Xu hướng tự kê đơn thuốc bằng AI: Rủi ro khôn lường
Xu hướng tự kê đơn thuốc bằng AI (trí tuệ nhân tạo) đang khiến giới chuyên môn lo ngại, bởi những rủi ro khôn lường cho sức khỏe người dân nếu sử dụng sai thuốc, chẩn đoán sai bệnh hoặc bỏ lỡ 'thời gian vàng' trong điều trị.
Hình ảnh một người dân cầm điện thoại đến nhà thuốc mua thuốc bằng đơn được kê bởi Chat GPT - Ảnh: mạng xã hội
Bị cảm lạnh được khuyên dùng thuốc trị cúm
Những ngày gần đây, trên mạng xã hội xuất hiện nhiều hình ảnh người dân cầm điện thoại hiển thị đoạn hội thoại với "ChatGPT" - trong đó, công cụ trí tuệ nhân tạo (AI) này liệt kê chi tiết các loại thuốc điều trị cho những triệu chứng thường gặp như ho, nghẹt mũi, chảy nước mũi, đau họng… Nhiều người sau đó đã mang danh sách này đến nhà thuốc để mua mà không qua thăm khám, kiểm tra y tế. Việc tra cứu thông tin sức khỏe chưa bao giờ dễ dàng đến thế. Chỉ vài dòng lệnh, AI có thể đưa ra hàng loạt đáp án: nguyên nhân, triệu chứng, thậm chí cả phác đồ điều trị. Nhưng đằng sau sự tiện lợi ấy là vô vàn nguy cơ mà chính người dùng không nhận ra.
Bác sĩ Vũ Hoài Nam, Trưởng khoa Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Hữu Nghị
"AI không thể thay thế bác sĩ. Nó không thể nghe nhịp tim bạn, không thể nhìn ánh mắt lo lắng của người bệnh. Sức khỏe con người không phải nơi để thử nghiệm thuật toán".
Bác sĩ Vũ Hoài Nam
BSCKII Vũ Hoài Nam, Trưởng khoa Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Hữu Nghị, đã chứng kiến không ít ca bệnh trở nặng vì tin vào "bác sĩ ảo". Ông cho biết: "Có bệnh nhân bị ho, sổ mũi, tự lên ChatGPT hỏi rồi được gợi ý dùng Tamiflu - thuốc điều trị cúm A. Khi chưa test cúm, chỉ cảm lạnh thông thường mà lại dùng Tamiflu thì rất nguy hiểm. Dùng sai thuốc không chỉ không khỏi bệnh, mà còn tạo ra tình trạng kháng thuốc, ảnh hưởng lâu dài".
Một trường hợp khác, bệnh nhân nữ bị viêm họng nặng, có dấu hiệu bội nhiễm vi khuẩn. Khi bác sĩ kê kháng sinh, chị lại từ chối uống vì "ChatGPT bảo không cần". Chỉ vài ngày sau, tình trạng nhiễm trùng lan rộng, buộc phải nhập viện điều trị dài ngày. "AI không thể nghe phổi, không thể sờ hạch hay đọc kết quả xét nghiệm. Nó chỉ tổng hợp thông tin từ internet - mà internet thì không chẩn đoán được bệnh nhân cụ thể. Mỗi cơ thể, mỗi bệnh lý, mỗi tiền sử khác nhau. Đơn thuốc của người này có thể là nguy hiểm với người khác", bác sĩ Nam nhấn mạnh.
AI "nói hay", nhưng không chịu trách nhiệm
Ở góc nhìn của người làm dược, ông Châu Thanh Tú, Dược sĩ trưởng, Hội đồng chuyên môn dược, Hệ thống nhà thuốc và tiêm chủng Long Châu, cho rằng, trí tuệ nhân tạo không hoàn toàn là kẻ thù của ngành y. "AI có thể giúp con người hiểu rõ hơn về sức khỏe của mình - về cơ chế bệnh, cách phòng ngừa, chế độ ăn uống, sinh hoạt. Nó cũng có thể gợi ý thời điểm nên đi khám, hoặc khám ở chuyên khoa nào. Ở mức độ này, AI là công cụ tuyệt vời". Nhưng ông cũng thừa nhận, ranh giới giữa "hỗ trợ hiểu biết" và "tự điều trị" đang ngày càng mờ nhạt. Người dùng dễ dàng bước qua ranh giới ấy chỉ bằng một cú click chuột. "Khi người dân bắt đầu dựa hoàn toàn vào chẩn đoán của AI, tự mua thuốc, tự điều chỉnh liều, hay kết hợp nhiều loại thuốc mà không hiểu rõ tương tác - họ đã ra khỏi vùng an toàn. Lúc này, AI không còn là công cụ giúp đỡ mà trở thành mối nguy tiềm ẩn", ông Tú cảnh báo.
Người dân khi đi mua thuốc cần có chỉ định của bác sĩ, tuyệt đối không nghe theo tư vấn từ internet
"Một mô hình AI có thể "nói hay" nhưng không có khả năng chịu trách nhiệm. Hãy xem AI như một người trợ lý thông minh, không phải bác sĩ riêng. Người đưa ra câu trả lời chính xác vẫn là bác sĩ - người hiểu được từng nhịp tim, hơi thở và ánh mắt của bệnh nhân". Công nghệ có thể tạo ra những con chữ hoàn hảo, nhưng chỉ có con người mới hiểu được nỗi đau đằng sau những triệu chứng ấy".
Dược sĩ Châu Thanh Tú
Trong y học, khái niệm "thời gian vàng" có ý nghĩa sống còn. Với bệnh nhân đột quỵ, nhồi máu cơ tim hay nhiễm khuẩn nặng, chỉ cần chậm vài giờ là hậu quả đã khác biệt hoàn toàn. Nhưng khi người bệnh tin vào "kê đơn online" của AI, họ đang đánh mất khoảng thời gian quý giá ấy. "Có những người đến viện muộn, khi bệnh đã chuyển biến nặng. Khi hỏi vì sao không đi khám sớm, họ nói đã hỏi AI rồi, thấy bảo chỉ là cảm cúm, nghỉ ngơi là khỏi. Đến lúc không chịu nổi nữa mới vào viện, thì đã muộn", bác sĩ Nam chia sẻ.
Không chỉ sai trong điều trị, AI còn có thể khiến người dùng ngộ nhận về sức khỏe của chính mình. Những câu trả lời được viết trơn tru, thuyết phục và có vẻ "chuyên môn" khiến nhiều người tin tưởng tuyệt đối, quên mất rằng AI không chịu trách nhiệm cho sai sót của nó. Còn cái giá phải trả chính là cơ thể người dùng. Cả bác sĩ và dược sĩ đều có chung một nhận định, trí tuệ nhân tạo là bước tiến vĩ đại của nhân loại, nhưng chỉ thực sự hữu ích khi được con người sử dụng đúng chỗ. Bác sĩ Vũ Hoài Nam chia sẻ, khi cơ thể phát tín hiệu bất thường - một cơn ho kéo dài, cơn sốt không dứt, hay cơn đau bụng âm ỉ - thì đó không còn là chuyện để "tra Google" hay "hỏi ChatGPT". "Không có bất kỳ thuật toán nào thay thế được sự thăm khám của bác sĩ", ông nhấn mạnh.
