Giữ gìn bản sắc văn hóa hồn cốt Việt trong ngành Dệt May Việt Nam

Kim ngạch xuất khẩu năm 2025 ước đạt 46 tỷ USD, tăng 5,6% so với năm 2024, trong khi tỷ lệ giá trị nội địa hóa đạt khoảng 52%. Đây không đơn thuần là sự tăng trưởng về lượng, mà là bằng chứng cho thấy một sự chuyển mình mang chiều sâu văn hóa và công nghiệp.

Tại buổi họp báo, Chủ tịch VITAS, ông Vũ Đức Giang nhấn mạnh, chỉ trong 10 tháng đầu năm, toàn ngành đã xuất khẩu được 38,4 tỷ USD, tương đương mức tăng gần 6% so với cùng kỳ. Giữa bối cảnh thay đổi chính sách mua hàng từ các thị trường lớn, bất ổn địa chính trị và những ràng buộc môi trường mới, sự tăng trưởng này phản ánh năng lực thích ứng ngày càng mạnh mẽ của doanh nghiệp Việt Nam, cũng như sự định hình rõ nét của một văn hóa sản xuất mới: tiết kiệm hơn, tinh gọn hơn và thân thiện với môi trường hơn.

Chủ tịch VITAS, ông Vũ Đức Giang phát biểu trong buổi họp báo

Giá trị văn hóa của sản xuất và tiêu dùng

Trong các cuộc trao đổi với báo chí, ông Vũ Đức Giang liên tục nhấn mạnh rằng xu hướng tiêu dùng xanh trên toàn cầu đang tạo ra một áp lực lớn nhưng cũng mở ra một không gian phát triển rất khác cho ngành dệt may Việt Nam. Ông cho rằng người tiêu dùng ở Mỹ, châu Âu hay Nhật Bản không còn chạy theo những dòng thời trang nhanh vốn đẩy lượng rác thải dệt may tăng lên chóng mặt, mà đang hướng đến một lối tiêu dùng chậm rãi hơn, có trách nhiệm hơn và tìm kiếm những sản phẩm có giá trị lâu dài. Họ muốn những bộ quần áo mang tinh thần bảo vệ môi trường, chứ không muốn tiếp tục nuôi dưỡng các chu kỳ tiêu dùng chỉ kéo dài vài tháng rồi kết thúc bằng các bãi rác công nghiệp.

Sự thay đổi này buộc doanh nghiệp Việt Nam phải đặt quyền lợi của môi trường song hành với quyền lợi kinh tế. Khi nhiều doanh nghiệp bắt đầu chú trọng đến việc sử dụng sợi tái chế, hay mạnh dạn nghiên cứu những dòng sợi mang bản sắc Việt như sợi gai, sợi tre, sợi chuối hoặc sợi dứa, ngành không chỉ đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật mà còn gieo vào sản phẩm một giá trị văn hóa mới. Đây giá trị của sự trở về với thiên nhiên và triết lý hài hòa giữa con người và môi trường. Văn hóa sản xuất và văn hóa tiêu dùng cùng tôn trọng hệ sinh thái, trân trọng các nguồn lực tự nhiên và ưu tiên sự bền vững.

May hàng xuất khẩu sang thị trường Mỹ, EU tại Công ty TNHH May Huệ Anh, Bỉm Sơn - Thanh Hóa

Văn hóa kiến tạo sức bật mới

Bên cạnh câu chuyện về vật liệu xanh, một mạch văn hóa khác cũng đang thay đổi sâu sắc. Đó là sự chuyển biến trong tư duy thiết kế và thẩm mỹ thời trang. Trong chia sẻ của mình, ông Vũ Đức Giang nói rõ rằng thời trang thế giới đang trở nên đời thường hơn, gần gũi hơn và chú trọng nhiều hơn đến yếu tố ứng dụng thay vì chỉ trưng bày. Những bộ trang phục được đưa lên sàn diễn quốc tế giờ đây không còn được đánh giá chỉ bởi vẻ đẹp hay sự cầu kỳ, mà bằng khả năng gắn kết với đời sống và phản ánh được tinh thần văn hóa của dân tộc nơi chúng được tạo ra.

Vì vậy, xu hướng xanh hóa không làm thời trang Việt bị thu hẹp, mà trái lại mở ra một cơ hội để khai thác chiều sâu văn hóa dân tộc. Từ cách khai thác chất liệu đến cách đưa yếu tố thủ công vào thiết kế, từ cảm hứng bản địa đến câu chuyện về cộng đồng làng nghề – tất cả đều có thể trở thành dấu ấn đặc trưng của thời trang Việt Nam trong bản đồ thời trang bền vững thế giới. Điều quan trọng là ngành thời trang Việt đang có một thế hệ nhà thiết kế trẻ đam mê nghiên cứu văn hóa, đồng thời đủ tinh tế để lồng ghép bản sắc vào ngôn ngữ thiết kế hiện đại. Khi văn hóa được thể hiện qua thời trang xanh, sản phẩm Việt không chỉ là hàng hóa xuất khẩu, mà còn là tác phẩm mang thông điệp.

Một triết lý phát triển dài hạn

Không chỉ thay đổi trong sản phẩm và thiết kế, quá trình xanh hóa còn len sâu vào mô hình tổ chức và vận hành của doanh nghiệp. Ông Vũ Đức Giang chia sẻ rằng nhiều nhà máy dệt may đã bắt đầu đưa robot và hệ thống tự động hóa vào vận chuyển nguyên liệu và sản phẩm giữa các khâu sản xuất, không chỉ để nâng cao năng suất mà còn nhằm giảm thiểu sai sót, tiết kiệm năng lượng và hạn chế tác động đến môi trường. Mô hình sản xuất tiên tiến này thể hiện rõ tinh thần chủ động tiếp cận công nghệ mới.

Bên cạnh đó, việc ngày càng nhiều doanh nghiệp chuyển sang phương thức bán hàng trực tiếp DDP, đưa hàng đến thẳng kho của khách quốc tế, cho thấy sự thay đổi trong cách tiếp cận chuỗi cung ứng, từ thụ động sang chủ động. Đây không chỉ là chiến lược kinh tế, mà còn là biểu hiện của một văn hóa kinh doanh mới. Một văn hóa làm chủ thị trường, dám chịu trách nhiệm về sản phẩm của mình ở mọi công đoạn, từ thiết kế đến vận tải.

Xanh hóa là chiến lược phát triển bền vững của doanh nghiệp Việt (Hình ảnh Công ty May 10 đang sản xuất hàng hóa)

Mục tiêu mà VITAS đặt ra cho giai đoạn 2026–2030 là đạt kim ngạch xuất khẩu khoảng 66 tỷ USD, tăng trưởng bình quân 6,5–7% mỗi năm. Sự tăng trưởng này không chỉ dựa trên năng lực sản xuất, mà dựa vào toàn bộ hệ thống giá trị đang hình thành. Văn hóa xanh, văn hóa sáng tạo, văn hóa ứng dụng công nghệ và văn hóa hội nhập quốc tế.

Bối cảnh năm 2025 cho thấy ngành dệt may Việt Nam không chỉ cố gắng phục hồi sau những thách thức mà đang đi từng bước chắc chắn để định hình một nền công nghiệp mang chiều sâu văn hóa và bền vững. Sự xanh hóa từ vật liệu đến công nghệ, từ thẩm mỹ đến mô hình kinh doanh, đã đưa dệt may Việt Nam vào một hành trình mới không chỉ nhằm chinh phục thị trường mà còn gìn giữ và lan tỏa những giá trị sống tốt đẹp hơn cho cộng đồng.

Trong dòng chảy ấy, văn hóa không còn là yếu tố đứng bên lề, mà trở thành linh hồn của phát triển. Đại diện Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho biết, chương trình Đại hội nhiệm kỳ VII (2025 - 2030), Tổng kết năm 2025 của VITAS sẽ được tổ chức vào ngày 16 - 17/12/2025 tại Khách sạn Melia, Hà Nội. Sự kiện này khách mời sẽ cùng thảo luận về "Chiến lược phát triển ngành dệt may Việt Nam trong môi trường biến động"; chia sẻ những giải pháp thích ứng linh hoạt giúp ngành dệt may phát triển bền vững và hướng đến một nền kinh tế tuần hoàn hứa hẹn một tương lai xnah cho ngành dệt may Việt.

Anh Thy