Xác định trách nhiệm người đứng đầu cơ quan Nhà nước để xảy ra lãng phí

Phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng

Theo Bộ trưởng, việc xây dựng dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí là hết sức cần thiết, nhằm tạo khung khổ pháp lý đồng bộ, thống nhất, rõ ràng, hiệu quả đối với công tác tiết kiệm, chống lãng phí; góp phần phòng ngừa, ngăn chặn và xử lý các hành vi gây lãng phí. Đồng thời, nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm trong công tác tiết kiệm, chống lãng phí và xây dựng văn hóa tiết kiệm trong toàn xã hội.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng trình bày tờ trình.

Phạm vi điều chỉnh của luật dự kiến bao quát đầy đủ các lĩnh vực cần phòng, chống lãng phí, cụ thể như sau: quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công; tổ chức bộ máy và quản lý, sử dụng lao động trong khu vực nhà nước; quản lý, khai thác và sử dụng tài nguyên, năng lượng; hoạt động sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân.

"Đối tượng áp dụng của dự thảo luật bao gồm: Tổ chức của Đảng, cơ quan nhà nước; đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân; đơn vị sự nghiệp công lập; Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên; doanh nghiệp nhà nước; cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong khu vực nhà nước; doanh nghiệp, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân khác có liên quan đến công tác tiết kiệm, chống lãng phí", Bộ trưởng Bộ Tài chính thông tin.

Quy định 9 nhóm hành vi gây lãng phí

Về nội dung cụ thể, Luật Tiết kiệm, chống lãng phí đã cụ thể hóa Chỉ thị 27-CT/TW của Bộ Chính trị, quy định cụ thể 7 nhóm quyền và trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức và 6 nhóm quyền và trách nhiệm của cán bộ, công chức, viên chức trong khu vực Nhà nước.

Chủ nhiệm UBKTTC trình bày báo cáo thẩm tra.

Trong đó, đặc biệt nhấn mạnh việc người đứng đầu cơ quan, tổ chức phải chịu trách nhiệm cá nhân trong trường hợp không thực hiện hoặc thực hiện không đúng các quy định pháp luật về phòng, chống lãng phí hoặc để xảy ra hành vi gây lãng phí trong phạm vi cơ quan, tổ chức và lĩnh vực được giao quản lý, ví dụ: không ban hành, chậm ban hành hoặc không tổ chức triển khai thực hiện chương trình, kế hoạch tiết kiệm, chống lãng phí trong phạm vi cơ quan, tổ chức và lĩnh vực được giao quản lý; không ban hành, chậm ban hành hoặc ban hành các văn bản trái pháp luật, gây lãng phí; không báo cáo hoặc chậm báo cáo, báo cáo không đầy đủ các thông tin theo quy định, yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền…

Cạnh đó, luật cũng thể chế các nội dung Quy định số 231-QĐ/TW ngày 17/1/2025 của Bộ Chính trị về bảo vệ người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực để bổ sung, hoàn thiện các quy định về phát hiện lãng phí và trách nhiệm xử lý thông tin phát hiện lãng phí, bảo vệ người đấu tranh chống lãng phí để khuyến khích mọi cá nhân, tổ chức tích cực tham gia vào công tác tiết kiệm, chống lãng phí.

Các đại biểu Quốc hội dự kỳ họp.

Dự thảo luật đưa ra 9 nhóm hành vi gây lãng phí và 9 nhóm hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí để đảm bảo có đầy đủ cơ chế xử lý đối với một số hành vi mà luật hiện hành chưa quy định. Đồng thời, giao Chính phủ quy định chi tiết từng hành vi gây lãng phí, hành vi vi phạm cụ thể và chế tài xử lý kỷ luật tương ứng đối với người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị và các cá nhân có liên quan trong trường hợp thực hiện hành vi vi phạm hoặc hành vi gây lãng phí.

Dự thảo luật bổ sung các quy định để tạo cơ sở pháp lý đầy đủ, đồng bộ cho giám sát, kiểm tra, thanh tra, phát hiện, xử lý mạnh, có tính răn đe cao đối với các hành vi lãng phí: bổ sung quy định về việc công khai bắt buộc đối với một số loại tài liệu, thông tin liên quan đến tiết kiệm, chống lãng phí bao gồm: kế hoạch thực hiện Chiến lược quốc gia về phòng, chống lãng phí; các chương trình, báo cáo kết quả công tác tiết kiệm, chống lãng phí của các bộ, ngành, địa phương; đặc biệt là các thông tin về kết quả xử lý hành vi gây lãng phí.

Bổ sung quy định về xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về tiết kiệm, chống lãng phí; nguyên tắc để đảm bảo phòng, chống lãng phí trong toàn bộ quá trình xây dựng chính sách, soạn thảo, theo dõi thi hành pháp luật; bổ sung quy định về "Ngày toàn dân tiết kiệm, chống lãng phí" là ngày 31/5 hàng năm...

Đề nghị cụ thể về xử lý vi phạm và trách nhiệm bồi thường thiệt hại

Quang cảnh hội trường.

Qua thẩm tra, Ủy ban Kinh tế và Tài chính (UBKTTC) tán thành việc sửa đổi toàn diện Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí; đồng thời đề nghị tiếp tục nghiên cứu, thể chế hóa đầy đủ các quan điểm, chủ trương của Đảng và chỉ đạo của Tổng bí thư Tô Lâm về tiết kiệm, chống lãng phí.

Chủ nhiệm UBKTTC Phan Văn Mãi cho rằng, việc quy định cụ thể, rõ ràng hành vi lãng phí và hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí sẽ làm tăng tính minh bạch, tính khả thi của luật; xác định rõ hành vi gây lãng phí, hành vi vi phạm; tạo cơ sở pháp lý để xây dựng quy chế nội bộ, cơ chế kiểm soát, chế tài xử lý; thúc đẩy phòng ngừa thay vì xử lý hậu quả; tăng cường niềm tin của người dân vào công tác phòng, chống lãng phí, củng cố kỷ luật công vụ; cán bộ, công chức dễ hiểu, dễ tuân thủ.

Ủy ban thống nhất chỉ quy định khung, có tính nguyên tắc về nhóm các hành vi gây lãng phí và nhóm hành vi vi phạm; đề nghị Cơ quan soạn thảo nghiên cứu, kế thừa các quy định còn giá trị của Luật Thực hành tiết kiệm chống lãng phí hiện hành để hoàn thiện hành vi gây lãng phí theo hướng quy định các hành vi trực tiếp gây ra lãng phí trong quản lý, sử dụng nguồn lực theo nhóm lĩnh vực, gắn với chuẩn mực quản lý như định mức, tiêu chuẩn, quy trình.

Cho rằng, xử lý vi phạm trong thực hiện tiết kiệm, chống lãng phí là nội dung quan trọng của luật, thể chế hóa Chỉ thị số 27-CT/TW và giải quyết những vướng mắc hiện nay, UBKTTC đề nghị Cơ quan soạn thảo nghiên cứu, quy định cụ thể về xử lý vi phạm và trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Trong đó quy định xử lý vi phạm đối với tổ chức, cá nhân và người đứng đầu trong trường hợp để xảy ra sai phạm và quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại của tổ chức, cá nhân, trách nhiệm liên đới của người đứng đầu...

Quỳnh Vinh