AI xác định tuổi để bảo vệ trẻ em trên không gian mạng

Biện pháp này nhằm mục đích phát hiện trẻ em nói dối tuổi tác của mình cũng như để áp dụng cách thức bảo vệ, hạn chế nội dung phù hợp. Đây là biện pháp quan trọng trong bối cảnh không gian mạng tràn ngập nội dung xấu ảnh hưởng tiêu cực đến người dùng nhỏ tuổi.

AI xác định tuổi bằng cách nào?

Hệ thống của Youtube phân tích hành vi người dùng, chẳng hạn loại video mà họ tìm kiếm, nội dung thường xem, thời gian trực tuyến để suy luận độ tuổi. AI đã được đào tạo bằng tệp dữ liệu khổng lồ về các nhóm tuổi người dùng, từ đó xây dựng nên mẫu hình cho từng nhóm. Nếu xác định người dùng vị thành niên thì trí tuệ nhân tạo sẽ tự động áp dụng cách thức bảo vệ như hiện nhắc nhở nghỉ ngơi định kì, tắt quảng cáo cá nhân hóa và hạn chế nội dung được truy cập.

Nền tảng trò chơi 3D Roblox dùng công cụ từ một doanh nghiệp bên thứ ba tên Persona, yêu cầu người dùng muốn truy cập một số tính năng nhất định (chẳng hạn trò chuyện riêng tư) phải quay một đoạn video chân dung mình. AI quét khuôn mặt để suy luận độ tuổi và đưa người dùng vào nhóm tuổi phù hợp. Phương pháp sử dụng thuật toán thị giác máy tính cùng học sâu, so sánh khuôn mặt người dùng với hàng triệu hình ảnh đào tạo, đặc biệt còn phát hiện được “độ sống động” nhằm đảm bảo không phải ảnh chụp hay ảnh giả mạo (deepfake) đang đánh lừa hệ thống.

Quét khuôn mặt xác định tuổi là phương thức phổ biến - Ảnh: The Verge

Khi không chắc chắn về độ tuổi người dùng hoặc có khiếu nại, các nền tảng có thể yêu cầu người dùng xuất trình chứng minh thư hoặc thẻ tín dụng. AI sẽ quét và trích xuất thông tin tuổi, đối chiếu với ảnh tự chụp để khớp dữ liệu sinh trắc học. Như vậy chủ tài khoản thực sự không thể dùng giấy tờ của người khác.

Instagram xác định tuổi bằng cả chứng minh thư lẫn quay video chân dung. Trước đây nền tảng còn thí điểm cho phép người dùng nhờ 3 người theo dõi tài khoản trên 18 tuổi giúp xác nhận, nhưng sau này không còn nữa.

Mức độ hiệu quả

Đài ABC News cho biết trong thử nghiệm do chính phủ Úc thực hiện trước khi ban hành luật cấm trẻ em dưới 16 tuổi dùng mạng xã hội, có trường hợp học sinh 16 tuổi bị xác định sai thành 19, 23, 26 thậm chí 37 tuổi bởi nhiều công cụ AI khác nhau. Sai số của trí tuệ nhân tạo chỉ khoảng 18 tháng đối với 85% trường hợp tham gia thử nghiệm.

Tính chính xác của trí tuệ nhân tạo bị nghi ngờ - Ảnh: Incode

Tờ The Guardian qua xem xét dữ liệu của Chương trình Chứng nhận kiểm tra độ tuổi (ACCS) tại Anh cũng phát hiện AI thiên vị chủng tộc (ước tính tuổi kém chính xác hơn ở người gốc Đông Nam Á hoặc gốc thổ dân bản địa Bắc Mỹ) lẫn thiên vị giới tính (tỉ lệ lỗi với khuôn mặt nữ cao hơn).

Theo nghiên cứu của Đại học Ben-Gurion (Israel) đăng trên tạp chí Scientific Report, thuật toán thường ước tính sai tuổi của người lớn. Ví dụ một trường hợp 60 tuổi có thể bị nhầm 55 tuổi. Ngoài ra AI còn có xu hướng tuổi của người mặt cười cao hơn người không biểu cảm.

Nhiều lo ngại về an toàn

Giới chuyên gia công nghệ thừa nhận trí tuệ nhân tạo chưa thể đạt độ chính xác cao do phụ thuộc dữ liệu đào tạo. Tuy nhiên họ nhấn mạnh chúng cũng có nhiều ưu điểm, chẳng hạn ước tính tuổi nhanh trong vài giây, dễ triển khai quy mô lớn, không yêu cầu người dùng cung cấp giấy tờ tùy thân. Công nghệ này đạt độ chính xác cao khi chỉ cần xác định người dùng ở trên hay dưới ngưỡng tuổi nhất định (18 tuổi hoặc 13 tuổi). Có thêm lá chắn AI vẫn tốt hơn chỉ phụ thuộc người dùng tự giác khai tuổi.

Dù giúp tăng cường bảo vệ trẻ em, việc sử dụng AI xác định tuổi làm dấy lên một số lo ngại. Thứ nhất là lo ngại về quyền riêng tư khi trí tuệ nhân tạo thu thập thông tin cá nhân như vân tay hay khuôn mặt. Thứ hai, khi công nghệ ngày càng phát triển, người dùng có thêm công cụ chỉnh sửa hình ảnh hay tạo deepfake tinh vi vượt qua lá chắn. Thứ ba, tính pháp lý quanh lá chắn này cũng đang gây tranh cãi, không rõ ai chịu trách nhiệm khi trẻ vị thành niên thành công vượt qua AI. Một số người cũng lo ngại xác định tuổi bằng AI làm lu mờ vai trò giám sát con cái của cha mẹ.

Cẩm Bình