Xuất khẩu top đầu, dệt may và da giày vẫn chật vật giữ thị trường nội địa

Ngành may mặc trong nước lo lắng thất thế trên "sân nhà". Ảnh: LH

Thực trạng trên “sân nhà” của 2 ngành xuất khẩu chủ lực

Theo Bộ Công Thương, ngành dệt may và giày dép Việt Nam có tiềm năng lớn với thị trường nội địa đạt 5-5,5 tỉ đô la Mỹ cho dệt may và hơn 1 tỉ đô cho giày dép vào năm ngoái, dự báo tăng trưởng mạnh.

Tuy nhiên, hai ngành hàng này phần lớn đang rơi vào tay thương hiệu ngoại, bị đẩy lùi bởi hàng nhập lậu, giả mạo, giá rẻ từ Trung Quốc, khiến nhiều doanh nghiệp trẻ Việt 5-15 năm tuổi dần "bay màu".

Nhiều thương hiệu lâu năm cũng chịu tác động tiêu cực từ hàng giả, hàng nhái. Ông Lê Văn Thành, Chủ tịch Công ty Động Lực, cho biết hơn 20% sản phẩm của công ty bị làm giả và tràn lan trên các sàn thương mại điện tử (TMĐT).

Còn đại diện May 10 phản ánh: “Có lần tôi thấy trên mạng rao bán tổng kho May 10 xả hàng, nhưng chúng tôi không có chương trình đó. Hàng Trung Quốc gắn mác Việt Nam bị rao bán, gây hiểu lầm cho người tiêu dùng”.

Bà Nguyễn Thị Điền, Tổng Giám đốc Công ty May thêu giày An Phước, lo lắng khi hàng Việt gây dựng thương hiệu và niềm tin, lập tức bị làm giả, điển hình là các sản phẩm thời trang của An Phước và Pierre Cardin.

Bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch Hiệp hội Da - Giày - Túi xách Việt Nam (LEFASO), cũng cảnh báo hàng nhái, hàng nhập lậu tràn lan gây khó khăn cho doanh nghiệp chính hãng.

“Thị trường nội địa cạnh tranh khốc liệt hơn xuất khẩu, do luật chơi chưa rõ ràng và kiểm soát chưa đủ. Người tiêu dùng chuộng giá rẻ, trong khi hàng giả chỉ bằng một nửa giá thật, gây cạnh tranh không công bằng”, bà Xuân nói và cho rằng đây là nguyên nhân thị trường khoảng 200 triệu đôi/năm, trong đó 60% là hàng nhập khẩu, chủ yếu giày dép Trung Quốc giá rẻ chiếm tới một nửa.

Tương tự, theo bà Nguyễn Thị Tuyết Mai, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam, ngoài phân khúc nhập khẩu cao cấp, hàng Trung Quốc giá rẻ đang chiếm lĩnh thị trường, gây khó khăn rất lớn cho doanh nghiệp Việt.

Thách thức xây dựng thương hiệu và cạnh tranh

Trong bối cảnh nhiều rào cản và bất ổn từ thị trường quốc tế, việc doanh nghiệp quay về “sân nhà” với 100 triệu được coi là chiến lược dài hạn và mang tính bền vững hơn. Tuy nhiên, ngay cả khi sản xuất được hàng chất lượng, doanh nghiệp Việt vẫn đối mặt với muôn vàn khó khăn trong việc xây dựng thương hiệu và tiếp cận người tiêu dùng.

Ông Nguyễn Trí Kiên, Giám đốc Công ty may túi xách Minh Tiến, cho biết nhiều doanh nghiệp chỉ tập trung xuất khẩu, bỏ quên thị trường nội địa. Khi muốn quay lại, họ gặp khó khăn vì các công ty nội địa như Minh Tiến đang phải chiến đấu để tồn tại. Nhiều làng nghề truyền thống đã biến mất do cạnh tranh hàng nhái, hàng lậu giá rẻ. Ông đề xuất các cơ quan chức năng cần có giải pháp xử lý tình trạng này.

Hàng nhái - hàng giả là nổi lo của nhiều doanh nghiệp Việt. Ảnh: LH

Ngoài ra, vấn đề nguyên liệu đầu vào cũng là một điểm nghẽn lớn. Do thiếu chuỗi cung ứng nguyên phụ liệu nội địa, doanh nghiệp buộc phải nhập khẩu, trong khi đó, các hiệp định thương mại tự do (FTA) lại tạo ra những nghịch lý bất cập.

Bà Xuân của LEFASO phân tích, các doanh nghiệp Việt Nam hiện phải nhập khẩu nguyên phụ liệu, trong khi thuế nhập khẩu nguyên liệu này ở mức 5-10%, trong khi hàng thành phẩm nhập khẩu từ Trung Quốc hoặc các nước khác lại được miễn thuế hoặc có mức thuế thấp hơn nhiều, thậm chí 0%. Điều này tạo ra một “đặc quyền” cho các mặt hàng nhập khẩu, khiến các doanh nghiệp nội địa khó cạnh tranh về giá.

Bên cạnh đó, hệ thống phân phối thiếu đồng bộ và hiệu quả khiến doanh nghiệp Việt khó mở rộng thị phần. Các siêu thị và trung tâm thương mại ưu tiên thương hiệu quốc tế hoặc nhập khẩu, gây khó khăn cho thương hiệu Việt trong quảng bá.

"Dù sản xuất hàng cao cấp và sẵn sàng chi phí lớn, thương hiệu Việt vẫn gặp khó cạnh tranh tại các trung tâm lớn, vì vị trí đẹp gần như chỉ dành cho các thương hiệu quốc tế", bà Bùi Kim Thùy của Giovani bức xúc.

Cần làm gì để thay đổi?

Trong bối cảnh đó, các chuyên gia, doanh nghiệp và cơ quan quản lý đều nhất trí về tầm quan trọng của việc đồng bộ các giải pháp nhằm khai thác tối đa tiềm năng của thị trường trong nước.

Về phía doanh nghiệp, việc xây dựng thương hiệu mạnh, nâng cao chất lượng sản phẩm và đa dạng mẫu mã phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng là ưu tiên hàng đầu. Áp dụng công nghệ sản xuất hiện đại, theo kịp xu hướng thời trang mới, phát triển dòng sản phẩm thân thiện môi trường không chỉ giúp nâng cao năng lực cạnh tranh mà còn tạo dựng hình ảnh bền vững, thân thiện với cộng đồng.

Trong khi đó, nhà nước và các cơ quan quản lý cần đẩy mạnh chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp phát triển hệ thống phân phối, TMĐT, đồng thời kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi gian lận thương mại, hàng giả, hàng nhái. Các hoạt động truyền thông, vận động người tiêu dùng ưu tiên hàng Việt góp phần nâng cao uy tín và sức mạnh của thương hiệu nội địa. Đặc biệt, việc kiểm soát chất lượng, chống hàng giả, nâng cao nhận thức người tiêu dùng là yếu tố quyết định giúp thị trường nội địa phát triển bền vững.

Tham khảo các mô hình thành công của các quốc gia dẫn đầu trong lĩnh vực này là điều cần thiết. Các quốc gia như Trung Quốc, Ấn Độ, Bangladesh đều có thị trường nội địa mạnh, chính sách hỗ trợ rõ ràng, nguồn lực đầu tư vào phát triển thương hiệu và chuỗi cung ứng nội địa bài bản. Việt Nam cần học hỏi, vận dụng linh hoạt để tạo ra một hệ sinh thái thời trang và giày dép mang đậm dấu ấn Việt Nam, từ đó nâng cao vị thế cạnh tranh trên thị trường trong và ngoài nước.

Thực tế, doanh nghiệp Việt đã nhận thức rõ tiềm năng của thị trường nội địa. Họ tập trung mở rộng hệ thống bán lẻ, nâng cao chất lượng sản phẩm và phát triển các dịch vụ hậu mãi. An Phước duy trì hơn 180 cửa hàng, hạn chế mô hình đại lý để kiểm soát chất lượng. Biti’s xây dựng hơn 200 cửa hàng tự vận hành, chiếm hơn 70% doanh thu nội địa.

Các doanh nghiệp như Canifa, May 10, Giovani... đều coi thị trường trong nước là nền tảng vững chắc để mở rộng ra thị trường quốc tế. Việc hiểu rõ nhu cầu người tiêu dùng, cải tiến mẫu mã, nâng cao dịch vụ hậu mãi giúp giữ vững lòng trung thành của khách hàng và tích lũy kinh nghiệm, nguồn lực cho hội nhập.

Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp đã chuyển hướng từ cạnh tranh giá rẻ sang chú trọng chất lượng, phát triển dòng sản phẩm thân thiện môi trường, mở rộng kênh phân phối và đẩy mạnh TMĐT. Áp dụng công nghệ mới trong sản xuất nhằm nâng cao năng suất, chất lượng, đáp ứng tiêu dùng xanh là xu hướng của ngành.

Ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương), nhấn mạnh để thành công, doanh nghiệp cần loại bỏ tư duy "khách hàng Việt dễ tính", tập trung nghiên cứu thị hiếu, truy xuất nguồn gốc rõ ràng, thiết kế phù hợp và xây dựng chuỗi bán lẻ nội địa vững mạnh.

Ông cam kết sẽ tiếp tục triển khai các biện pháp quyết liệt hơn nữa, từ kiểm tra, giám sát đến phối hợp với sàn TMĐT nhằm bảo vệ quyền lợi doanh nghiệp, củng cố niềm tin người tiêu dùng vào hàng hóa Việt Nam. Với sự đồng lòng, quyết tâm và các chính sách phù hợp, thị trường nội địa sẽ trở thành nền tảng vững chắc để thúc đẩy phát triển bền vững, nâng cao vị thế trên thị trường quốc tế.

Lê Hoàng