Vinh quang Việt Nam: Người 'giữ lửa văn hóa'

Tiến sĩ Ngô Sô Phe, Hiệu trưởng trường Ngôn ngữ - Văn hóa - Nghệ thuật Khmer Nam Bộ và Nhân văn, Trường Đại học Trà Vinh.

Khát vọng nâng cao tri thức

Tiến sĩ Ngô Sô Phe, sinh năm 1981 trong một gia đình giàu truyền thống cách mạng tại xã Kim Sơn, huyện Trà Cú - vùng quê đặc biệt khó khăn của tỉnh Trà Vinh, với hơn 90% dân số là người Khmer. Từ nhỏ, bà sớm được giáo dục tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc và ý chí vươn lên qua từng lời dạy của cha nguyên là Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam huyện Trà Cú. Từ khi học tiểu học, bà được cha dạy dỗ, khích lệ tinh thần học tập, xem trọng tri thức. Ông thường nói: “Cha không có gì để lại cho các con ngoài cái chữ. Vì đây là tài sản lớn nhất trong cuộc sống nên các con phải cố gắng học tập thành tài”.

Lời dặn ấy không chỉ là ký ức quí mà còn trở thành “kim chỉ nam” dẫn lối cho 4 anh em trong gia đình bà theo đuổi miệt mài hành trình học tập. Tuy gia đình có nhiều khó khăn, thiếu thốn nhưng 4 anh em đều theo lời cha dạy, kiên trì vượt qua rào cản để vươn lên, trở thành công dân trí thức, góp sức xây dựng quê hương.

Tuổi thơ của nữ sinh Ngô Sô Phe gắn liền với những buổi đạp xe hơn 8km đến trường, bất kể nắng hay mưa. Gia đình khó khăn nên sau khi tốt nghiệp phổ thông, bà và anh trai quyết định chọn học trung cấp để tiết kiệm chi phí, sớm đi làm phụ giúp cha mẹ.

Năm 2001, sau khi tốt nghiệp trung cấp, bà được tuyển dụng vào công tác tại Trường Cao đẳng Cộng đồng Trà Vinh, tiền thân của Trường Đại học Trà Vinh ngày nay. Đây là bước ngoặt đánh dấu sự khởi đầu trong sự nghiệp giáo dục và là nơi chắp cánh cho những khát vọng nâng cao tri thức của cô gái Khmer ở vùng quê nghèo Kim Sơn. Chính từ đây, hành trình nâng cao tri thức của nữ viên chức bắt đầu, kiên trì, bền bỉ từng bước vươn lên từ trung cấp đến đại học, rồi cao học và cuối cùng là Tiến sĩ.

Là phụ nữ người Khmer đầu tiên của tỉnh Trà Vinh được đào tạo Tiến sĩ bằng nguồn ngân sách nhà nước, Tiến sĩ Ngô Sô Phe lựa chọn con đường nghiên cứu khoa học gắn liền với thực tiễn cuộc sống và nhu cầu phát triển tri thức cộng đồng dân tộc thiểu số.

Luận án Tiến sĩ của bà tập trung nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho giới nữ người dân tộc Khmer. Đây nhóm đối tượng yếu thế, dễ bị tổn thương vì vừa là phụ nữ, vừa là người dân tộc thiểu số, chịu nhiều thiệt thòi với những định kiến xã hội lạc hậu xưa. Vì thế, công trình nghiên cứu khoa học của bà nhận được sự quan tâm sâu sắc từ cộng đồng, đặc biệt là đồng bào Khmer và các cấp lãnh đạo quản lý.

Tiến sĩ Ngô Sô Phe dành trọn tâm huyết, thời gian cho công việc nghiên cứu bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Khmer. Việc nghiên cứu của bà được xem yếu tố cốt lõi xây dựng nền tảng và phát triển nguồn nhân lực nữ dân tộc Khmer, đóng góp quan trọng cho sự bình đẳng, nâng cao vị thế xã hội cho phụ nữ Khmer Trà Vinh nói riêng và phụ nữ Khmer vùng đất Nam Bộ nói chung. Những nghiên cứu, hoạt động khoa học của bà góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho đồng bào Khmer Nam Bộ.

Gắn tri thức với bản sắc

Tiến sĩ Thạch Thị Dân, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Trà Vinh cho biết: “Tiến sĩ Ngô Sô Phe, Hiệu trưởng Trường Ngôn ngữ - Văn hóa - Nghệ thuật Khmer Nam Bộ và Nhân văn đã lãnh đạo và thực hiện hiệu quả nhiệm vụ quốc gia về đào tạo nguồn nhân lực trong lĩnh vực ngôn ngữ, văn hóa và nghệ thuật Khmer Nam Bộ. Các kết quả nổi bật của nhà trường góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa Khmer trong thời đại số, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững khu vực”.

Hiện nay, Trường Ngôn ngữ - Văn hóa - Nghệ thuật Khmer Nam Bộ và Nhân văn đào tạo trên 2.500 học viên từ bậc cao đẳng đến Tiến sĩ. Ngoài đào tạo chính quy, trường còn tổ chức lớp bồi dưỡng tiếng Khmer cho cán bộ, công chức, viên chức và lực lượng vũ trang tại các địa phương có đông đồng bào Khmer sinh sống trong cả nước. Các khóa đào tạo này giúp nâng cao khả năng giao tiếp, hiểu biết văn hóa, góp phần cải thiện công tác quản lý, tuyên truyền chính sách và gắn kết cộng đồng. Các chương trình bồi dưỡng còn góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc, gắn với phát triển du lịch, nâng cao trình độ, tạo sinh kế bền vững và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số Nam Bộ.

Ông Thạch Mu Ni, Phó Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Trà Vinh đánh giá cao những đóng góp của Tiến sĩ Ngô Sô Phe. Ông cho rằng, Tiến sĩ Ngô Sô Phe và Trường Ngôn ngữ - Văn hóa - Nghệ thuật Khmer Nam Bộ và Nhân văn không chỉ góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước mà còn là minh chứng tiêu biểu cho việc gắn tri thức với bản sắc, phát triển văn hóa gắn với kinh tế - hướng đi bền vững trong xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.

Tiến sĩ Ngô Sô Phe (thứ 2, từ phải qua), Hiệu trưởng trường Ngôn ngữ - Văn hóa - Nghệ thuật Khmer Nam Bộ và Nhân văn, Trường Đại học Trà Vinh, tham dự hội thảo khoa học quốc tế.

Nữ Tiến sĩ đã truyền cảm hứng mạnh mẽ cho các thế hệ trẻ người Khmer và cộng đồng dân tộc thiểu số khác, là tấm gương tiêu biểu đi lên từ xuất phát điểm khiêm tốn - tốt nghiệp trung cấp, vượt qua bao rào cản về hoàn cảnh, khoảng cách địa lý… để trở thành Tiến sĩ và nhà quản lý giáo dục xuất sắc, biểu tượng vượt khó tiêu biểu trong giới trí thức Khmer. Điều này minh chứng rằng: “Bất kỳ ai, dù khởi đầu từ đâu cũng có thể vươn xa nếu có khát vọng và sự kiên trì.”

Trà Vinh là tỉnh có đồng bào Khmer sinh sống cao nhất cả nước, chiếm gần 32% dân số của tỉnh. Những năm qua, các cấp ủy Đảng, chính quyền luôn chú trọng công tác giáo dục - đào tạo, nâng cao trình độ dân trí vùng đồng bào Khmer. Kết quả đáng tự hào là đội ngũ cán bộ người Khmer tại Trà Vinh ngày càng tăng về số lượng, chiếm khoảng 22% trong số hơn 23.000 cán bộ, công chức, viên chức toàn tỉnh hiện nay. Nhiều người có trình độ cao, đóng góp tích cực vào công cuộc xây dựng và phát triển quê hương.

Tiến sĩ Ngô Sô Phe được Nhà nước trao tặng Huân chương Lao động hạng Ba cùng nhiều danh hiệu thi đua cấp tỉnh... Đặc biệt, bà là một trong 6 cá nhân tiêu biểu trên toàn quốc được vinh danh trong Chương trình Vinh quang Việt Nam năm 2025 diễn ra ngày 22/6 tới.

Thành tích của Tiến sĩ Ngô Sô Phe không chỉ ở học hàm, học vị mà còn ở giá trị tinh thần lan tỏa sâu rộng về một tấm gương vượt khó, giàu cống hiến, niềm tự hào của cộng đồng Khmer, truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ nâng tầm tri thức, cống hiến cho quê hương đất nước, dân tộc Việt Nam.

Bài và ảnh: Thanh Hòa (TTXVN)