Áp thuế đồ uống có đường: Khẳng định vai trò 'sức khỏe nhân dân là trung tâm'

Áp thuế với ĐUCĐ, Việt Nam sẽ tăng thu ngân sách 16.000–17.000 tỷ đồng/năm

Báo động từ thực tiễn

WHO cảnh báo ĐUCĐ là một trong những nguyên nhân chính gây nên tình trạng dư thừa năng lượng, tích mỡ, dẫn đến bệnh béo phì, rối loạn chuyển hóa, đái tháo đường, tim mạch và sâu răng…

Thế nhưng ở Việt Nam, giá bán ĐUCĐ rất rẻ, nên mọi người dễ dàng tiếp cận, đặc biệt là giới trẻ và học sinh.

Theo số liệu từ Bộ Y tế và Viện Dinh dưỡng Quốc gia, tỷ lệ thừa cân, béo phì ở trẻ em và người lớn đều tăng gấp đôi trong một thập kỷ qua. Đáng chú ý, tỷ lệ béo phì ở nhóm trẻ em 5–19 tuổi tăng từ 8,5% lên gần 19%.

Thế nhưng, dường như chưa nhận thức đúng sự nguy hiểm với sức khỏe của ĐUCĐ, nên việc áp thuế với ĐUCĐ ở Việt Nam quá chậm trễ cùng với mức thuế đề xuất thấp, chỉ 10%.

Đã vậy, khi vấn đề áp thuế ĐUCĐ được đặt lên bàn nghị sự, vẫn có ý kiến cho rằng điều đó sẽ tăng gánh nặng cho ngành sản xuất nước giải khát, ảnh hưởng đến người lao động.

TS Angela Pratt - Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam – cảnh báo: Ngành công nghiệp luôn muốn chặn hoặc trì hoãn thuế, cho rằng nó sẽ gây ra tổn thất kinh tế. Nhưng bằng chứng từ các nước đều cho thấy điều này là không đúng, vì giảm tiêu thụ ĐUCĐ sẽ tốt cho sức khỏe, giảm gánh nặng y tế, giúp tăng năng suất. Khi người dân giảm tiêu thụ ĐUCĐ và thay thế bằng các đồ uống lành mạnh hơn, các công ty sẽ chuyển đổi, đa dạng sản phẩm.

Phản biện với quan điểm “thuế ĐUCĐ tác động nhiều tới người nghèo”, BS Nguyễn Tuấn Lâm (Văn phòng WHO tại Việt Nam) thông tin: Khảo sát cho thấy nhóm người nghèo ở Việt Nam tiêu thụ nước ngọt ít hơn nhiều nhóm người giàu. Hơn nữa, thuế giúp giảm tác động tiêu cực về sức khỏe của ĐUCĐ, tốt cho nhóm nghèo về lâu dài.

“Vì vậy, WHO kêu gọi những nhà hoạch định chính sách cần ra quyết định hành động ngay bây giờ” - TS Angela Pratt nhấn mạnh.

BS Nguyễn Tuấn Lâm: Thuế giúp giảm tác động tiêu cực về sức khỏe của ĐUCĐ

WHO khuyến nghị tăng giá bán lẻ ĐUCĐ ít nhất 20%

BS Tuấn Lâm cho rằng hiện đã là thời điểm rất thích hợp, cần thiết để áp thuế ĐUCĐ, khi bằng chứng về tác động sức khỏe đã rất rõ; tiêu thụ ĐUCĐ gia tăng quá nhanh tại Việt Nam. Trên thế giới, đa số các nước đã áp thuế với ĐUCĐ.

Bà Angela Pratt dẫn chứng: Nhờ thuế, Anh đã giảm 43,7% lượng đường/100ml trong các đồ uống chịu thuế, tỷ lệ béo phì trẻ em và sâu răng, đái tháo đường tuýp 2 giảm mạnh, doanh nghiệp chủ động cải tiến sản phẩm.

Mexico cũng giảm 10–12% tiêu thụ ĐUCĐ chỉ sau 2 năm áp thuế, đồng thời, tăng thu thuế thêm 2,6 tỷ đô la Mỹ. Các hộ gia đình thu nhập thấp đã giảm 11,7% mua ĐUCĐ, tiêu thụ nước suối tăng 6%.

Ở Thái Lan, thuế dựa trên hàm lượng đường đã giúp các doanh nghiệp giảm 20–50% đường trong sản phẩm: Hai năm sau khi đánh thuế ĐUCĐ, lượng tiêu thụ ĐUCĐ trung bình hàng ngày giảm 2,8%, trong đó tiêu thụ đồ uống có ga giảm nhiều nhất, với mức tiêu thụ trung bình hàng ngày giảm 17,7%”

Đó là cơ sở để WHO khuyến nghị mức tăng giá bán lẻ ít nhất 20% với ĐUCĐ để tạo sự thay đổi đáng kể trong hành vi tiêu dùng.

Theo WHO, Việt Nam nếu áp dụng mức thuế này, sẽ giảm được khoảng 20% lượng tiêu thụ ĐUCĐ, từ đó, giảm tỷ lệ thừa cân và béo phì từ 1,5–2,1%, đồng thời, ngăn ngừa được hàng chục nghìn ca bệnh tiểu đường, gout, tim mạch mỗi năm.

Do đó, sẽ tiết kiệm được hàng nghìn tỷ đồng chi phí y tế, đồng thời tăng thu ngân sách 16.000–17.000 tỷ đồng/năm.

“Kinh nghiệm cho thấy đây là giải pháp cùng thắng – vừa giúp cải thiện sức khỏe và giảm chi phí y tế, vừa tăng nguồn thu cho ngân sách chính phủ”- bà Angela lưu ý.

Tit lệ trẻ bị béo phì ở Việt Nam tăng rất nhanh 10 năm qua

Thuế TTĐB với ĐUCĐ- chủ động phòng ngừa, bảo vệ thế hệ trẻ

WHO đặc biệt hoan nghênh Kết luận 176-TB/VPTW - một chỉ đạo kịp thời và đầy tâm huyết của Tổng Bí thư Tô Lâm - trong đó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phòng, chống dịch bệnh và một cuộc sống lành mạnh, gồm ăn uống lành mạnh, và nói không với rượu bia và thuốc lá.

WHO đánh giá đây là biểu hiện của một nền quản trị nhà nước nhân văn, lấy sức khỏe nhân dân làm mục tiêu tối thượng. Đánh thuế ĐUCĐ là hiện thực hóa chủ trương đúng đắn đó.

Dự thảo sửa đổi Luật Thuế TTĐB năm 2024 đưa ĐUCĐ vào đối tượng chịu thuế với mức 10%. Tuy nhiên, BS Nguyễn Tuấn Lâm cho rằng mức thuế này rất ít tác động. Việt Nam nên xem xét áp dụng lộ trình tăng thuế hàng năm từ 2026-2029, để thuế ĐUCĐ ở mức 40% giá bán nhà sản xuất (tức là 20% giá bán lẻ theo khuyến nghị của WHO) vào năm 2030 để bảo vệ sức khỏe thế hệ tương lai. Đồng thời, tính thuế theo hàm lượng đường trong sản phẩm để khuyến khích giảm đường.

Thuế TTĐB đối với ĐUCĐ là một chính sách mang ý nghĩa y tế công cộng sâu sắc, phù hợp với thực tiễn Việt Nam và xu thế quốc tế. Đặc biệt, chính sách này hoàn toàn nhất quán với tư tưởng “lấy dân làm gốc” và “lấy sức khỏe nhân dân làm mục tiêu hàng đầu” của Tổng Bí thư Tô Lâm và đường lối của Đảng, Nhà nước.

Việc sớm ban hành và triển khai chính sách này sẽ là bước tiến quan trọng hướng tới một Việt Nam khỏe mạnh, phát triển bền vững và có trách nhiệm với thế hệ tương lai.

Thanh Hằng