Ẩn họa từ việc lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật

Kỹ sư Nguyễn Trần Thức, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, cho biết, trung bình mỗi năm bà con nông dân trong tỉnh sử dụng khoảng 350 tấn thuốc BVTV, tương đương 0,4 kg/ha, bằng 1/4 so với các tỉnh trong khu vực ÐBSCL. Do đặc thù về đại lý, các tỉnh trong khu vực, cứ 2 năm sản xuất được 7 vụ lúa, còn Cà Mau 2 năm chỉ canh tác được 4 vụ, nên việc sử dụng thuốc cũng ít đi. Tuy nhiên, việc lạm dụng thuốc BVTV quá mức gây lãng phí, ảnh hưởng lớn sức khỏe người nông dân, không an toàn thực phẩm, ngày càng gia tăng ô nhiễm môi trường.

Theo ông Thức, việc gieo sạ mật độ dày, bón phân không cân đối giữa đạm, lân, kali... dẫn đến phát sinh sâu bệnh ngày càng nhiều. Phần lớn nông dân vẫn còn thói quen sử dụng các loại thuốc BVTV có nguồn gốc hóa học, ngoài danh mục cho phép sử dụng của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, chưa quan tâm nhiều đến việc sử dụng các loại thuốc BVTV có nguồn gốc sinh học. Ðặc biệt hơn, nông dân phun thuốc không tuân thủ quy tắc "4 đúng" (đúng thuốc, đúng lúc, đúng liều lượng, nồng độ và đúng cách). Phun thuốc giai đoạn sau khi lúa ngậm sữa, đỏ đuôi, không đảm bảo thời gian cách ly dẫn đến nông sản tồn dư lượng thuốc BVTV vượt quá giới hạn cho phép ngày càng tăng. Trong 3 năm, từ 2020-2022, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã lấy 57 mẫu lúa, gạo và rau quả phân tích, có đến 14 mẫu có dư lượng thuốc BVTV vượt quá giới hạn theo Thông tư 50/2017/TT của Bộ Y tế, chiếm đến 24,5% số mẫu.

Lực lượng thanh tra chuyên ngành kiểm tra các cơ sở kinh doanh vật tư nông nghiệp, thuốc thủy sản tại huyện Cái Nước. Ảnh: HOÀNG VŨ

Cũng theo ông Thức, về danh mục và chủng loại thuốc BVTV hiện nay trên thị trường có 4.302 tên thương phẩm của 1.706 hoạt chất và hỗn hợp các hoạt chất. Riêng trên thị trường Cà Mau có 30 công ty tham gia cung ứng thuốc BVTV thông qua 210 đại lý với trên 2 ngàn tên thương phẩm thuốc. Có quá nhiều công ty, cơ sở sản xuất kinh doanh thuốc BVTV, do đó việc quản lý số lượng, chất lương, nhãn mác, bao bì cũng gặp nhiều khó khăn. Ðặc biệt, một số thuật ngữ trong quảng cáo thuốc BVTV như siêu rễ, siêu lá, siêu đẻ nhánh, siêu dòng, siêu bông, siêu hạt... làm cho người dân tin dùng ngày càng nhiều hơn.

Ngoài việc phun xịt thuốc tiêu diệt cỏ dại, các loại thuốc kích thích sinh trưởng thì cứ thấy có dấu hiệu sâu bệnh là người dân tiến hành phun thuốc phòng trừ, thậm chí không có dấu hiệu nhưng cứ phun để phòng ngừa cho chắc. Ðó là cách rất nhiều nông dân đang làm, đôi khi vừa phun mà gặp mưa thì hôm sau phun lại. Với cách làm như thế này thì trung bình 1 vụ lúa hè thu người dân phun xịt thuốc tới 8-9 lần, lúa đông xuân 5-6 lần. Nếu sâu bệnh hại lúa phát triển, số lần sử dụng cũng sẽ tăng lên, gia tăng chi phí sản xuất, giảm lợi nhuận, ảnh hưởng lớn đến môi trường, đặc biệt là ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng tới sức khỏe con người.

Ngày càng nhiều người dân sử dụng máy bay phun xịt thuốc bảo vệ thực vật.

Theo Ðiều 26 của Nghị định số 31/2016/NÐ-CP ngày 6/5/2016 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giống cây trồng, bảo vệ và kiểm dịch thực vật thì việc sử dụng thuốc BVTV không đúng quy định sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính.

Theo đó, phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 200-500 ngàn đồng đối với một trong các hành vi vi phạm: sử dụng thuốc BVTV không đúng với nội dung hướng dẫn sử dụng ghi trên nhãn thuốc; không thu gom, để đúng nơi quy định bao gói thuốc BVTV sau khi sử dụng. Phạt tiền từ 1-2 triệu đồng đối với một trong các hành vi vi phạm: sử dụng thuốc BVTV không có tên trong danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng tại Việt Nam; sử dụng thuốc BVTV dưới dạng ống tiêm thủy tinh. Phạt tiền từ 2-3 triệu đồng đối với hành vi vi phạm sử dụng thuốc BVTV không đúng nội dung hướng dẫn ghi trên nhãn gây hậu quả nguy hiểm. Phạt tiền từ 3-5 triệu đồng đối với hành vi vi phạm sử dụng thuốc BVTV trong danh mục thuốc BVTV cấm sử dụng tại Việt Nam.

Tính từ đầu năm đến nay, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật phối hợp với thanh tra Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thanh tra 17 cuộc, 157 lượt cơ sở kinh doanh thuốc BVTV, phát hiện xử lý 17 cơ sở vi phạm.

Trước những nguy hại tiềm ẩn từ việc lạm dụng thuốc BVTV, ông Thức đề xuất Cục BVTV nghiên cứu loại bỏ các loại thuốc BVTV có độc tính cao tác động xấu đến môi trường và sức khỏe cộng đồng. Các cơ quan chức năng cần tăng cường quản lý, tăng mức xử phạt nặng đối với các tổ chức, cá nhân, vận chuyển, kinh doanh mua bán, tồn trữ thuốc BVTV vi phạm các quy định của pháp luật. Tăng cường tuyên truyền, hướng dẫn người dân nâng cao ý thức, trách nhiệm trong việc sử dụng, kiểm soát lượng tồn dư thuốc BVTV trong sản xuất nông nghiệp. Ðặc biệt, tuân thủ nguyên tắc "4 đúng" góp phần nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm, hàng hóa và sức khỏe của cộng đồng./.

Trung Ðỉnh