Việt Nam đang tận dụng lợi thế dân số vàng đến đâu?

Với 70% dân số trong độ tuổi lao động, Việt Nam đang ở thời kỳ dân số vàng. Thời kỳ này sẽ còn kéo dài đến năm 2036. Đây được xem là “cơ hội vàng” để tận dụng nguồn lao động trẻ dồi dào, tạo bứt phá về kinh tế, xã hội để phát triển, trở thành nước có nền công nghiệp hóa phát triển, thu nhập bình quân trên đầu người cao.

PGS.TS Nguyễn Đức Vinh - Nguyên Viện trưởng Viện Xã hội học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam. Ảnh: Cổng thông tin của Viện Hàn lâm Khoa học xã hội VN

Để tận dụng giai đoạn cơ cấu dân số vàng, có 3 vấn đề cần quan tâm để phát triển nguồn nhân lực gồm: giáo dục đào tạo, nâng cao thể chất và vấn đề dân số.

Theo PGS.TS Nguyễn Đức Vinh - Nguyên Viện trưởng Viện Xã hội học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, về giáo dục đào tạo, Việt Nam đã đầu tư cho việc nâng cao trình độ học vấn, tay nghề cho người lao động; thể chất, chiều cao, cân nặng của người Việt đã được cải thiện so với trước; tuổi thọ bình quân của người dân cũng tăng nhưng so với Đài Loan, Hàn Quốc - những nước cùng có giai đoạn cơ cấu dân số vàng như nhau thì vẫn còn quá chậm.

“Cũng trong giai đoạn cơ cấu dân số vàng, Hàn Quốc hay Đài Loan, họ làm tốt và nhanh hơn chúng ta rất nhiều. Chúng ta đã thúc đẩy tạo thêm việc làm cho người lao động, năng suất lao động, thu nhập bình quân đầu người tăng, tỷ lệ thất nghiệp giảm nhưng vẫn còn chậm. Việt Nam cũng đã tiết kiệm, đầu tư cho an sinh xã hội, chuẩn bị cho già hóa dân số sắp tới nhưng chưa đầy đủ. Tóm lại, chúng ta đã cố gắng tận dụng lợi thế của dân số vàng nhưng theo tôi vẫn còn hạn chế so với kỳ vọng và yêu cầu để đưa đất nước phát triển thành nước công nghiệp phát triển thu nhập cao”, PGS.TS Nguyễn Đức Vinh nhận định.

Cũng theo PGS.TS Nguyễn Đức Vinh, có nguyên nhân chủ quan và khách quan. Về nguyên nhân khách quan, giai đoạn cơ cấu dân số vàng xảy ra trong bối cảnh lực lượng lao động của nước ta không đồng đều về chất lượng và thể chất giữa các vùng miền.

Giai đoạn cơ cấu dân số vàng diễn ra nhanh, cùng lúc đó lại phải đối mặt với già hóa dân số đến sớm, điều này tạo ra cả cơ hội lẫn thách thức cho đất nước.

Về nguyên nhân chủ quan, Việt Nam đã đầu tư cho giáo dục nhưng vẫn dàn trải, theo phương pháp truyền thống là chỉ để lấy bằng cấp nên không đáp ứng nhu cầu thị trường, sự liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp chưa tạo ra được nguồn nhân lực có kỹ năng đáp ứng nhu cầu của thị trường

Việt Nam đã có nghị quyết về phát triển kinh tế tư nhân nhưng những doanh nghiệp nhỏ và vừa thiếu vốn và thiếu công nghệ để có năng lực quản trị, khó có được nguồn lao động chất lượng cao.

Trong cuộc cách mạng 4.0 phát triển như vũ bão trên thế giới, mặc dù Việt Nam đã sớm có chủ trương, chính sách phát triển, tận dụng cơ hội chuyển đổi số nhưng giáo dục vẫn chưa theo kịp sự thay đổi.

PGS.TS Nguyễn Đức Vinh cho rằng: Nếu không tận dụng được giai đoạn cơ cấu dân số vàng thì đất nước rất dễ rơi vào bẫy thu nhập trung bình. Vì vậy, ngay từ bây giờ, cần có các giải pháp về nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tăng năng suất lao động và tích lũy đầu tư cho an sinh xã hội chuẩn bị cho giai đoạn già hóa dân số.

“Cần thiết đầu tư mạnh hơn cho giáo dục theo mô hình hiện đại chứ không phải truyền thống, đáp ứng nhu cầu của nền công nghiệp phát triển, thị trường lao động cũng như nhu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Tiếp theo là kết nối mạnh giữa người lao động và thị trường, nhất là thanh niên nông thôn. Quan trọng nữa là cải cách thể chế và chính sách vĩ mô. Đó là những thứ chúng ta tiếp tục phải đẩy mạnh”.

Thời kỳ dân số vàng chỉ đến một lần trong lịch sử của mỗi quốc gia. Việt Nam đang có cơ hội lớn nhưng thời gian không còn nhiều. Để biến “dân số vàng” thành “vàng” thật còn phụ thuộc vào việc chúng ta sử dụng nguồn lao động đó hiệu quả hay không. Chúng ta đang cần chính sách tổng thể về dân số, lao động, việc làm và an sinh xã hội, bảo đảm quyền tiếp cận công bằng cho những người yếu thế để không ai bị bỏ lại phía sau trong quá trình phát triển của đất nước.

Mai Hương/VOV2