Xây dựng 'Văn hóa xanh', 'Văn hóa số', vì một Thủ đô xanh - văn hiến - văn minh - hiện đại

Đồng chủ trì hội thảo có PGS. TS Hoàng Văn Hoan - Phó Vụ trưởng Vụ Các trường chính trị, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; PGS. TS Phạm Minh Anh, Hiệu trưởng Trường Đào tạo cán bộ Lê Hồng Phong; Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy Hà Nội Đào Xuân Dũng.

Xây dựng văn hóa bảo vệ môi trường

Phát biểu đề dẫn tại hội thảo, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy Đào Xuân Dũng nhấn mạnh, với vai trò là Thủ đô - Trái tim của cả nước, thành phố Hà Nội đang đứng trước vận hội lớn để phát triển nhanh, mạnh và bền vững.

Các đại biểu tham dự hội thảo. Ảnh: Nguyên Anh

Tuy nhiên, Thủ đô cũng đang phải đối mặt với những thách thức của một đô thị hiện đại, như: Áp lực dân số, ùn tắc giao thông, ô nhiễm không khí, biến đổi khí hậu, quá tải hạ tầng và yêu cầu bảo tồn di sản văn hóa. Những vấn đề này đòi hỏi cách tiếp cận toàn diện, vừa phát huy truyền thống văn hiến, vừa đổi mới sáng tạo, bắt nhịp xu thế phát triển của thời đại.

Các đồng chí lãnh đạo chủ trì hội thảo. Ảnh: Nguyên Anh

Theo TS Đinh Thị Quý, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, nhận thức về bảo vệ môi trường đã được hình thành từ những năm đầu đổi mới, khi Đại hội IV, V đặt vấn đề môi trường vào chiến lược phát triển kinh tế - xã hội. Từ Đại hội VII trở đi, môi trường được nhấn mạnh là yếu tố sống còn, liên quan trực tiếp đến chất lượng cuộc sống và sự phát triển bền vững của đất nước. Đại hội XI, XII và XIII, văn hóa ứng xử với môi trường được nâng tầm, trở thành một trong những tiêu chí phát triển bền vững, đồng thời yêu cầu huy động sức mạnh toàn xã hội tham gia bảo vệ môi trường.

PGS.TS Phạm Minh Anh, Giám đốc Trường Đào tạo cán bộ Lê Hồng Phong chủ trì hội thảo. Ảnh: Nguyên Anh

PGS.TS Phạm Minh Anh, Giám đốc Trường Đào tạo cán bộ Lê Hồng Phong, cho biết Hà Nội đang chịu áp lực môi trường ngày càng lớn do đô thị hóa nhanh, dân số tăng và biến đổi khí hậu. Văn hóa bảo vệ môi trường không chỉ là hành động giữ vệ sinh hay tiết kiệm năng lượng, mà còn là một lối sống, nếp nghĩ và chuẩn mực xã hội gắn với trách nhiệm của từng cá nhân, cộng đồng và thế hệ. Đây là nền tảng để Thủ đô phát triển bền vững, trở thành đô thị “Sáng - Xanh - Sạch - Đẹp”.

TS Bùi Thị Thu Trang, Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội dẫn chứng kinh nghiệm quốc tế cho thấy, bảo vệ môi trường phải được nâng lên thành giá trị văn hóa. Tại Nhật Bản, ý thức xanh gắn liền với thói quen tiết kiệm và phân loại rác; ở Hàn Quốc, phong trào tái chế và sử dụng năng lượng sạch được xã hội hóa mạnh mẽ; các nước Bắc Âu coi bảo vệ môi trường là lối sống, được luật hóa và lan tỏa sâu rộng.

Các đại biểu đề xuất bảo vệ môi trường phải được nâng lên thành giá trị văn hóa.

Ở Việt Nam, thách thức lớn nhất là chuyển hóa nhận thức thành hành vi tự giác của người dân, doanh nghiệp và cộng đồng. Giải pháp cần đồng bộ, từ hoàn thiện thể chế, tăng cường giáo dục, nhân rộng mô hình cộng đồng xanh, khuyến khích doanh nghiệp đổi mới công nghệ sạch, đến tạo phong trào xã hội rộng khắp.

Thực tế tại Hà Nội đã có nhiều chuyển biến tích cực. Thành phố đã trồng mới hơn 1,6 triệu cây xanh, triển khai phân loại rác tại nguồn, phát động các chiến dịch giáo dục môi trường trong trường học và cộng đồng. Các phong trào “Ngày Chủ nhật xanh”, “Khu dân cư không rác thải nhựa” đã bước đầu hình thành ý thức cộng đồng.

Tuy nhiên, theo TS Đỗ Văn Nghĩa và ThS Nguyễn Tiến Công, Học viện Quân y, hành vi thân thiện môi trường của một bộ phận dân cư vẫn chưa đồng đều, cơ sở hạ tầng và công nghệ xử lý chất thải chưa đáp ứng, đồng thời áp lực phát triển kinh tế và đô thị hóa nhanh tạo ra thách thức lớn.

Để xây dựng văn hóa bảo vệ môi trường tại Hà Nội, các chuyên gia đề xuất kết hợp giáo dục, truyền thông, chính sách hỗ trợ và hành động cụ thể từ mỗi cá nhân, hộ gia đình và doanh nghiệp, tạo hiệu ứng lan tỏa, hướng tới Thủ đô “Xanh - Sạch - Đẹp”, xây dựng hình ảnh người Thủ đô có ý thức, trách nhiệm và ứng xử văn minh với môi trường.

Văn hóa xanh, văn hóa số và vai trò doanh nghiệp trong phát triển bền vững

Theo TS Nguyễn Thị Kim Chi, Giảng viên Trường Đào tạo cán bộ Lê Hồng Phong, trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số, văn hóa xanh và văn hóa số trở thành yếu tố chiến lược, giúp doanh nghiệp Hà Nội nâng cao năng lực cạnh tranh, phát triển bền vững và hội nhập quốc tế.

Quang cảnh hội nghị. Ảnh: Nguyên Anh

Doanh nghiệp không chỉ theo đuổi lợi nhuận mà còn nỗ lực giảm phát thải, tối ưu tài nguyên, tham gia thị trường tín chỉ carbon, ứng dụng năng lượng tái tạo và gắn bảo vệ môi trường vào giá trị cốt lõi. Văn hóa xanh cũng định hướng chiến lược lâu dài, gắn với mục tiêu quốc gia về Net Zero 2050 (phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050).

PGS.TS Nguyễn Hải Thanh, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh cho biết Hà Nội đang bước vào giai đoạn quản trị văn hóa bảo vệ môi trường mang tính đặc thù, kết hợp giữa di sản văn hóa nghìn năm với công nghệ hiện đại. Kinh nghiệm từ Singapore, Bangkok, Kuala Lumpur và Jakarta cho thấy hiệu quả quản trị môi trường không chỉ dựa vào công cụ kỹ thuật mà còn phụ thuộc vào chuẩn mực văn hóa, sự tham gia cộng đồng và ứng dụng dữ liệu số.

PGS.TS Hoàng Văn Hoan, Phó Vụ trưởng Vụ Các trường chính trị, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh phát biểu kết luận hội thảo. Ảnh: Nguyên Anh

Hiện tại, Hà Nội đã vận hành nhà máy điện rác Sóc Sơn và Seraphin, triển khai phân loại rác ba nhóm từ ngày 1-1-2025, áp dụng ứng dụng iHanoi để thu nhận phản ánh cộng đồng, kiểm soát phát thải phương tiện và chất thải nhựa theo lộ trình cụ thể. Tuy nhiên, vẫn tồn tại thách thức về ô nhiễm không khí, thói quen tiêu dùng chưa bền vững, hạ tầng thu gom chưa đồng bộ và chênh lệch giữa trung tâm và ven đô.

Nhấn mạnh việc khai thác giá trị văn hóa Hồ Tây để phát triển du lịch không thể tách rời bảo vệ môi trường sinh thái, giữ gìn cảnh quan và bản sắc truyền thống, PGS.TS Trần Kim Chung, Thư ký khoa học Hội đồng Lý luận Trung ương cho rằng, nếu việc khai thác giá trị văn hóa Hồ Tây chỉ chạy theo lợi ích kinh tế ngắn hạn, phá vỡ không gian văn hóa tự nhiên sẽ đánh mất lợi thế phát triển lâu dài của Thủ đô. Ngược lại, khi kết hợp vốn văn hóa đặc hữu với quy hoạch hiện đại, ứng dụng công nghệ xanh, du lịch Hồ Tây sẽ trở thành điểm nhấn, lan tỏa hình ảnh Hà Nội sáng tạo, thân thiện và đáng sống.

Các đại biểu cũng thống nhất đề xuất, để xây dựng “Văn hóa xanh” và “Văn hóa số” hiệu quả, doanh nghiệp phải kiểm kê phát thải, minh bạch dữ liệu, số hóa quy trình, cam kết phát triển bền vững và lồng ghép chuyển đổi số vào chiến lược để phát triển bền vững…

Phát biểu bế mạc hội thảo, PGS.TS Hoàng Văn Hoan, Phó Vụ trưởng Vụ Các trường chính trị, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh khẳng định, việc xây dựng văn hóa bảo vệ môi trường là trách nhiệm chính trị, nền tảng văn hóa - tinh thần gắn liền với lối sống và hành vi ứng xử của người dân và khoa học - công nghệ là công cụ then chốt trong quản lý môi trường. Kết quả hội thảo sẽ góp phần định hướng chính sách, khẳng định quyết tâm chính trị và trách nhiệm chung của toàn hệ thống chính trị và nhân dân Thủ đô trong việc xây dựng Hà Nội xanh - văn hiến - văn minh - hiện đại.

Hương Ly