Xuất khẩu tôm sang Mỹ đối diện rủi ro 'kép'

Theo số liệu từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), tính đến ngày 15/11/2025, xuất khẩu tôm Việt Nam sang Mỹ đạt 731 triệu USD, tăng 8% so với cùng kỳ năm trước, tiếp tục duy trì vị trí thị trường lớn thứ hai của tôm Việt Nam. Tuy nhiên, VASEP nhận định mức tăng trưởng khiêm tốn này đang bị che phủ bởi những rủi ro pháp lý chưa từng có.

Áp lực "thuế chồng thuế"

Rủi ro lớn nhất và trực diện nhất mà các doanh nghiệp tôm Việt Nam đang phải đối mặt là kết quả rà soát hành chính lần thứ 19 (POR19) đối với tôm đông lạnh. Bộ Thương mại Mỹ (DOC) đã công bố kết quả sơ bộ với biên độ thuế chống bán phá giá lên tới 35,29% - một con số cao vượt xa kỳ vọng và khả năng chịu đựng của doanh nghiệp.

Phán quyết cuối cùng dự kiến được đưa ra vào đầu năm 2026. VASEP cảnh báo, nếu mức thuế sơ bộ này không được điều chỉnh giảm, đây sẽ là cú sốc tài chính lớn, đe dọa trực tiếp đến khả năng duy trì thị phần của tôm Việt Nam tại Mỹ trong năm 2026.

Xuất khẩu tôm sang Mỹ đối diện nhiều thách thức.

Thực tế thị trường đã phản ứng mạnh trước thông tin này. Sau khi sụt giảm trong tháng 7, xuất khẩu tôm đã tăng vọt trở lại vào tháng 8 và 9. Động thái này cho thấy các doanh nghiệp đang chạy đua với thời gian, tranh thủ đẩy hàng sang Mỹ trước khi các biện pháp thuế quan mới chính thức có hiệu lực.

Năm 2025, tôm Việt Nam không chỉ đối mặt với thuế chống bán phá giá mà còn chịu áp lực từ các loại thuế đối ứng do Chính quyền Trump áp dụng lên nhiều mặt hàng nhập khẩu. Tình trạng "thuế chồng thuế" đã đẩy chi phí tuân thủ lên cao, buộc doanh nghiệp phải tăng giá bán để bù đắp.

Hệ quả là trong quý III/2025, giá tôm chân trắng xuất khẩu sang Mỹ đã tăng lên mức 12,8 - 14,1 USD/kg; tôm sú dao động từ 17,9 - 20,4 USD/kg. Mức giá này cao hơn so với các quý trước và cùng kỳ năm 2024, phản ánh rõ nét áp lực chi phí và yêu cầu giao hàng nhanh trong bối cảnh thương mại bị siết chặt.

Chủ động minh bạch để "vượt bão"

Theo VASEP, bối cảnh quốc tế hiện tại cũng đầy biến động, tạo ra cả thách thức lẫn cơ hội đan xen. Ấn Độ, nhà cung cấp tôm lớn nhất cho Mỹ, đang chịu tổng mức thuế đối ứng, thuế chống bán phá giá và thuế chống trợ cấp lên tới 58,26%. Indonesia gặp sự cố hàng loạt container tôm bị trả về vì lý do kỹ thuật, khiến chuỗi cung ứng đứt đoạn và nhiều nhà máy rơi vào tình trạng đình trệ. Ecuador được hưởng mức thuế đối ứng thấp hơn, nhưng đặc điểm sản phẩm chủ lực là tôm nguyên con khiến nước này khó mở rộng thị phần tại Mỹ.

Những diễn biến này tạo ra khoảng trống nguồn cung nhất định. Tuy nhiên, cơ hội dành cho Việt Nam chỉ trở nên rõ ràng nếu kết quả thuế POR19 ở mức hợp lý và doanh nghiệp đáp ứng tốt các yêu cầu tuân thủ mới.

Dù xuất khẩu năm 2025 vẫn tăng nhẹ, dự báo bức tranh quý I/2026 sẽ không mấy sáng sủa khi doanh nghiệp đối mặt áp lực lớn từ thuế, chi phí tuân thủ và tình hình sản xuất trong nước nhiều khó khăn. Rủi ro thuế chống bán phá giá là yếu tố có ảnh hưởng lớn nhất đến triển vọng thị trường.

Dự báo quý I/2026 sẽ là giai đoạn đầy khó khăn khi các áp lực về thuế và chi phí hội tụ. Để tồn tại và giữ vững thị trường, VASEP khuyến nghị doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc đồng bộ, minh bạch hồ sơ kế toán để phục vụ các kỳ rà soát thuế. Đây là giải pháp cốt lõi để giảm thiểu rủi ro pháp lý.

Tối ưu hóa sản phẩm bằng việc chuyển dịch cơ cấu sang các mặt hàng ít chịu rủi ro thuế chống bán phá giá hoặc có giá trị gia tăng cao mà đối thủ khó cạnh tranh.

Hợp tác chặt chẽ với đối tác Mỹ, thống nhất quy trình cung cấp dữ liệu, hỗ trợ kiểm tra hồ sơ và đàm phán phương án chia sẻ rủi ro với nhà nhập khẩu.

Ngoài ra, cần đa dạng hóa thị trường, giảm sự phụ thuộc quá lớn vào Mỹ để phân tán rủi ro thuế quan.

VASEP cho rằng, thị trường Mỹ đang bước vào giai đoạn siết chặt phòng vệ thương mại trên diện rộng, tác động mạnh đến các ngành hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, trong đó có tôm. Giai đoạn 2025–2026, doanh nghiệp sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức. Doanh nghiệp cần chuẩn bị tốt hệ thống dữ liệu, kiểm soát rủi ro và minh bạch thông tin sẽ có cơ hội giữ vững thị trường và tận dụng những khoảng trống từ biến động nguồn cung quốc tế.

Minh Thu