Xác ướp tiết lộ bí mật về quá khứ của sa mạc Sahara

Hàng nghìn năm trước, khu vực này từng là một thảo nguyên xanh tươi, với cây cối, hồ nước và sông ngòi nuôi dưỡng các loài động vật lớn như hà mã và voi. Đây cũng là nơi sinh sống của các cộng đồng người nguyên thủy, bao gồm 15 phụ nữ và trẻ em được các nhà khảo cổ phát hiện chôn cất trong một nơi trú ẩn bằng đá. Họ sống dựa vào việc đánh bắt cá và chăn nuôi cừu, dê.

"Chúng tôi bắt đầu với hai bộ xương này vì chúng được bảo quản rất tốt – da, dây chằng, mô vẫn còn nguyên vẹn", Savino di Lernia, đồng tác giả nghiên cứu cho biết.

Đây là lần đầu tiên các nhà khảo cổ học giải trình tự toàn bộ bộ gen từ hài cốt con người trong một môi trường nóng và khô cằn như vậy, theo di Lernia, phó giáo sư khảo cổ học châu Phi và khảo cổ học dân tộc học tại Đại học Sapienza, Rome.

Phân tích bộ gen mang đến một bất ngờ lớn: cư dân của Sahara xanh tươi là một quần thể chưa từng được biết đến, sống biệt lập trong thời gian dài và có thể đã ở khu vực này suốt hàng chục nghìn năm.

Việc khai quật nơi trú ẩn bằng đá Takarkori, một địa điểm chỉ có thể tiếp cận bằng xe bốn bánh, bắt đầu từ năm 2003. Hai xác ướp nữ nằm trong số những phát hiện đầu tiên.

Mẫu xác ướp của hai người phụ nữ 7.000 năm tuổi, được tìm thấy tại hầm đá Takarkori. (Ảnh: Archaeological Mission in the Sahara/Đại học Sapienza của Rome)

Cộng đồng nhỏ từng sinh sống tại nơi này có thể đã di cư đến đây cùng với làn sóng di cư đầu tiên của con người ra khỏi châu Phi hơn 50.000 năm trước. Harald Ringbauer, đồng tác giả nghiên cứu, cho biết thật hiếm gặp một dòng dõi di truyền biệt lập như vậy, đặc biệt khi so sánh với châu Âu, nơi có sự pha trộn di truyền mạnh mẽ hơn.

Sự cô lập về mặt di truyền này cho thấy Sahara thời kỳ đó không phải là hành lang di cư giữa châu Phi cận Sahara và Bắc Phi, dù điều kiện sống khá thuận lợi. Trước đây, các nhà nghiên cứu suy đoán rằng cư dân Sahara là những người chăn thả gia súc di cư từ Cận Đông – nơi khởi nguồn của nghề nông.

Tuy nhiên, nghiên cứu mới bác bỏ giả thuyết này, cho thấy nhóm Takarkori không có dấu hiệu pha trộn di truyền với các cộng đồng bên ngoài. Thay vào đó, hoạt động chăn thả gia súc có thể đã du nhập qua con đường trao đổi văn hóa, nhờ tương tác với các nhóm khác đã thuần hóa động vật.

Dòng dõi di truyền của họ mang dấu vết tổ tiên từ thời kỳ Pleistocene, kết thúc khoảng 11.000 năm trước. Louise Humphrey, nhà nghiên cứu tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên London, đồng tình với phát hiện này. Bà cho biết DNA của hai phụ nữ chăn thả gia súc được chôn tại Takarkori khoảng 7.000 năm trước cho thấy họ thuộc về một dòng dõi Bắc Phi cổ đại chưa từng được biết đến.

Hà Trang (theo Archaeological Mission in the Sahara, CNN)