Xung đột Israel – Iran khiến kinh tế toàn cầu thêm bất ổn

Nhân viên giao dịch trên sàn giao dịch chứng khoán New York theo dõi tin tức về cuộc không kích của Israel nhằm vào Iran hôm 13-6. Các thị trường chứng khoán toàn trên toàn cầu đồng loạt lao dốc trong khi giá dầu và vàng tăng mạnh sau cuộc tấn công này. Ảnh: Bloomberg

Trong bài bình luận đăng trên tờ Financial Times, Mohamed El-Erian, cố vấn của tập đoàn bảo hiểm và quản lý tài sản Allianz và là tác giả của nhiều cuốn sách kinh tế và tài chính bán chạy nhất cho rằng, mức độ nghiêm trọng của những tác động tiêu cực từ căng thẳng hiện nay ở Trung Đông đối với kinh tế toàn cầu sẽ phụ thuộc vào quy mô và thời gian của cuộc tấn công từ Israel cũng như phản ứng trả đũa của Iran.

Israel tuyên bố chiến dịch chỉ mới bắt đầu và sẽ kéo dài nhiều ngày cho đến khi mối đe dọa hạt nhân của Iran bị loại bỏ hoàn toàn. Trong khi đó, Tehran đã nhanh chóng đáp trả bằng cách phóng hàng trăm máy bay không người lái (drone) và tên lửa đạn đạo vào hàng loạt mục tiêu quân sự và công nghiệp của Israel.

Tuy nhiên, với mức độ bất ổn vốn đã cao, thị trường đang phản ứng tiêu cực. Chốt phiên giao dịch hôm qua, giá dầu thô ở London và New York tăng hơn 7% và trong phiên, giá có lúc tăng vọt hơn 13%.

Hiện giá dầu Brent ở London đang ở mức hơn 74 đô la Mỹ /thùng, vẫn thấp hơn mức đỉnh hồi tháng Giêng là 82 đô la/thùng. Nhưng giá dầu đã tăng trong vài tuần qua, thổi bùng rủi ro lạm phát đình trệ đối với kinh tế toàn cầu. Thị trường chứng khoán toàn cầu cũng lao dốc trong phiên giao dịch 13-6, phản ánh sự bất định ngày càng lớn về hoạt động kinh tế, với nguy cơ người tiêu dùng và nhà sản xuất ngày càng bi quan và hạn chế chi tiêu

Đầu tháng này, Ngân hàng Thế giới (WB) dự báo tăng trưởng toàn cầu sẽ chậm lại, chỉ đạt 2,3% trong năm 2025, thấp hơn gần nửa điểm phần trăm so với kỳ vọng đầu năm.

Dù không dự đoán suy thoái toàn cầu, WB cảnh báo nếu dự báo cho hai năm tới thành hiện thực, tốc độ tăng trưởng toàn cầu trung bình trong bảy năm đầu thập niên 2020 sẽ ở mức thấp nhất kể từ thập niên 1960. Dự báo của WB dựa trên giả định giá dầu trung bình là 66 đô la/thùng cho năm 2025 và 61 đô la /thùng cho năm sau trong bối cảnh giá cả hàng hóa giảm trên diện rộng.

Các ngân hàng trung ương giờ đây phải tăng cường cảnh giác với áp lực lạm phát vẫn chưa được kiểm soát hoàn toàn. Điều này khiến khả năng cắt giảm lãi suất sớm và mạnh mẽ để ứng phó với rủi ro suy thoái trở nên khó xảy ra.

Nếu các phản ứng tài khóa (chính sách chi tiêu hoặc thuế của chính phủ) được triển khai, điều này sẽ diễn ra vào thời điểm lãi suất vẫn ở mức cao và nhà đầu tư đặc biệt nhạy cảm với thâm hụt ngân sách và nợ công. Ngân sách của các chính phủ có nguy cơ chịu thêm áp lực khi nguồn thuê thuế giảm (do kinh tế tăng trưởng chậm) và nhu cầu chi tiêu công tăng cao.

Nền kinh tế toàn cầu cũng đối mặt với nguy cơ từ những tác động gián tiếp. Theo thời gian, tình trạng bất ổn từ biến động mới ở Trung Đông có thể góp phần làm xói mòn trật tự kinh tế toàn cầu do Mỹ dẫn dắt, thúc đẩy mạnh mẽ xu hướng phân mảnh kinh tế.

Điều này sẽ khuyến khích các quốc gia ít tin tưởng vào các cơ chế ổn định tập thể, thay vào đó theo đuổi các biện pháp để tự tăng cường khả năng chống chịu trong biên giới quốc gia. Hiệu quả của nền kinh tế toàn cầu cuối cùng sẽ bị suy yếu.

Điều đáng chú ý là hai chuẩn mực tài chính toàn cầu quan trọng, trái phiếu chính phủ Mỹ và đồng đô la Mỹ, chỉ phản ứng yếu ớt trước cuộc tấn công Iran của Israel. Thông thường, trong các sự kiện địa chính trị lớn, hai tài sản này được coi là nơi trú ẩn an toàn hàng đầu và thường tăng giá mạnh.

Diễn biến này có ý nghĩa quan trọng trong dài hạn vì có thể phản ánh sự suy giảm niềm tin của nhà đầu tư vào vai trò trung tâm của Mỹ trong trật tự kinh tế toàn cầu hoặc sự thay đổi trong hành vi thị trường.

Do ảnh hưởng lớn của Mỹ đối với nền kinh tế toàn cầu trong nhiều thập niên qua, phần lớn các quốc gia trên thế giới đang nắm giữ một tỷ trọng lớn đồng đô la và và các tài sản khác của Mỹ. Tuy nhiên, khi vai trò trung tâm của Mỹ trong trật tự kinh tế toàn cầu suy giảm, các quốc gia càng có động lực để giảm sự phụ thuộc quá mức này vào tài sản Mỹ, chuyển hướng sang các tài sản hoặc tiền tệ khác để đa dạng hóa và giảm rủi ro.

Dù nhìn từ góc độ kinh tế hay tài chính, diễn biến mới ở Trung Đông là tin xấu cho nền kinh tế toàn cầu vào thời điểm khó khăn.

“Xung đột bùng lên ở Trung Đông nhắc nhở các nền kinh tế và thị trường rằng, thế giới đang đối mặt một loạt yếu tố chính trị và địa chính trị ngày càng bất ổn. Đồng thời, cuộc xung đột khuyến khích sự chuyển dịch dần từ cấu trúc kinh tế hiện tại sang một hệ thống phân mảnh hơn, với rủi ro bất ổn tài chính cao hơn”, Mohamed El-Erian viết.

Theo Financial Times

Chánh Tài