khiên mới, hiệu quả cao để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Trong bối cảnh nhiều dịch bệnh lưu hành như dịch Covid-19, cúm, sởi, thủy đậu, sốt xuất huyết, tay chân miệng… đe dọa sức khỏe cộng đồng và biến đổi khí hậu, ô nhiễm không khí…, tiêm vaccine phòng bệnh nói chung và các bệnh do não mô cầu khuẩn nói riêng rất cần thiết.

Để phòng bệnh do não mô cầu khuẩn, các chuyên gia khuyến cáo trẻ từ 2 tháng tuổi và người lớn, nhất là người mắc các bệnh lý mạn tính cần tiêm vaccine phòng ngừa sớm. Các nhóm huyết thanh phòng các chủng gây viêm màng não không phòng ngừa chéo, nên dù trẻ đã được chủng ngừa nhóm B vẫn hoàn toàn có thể nhiễm nhóm A, C, Y và W. Do đó, ngoài tiêm vaccine phòng viêm màng não do não mô cầu nhóm B, người dân vẫn cần chú ý tiêm thêm vaccine phòng nhóm A, C, Y và W.

Ngày 23-2, Hệ thống trung tâm tiêm chủng VNVC cùng Tập đoàn dược phẩm GSK (Anh) chính thức ra mắt và triển khai tiêm vaccine thế hệ mới phòng viêm màng não do vi khuẩn não mô cầu nhóm B (Neisseria meningitidis B) gây ra.

THÀNH SƠN