Ảnh hiếm về Trung thu hơn 100 năm trước ở Hà Nội
Bộ ảnh phố Hàng Gai (Hà Nội) rực rỡ sắc màu của lồng đèn giấy kính chụp vào Rằm tháng 8 năm 1915 được chia sẻ rộng rãi trên MXH, mang đến cái nhìn về quá khứ giữa Tết Trung thu hiện đại.
Năm 1914-1917, nhiếp ảnh gia Leon Busy (người Pháp) được cử đến Việt Nam để ghi lại cuộc sống thường nhật ở miền Bắc. Ngoài bộ ảnh về con phố Hàng Lược mang tính lịch sử của Hà Nội và chùa Trấn Quốc, vào Rằm tháng 8 năm 1915, khi đến phố Hàng Gai, nhiếp ảnh gia này còn chụp được những cửa hàng đồ chơi Trung thu nối tiếp nhau, người dân ngồi trước nhà vót tre làm lồng đèn.
Những bức ảnh về Tết Trung thu ở Hà Nội nằm trong bộ ảnh gồm 1.382 bức về Việt Nam của nhiếp ảnh gia Leon Busy, hiện được trưng bày tại Bảo tàng Albert Kahn (Paris, Pháp). Ai nấy đều tin rằng đây là những bức ảnh đầu tiên về Hà Nội được chụp bằng công nghệ ảnh màu thực tế autochrome, bởi khi đó công nghệ này vẫn còn xa xỉ ở Việt Nam.
Năm 1890, trong thời kì Pháp thuộc, Sở Hạ tầng Hà Nội được giao thiết kế một khu phố mới dành cho người Tây và cải tạo những tuyến phố trung tâm. Ở Hàng Gai, vỉa hè được tách biệt rõ ràng với làn đường dành cho xe. Vào Tết Trung thu, người dân tận dụng khoảng trống trước nhà để kê bộ ván ngựa, trưng bày đồ chơi và treo lồng đèn, thu hút nhiều gia đình đến xem và mua.
Trước hiên một ngôi nhà, đồ chơi làm thủ công từ giấy màu như lọng che, ngựa, con rối, nhà phố, đầu lân... được sắp xếp gọn gàng. Bên trên treo đầy lồng đèn ông sao, cá chép, thỏ ngọc bằng giấy kính với nhiều kích thước và màu sắc khác nhau, phổ biến nhất là lồng đèn dây treo và cầm tay.
Vào năm 1915, lồng đèn giấy kính được xem là món đồ chơi Trung thu quý báu, chỉ có mặt ở những đô thị lớn, bởi giấy kính chủ yếu nhập từ Pháp hoặc Hong Kong, không phổ biến như giấy dó, giấy bản. Khác với lồng đèn giấy truyền thống, giấy kính cho phép ánh sáng xuyên qua rực rỡ, nhìn lung linh hơn khi đốt nến. Những năm 1910-1920 cũng là thời điểm loại lồng đèn này xuất hiện ở Việt Nam, dần trở nên phổ biến vào năm 1930.
Ngoài lồng đèn giấy, những bức tượng người cưỡi ngựa bằng sắt, thiếc được tô vẽ màu sắc tươi sáng cũng gây được sự chú ý với trẻ con thời đó. Ngày nay, loại đồ chơi này đã bị mai một.
Một cửa hàng hiếm hoi trên phố Hàng Gai bày bán lồng đèn xếp, loại gấp gọn, kéo ra thành hình trụ, thường bằng giấy màu in hình hoặc giấy bóng dầu với những công đoạn phức tạp. Điều này khiến lồng đèn xếp giá cao hơn loại lồng đèn dán giấy, nhưng trẻ con thời đó vẫn ưa chuộng lồng đèn giấy kính.
Bộ ảnh Tết Trung thu Hà Nội hơn 100 năm trước không chỉ là những tư liệu quý giá mà còn thể hiện tài năng của nhiếp ảnh gia này trong việc chọn bố cục, góc chụp, màu sắc và chủ thể. Hiện tại, lồng đèn và đồ chơi đã hiện đại hơn, nhưng hình ảnh về mùa trăng xưa vẫn khiến nhiều người chia sẻ với sự hoài niệm.
