Bài 1: Sự cần thiết tiếp nhận, phát huy nhiệm vụ mới trong thực tiễn

Đây là chủ trương lớn thể hiện quyết tâm chính trị của Đảng và Nhà nước, Bộ Công an trong công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy; việc tiếp nhận nhiệm vụ nhằm nâng cao hiệu quả công tác cai nghiện ma túy và quản lý sau cai nghiện. PV Báo CAND đã đi thực tế để phản ánh kết quả bước đầu sau khi tiếp nhận, triển khai nhiệm vụ nêu trên tại Cục CSĐT tội phạm về ma túy và Công an các địa phương.

Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an và các đại biểu chứng kiến Lễ ký kết chuyển giao nhiệm vụ quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy và quản lý sau cai nghiện ma túy từ Bộ LĐ,TB&XH về Bộ Công an (ngày 26/2/2025).

Từ ngày 1/3/2025, lực lượng CAND trên toàn quốc đã quản lý, vận hành các sơ sở cai nghiện, sắp xếp lại tổ chức bộ máy và trên cơ sở kế thừa cái cũ, phát huy cái mới đảm bảo tính chính quy, tinh nhuệ, hiện đại và nề nếp, điều lệnh CAND; bước đầu đạt được hiệu quả nhất định. Sau 1,5 tháng nhận nhiệm vụ mới, lực lượng Công an bước đầu đã ghi dấu ấn với nhiều cách làm sáng tạo, nhân văn trong công tác quản lý, vận hành; đồng thời đã và đang thực hiện theo lộ trình những bước đi mang tính quy chuẩn trong công tác quản lý cai nghiện và sau cai nghiện trên toàn quốc. Màu áo xanh Cảnh sát đã mang lại sự tươi mới ở các cơ sở điều trị nghiện tưởng chừng như rất khắc nghiệt, khô khan.

Cơ sở thực tiễn của Đề án

Trong những năm qua, công tác phòng, chống ma túy nói chung và cai nghiện ma túy nói riêng được cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp đặc biệt quan tâm; Đảng, Quốc hội, Chính phủ đã ban hành nhiều chủ trương, giải pháp chỉ đạo triển khai quyết liệt, hiệu quả công tác phòng, chống ma túy, qua đó đã góp phần ngăn chặn "nguồn cung", từng bước làm giảm "nguồn cầu" và giảm thiểu nguy cơ, tác hại của ma túy. Lực lượng CAND đã tham mưu Đảng, Nhà nước, Chính phủ nhiều chủ trương, chính sách lớn để thực hiện có hiệu quả công tác phòng, chống tội phạm và tệ nạn ma túy, trong đó có công tác quản lý người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy, người nghi sử dụng trái phép chất ma túy, người bị quản lý sau cai nghiện ma túy.

Thượng tướng Trần Quốc Tỏ, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Công an kiểm tra việc tiếp nhận nhiệm vụ mới tại Cơ sở cai nghiện tỉnh Ninh Bình.

CAND là lực lượng nòng cốt, chủ trì trong công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy. Trong đó, Cục CSĐT tội phạm về ma túy Bộ Công an thực hiện vai trò chỉ đạo, kiểm tra, hướng dẫn hệ lực lượng CSĐT tội phạm về ma túy; Công an cấp xã trên phạm vi toàn quốc thực hiện rà soát, thống kê, lập danh sách, quản lý người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy và người tham gia điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế; người tham gia cai nghiện tự nguyện tại gia đình, cộng đồng; người nghiện đang trong quá trình lập hồ sơ đưa đi cai nghiện bắt buộc; người nghiện đang trong quá trình chờ đưa đi cai nghiện bắt buộc và người bị quản lý sau cai nghiện ma túy...

Tính đến nay, tổng số người nghi sử dụng trái phép chất ma túy, người sử dụng trái phép chất ma túy, người nghiện, người bị quản lý sau cai nghiện ma túy tại Việt Nam là hơn 397.000 người. Trong đó, ngoài xã hội hơn 261.000 người (chiếm 65,6%); số trong trại tạm giam, nhà tạm giữ; trại giam, cơ sở giáo dục, trường giáo dưỡng; cơ sở cai nghiện gần 137.000 người (chiếm 34,4%).

Trước khi thực hiện Đề án, cả nước có 97 cơ sở cai nghiện ma túy tại 60 địa phương; nhiều cơ sở hiện nay đang quá tải và xuống cấp, không đáp ứng được nhu cầu thực tiễn. Thực tế đã xảy ra nhiều vụ học viên gây rối, bỏ trốn; việc bố trí, sắp xếp bộ máy tại các cơ sở chưa đồng bộ, thống nhất. Đặc biệt, có những địa phương cơ sở cai nghiện được đặt ở các địa phương khác, một số địa phương có nhiều cơ sở nhưng quy mô nhỏ; một số cơ sở thực hiện nhiều chức năng: cai nghiện ma túy, điều trị tâm thần, bảo trợ xã hội..., dẫn tới công tác cai nghiện chưa hiệu quả.

Trung tướng Nguyễn Văn Long, Thứ trưởng Bộ Công an kiểm tra việc tiếp nhận nhiệm vụ mới tại Cơ sở cai nghiện tỉnh Bình Dương.

Thực hiện Phương án sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, chức năng quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy và quản lý sau cai nghiện ma túy được chuyển từ Bộ LĐ,TB&XH về Bộ Công an, ngày 21/2/2025, Bộ Công an đã ban hành Quyết định số 984 phê duyệt Đề án "Tiếp nhận nhiệm vụ quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy và quản lý sau cai nghiện ma túy". Trong đó, về chức năng quản lý nhà nước: Ở cấp Bộ, giao Cục CSĐT tội phạm về ma túy; ở cấp tỉnh, giao Phòng CSĐT tội phạm về ma túy Công an các địa phương. Về nhân sự tại địa phương, tiếp nhận một số nhân sự đang công tác trực tiếp tại cơ sở cai nghiện ma túy; không tiếp nhận các cán bộ, công chức, viên chức công tác tại các Sở LĐ,TB&XH và Phòng LĐ,TB&XH cấp huyện.

Thay đổi căn bản, hiệu quả công tác cai nghiện

Trung tướng Nguyễn Văn Viện, Cục trưởng Cục CSĐT tội phạm về ma túy, Bộ Công an cho biết, từ thời điểm 0h ngày 1/3/2025, Bộ Công an đã bắt đầu triển khai thực hiện chức năng quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy và quản lý sau cai nghiện ma túy từ Bộ LĐ,TB&XH. Tại các địa phương hoặc các cơ sở cai nghiện ma túy mà hiện nay đang do các tổ chức, các ngành khác quản lý cũng đã chuyển giao về Công an cấp tỉnh tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ này. Cơ sở cai nghiện ma túy là đơn vị cấp Đội thuộc Phòng CSĐT tội phạm về ma túy; có con dấu và tài khoản riêng, gồm: Tổ Tham mưu, tổng hợp; Tổ Quản lý học viên và giáo dục, dạy nghề và Tổ Y tế.

Đối với các địa phương có từ hai cơ sở cai nghiện trở lên, trong đó có những cơ sở cai nghiện đóng trên địa bàn của địa phương khác, thực hiện theo nguyên tắc cơ sở cai nghiện ma túy đóng tại địa phương nào thì giao Công an địa phương đó tiếp nhận; đồng thời, sáp nhập các cơ sở cai nghiện. Cụ thể, TP Hà Nội sáp nhập 7 cơ sở thành 4 cơ sở; TP Hồ Chí Minh sáp nhập 3 cơ sở thành 2 cơ sở; tỉnh Nghệ An sáp nhập 8 cơ sở thành 3 cơ sở; tỉnh Thái Nguyên sáp nhập 6 cơ sở thành 1 cơ sở; TP Hải Phòng sáp nhập 3 sơ sở thành 2 cơ sở; các địa phương còn lại có 2 cơ sở ghép thành 1 cơ sở. Riêng tỉnh Thanh Hóa giữ nguyên 2 cơ sở.

Nhiều học viên cai nghiện ma túy được cán bộ Công an hướng dẫn, chỉ bảo trong lớp học nghề.

Các cơ sở đang thực hiện đa chức năng (cai nghiện ma túy, điều trị tâm thần, bảo trợ xã hội...) tiếp nhận chức năng, cơ sở vật chất và nhân sự thực hiện công tác nghiện ma túy. Còn các chức năng khác do UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo, tổ chức thực hiện và có phương án bố trí cơ sở vật chất, nhân lực. Cũng theo Trung tướng Nguyễn Văn Viện, khi tiếp nhận 97 cơ sở cai nghiện ma túy là đơn vị tương đương cấp Phòng hiện nay về ngành Công an quản lý sẽ chuyển thành 77 đơn vị cấp Đội và hiện chỉ còn 2 địa phương chưa có cơ sở cai nghiện là TP Cần Thơ và tỉnh Kon Tum.

Việc tiếp nhận nhiệm vụ quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy và quản lý sau cai nghiện ma túy từ Bộ LĐ,TB&XH về Bộ Công an là chủ trương lớn thể hiện quyết tâm chính trị của Đảng và Nhà nước trong công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy. Đảm bảo tính xuyên suốt giữa hoạt động giảm cung với giảm cầu trong phòng, chống ma túy; nhằm thay đổi căn bản, hiệu quả công tác cai nghiện.

Đại tá Hoàng Quốc Việt, Phó Cục trưởng Cục CSĐT tội phạm về ma túy Bộ Công an cho biết: Cục CSĐT tội phạm về ma túy là Cơ quan Thường trực giúp cho Bộ Công an trong việc triển khai Đề án; đồng thời, phối hợp với các đơn vị chức năng rà soát toàn bộ các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đề xuất sửa đổi, bổ sung, ban hành. Chủ trì tham mưu bổ sung, sửa đổi Luật Phòng, chống ma túy và các văn bản quy định chi tiết và triển khai thi hành; phối hợp tham mưu cấp có thẩm quyền bổ sung, sửa đổi Luật Xử lý vi phạm hành chính và các văn bản có liên quan…

Công tác cai nghiện, quản lý người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy, người nghi sử dụng trái phép chất ma túy và quản lý sau cai sẽ được tập trung vào 1 đầu mối cụ thể theo tinh thần "mỗi nhiệm vụ chỉ giao cho một người chủ trì và chịu trách nhiệm". Tạo điều kiện thuận lợi để tổ chức đồng bộ, thống nhất, xuyên suốt trong lực lượng CAND từ "khâu đầu" đến "khâu cuối" của công tác cai nghiện (rà soát phát hiện, lập hồ sơ đưa đi cai nghiện, tổ chức cai nghiện, quản lý sau cai), qua đó góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả đối với công tác phòng, chống và cai nghiện ma túy. Bộ máy tổ chức của ngành Công an hiện đã được sắp xếp, bố trí tinh gọn, phù hợp từ cấp Bộ đến cấp xã, phù hợp để tiếp nhận chức năng, nhiệm vụ trong lĩnh vực cai nghiện ma túy và quản lý sau cai nghiện ma túy ở tất cả các cấp, đáp ứng được yêu cầu của Đảng, Chính phủ về việc tinh gọn bộ máy, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.

Công an các tỉnh, thành phố nhanh chóng tiếp nhận công việc, quản lý, hướng dẫn nghề nghiệp cho học viên.

Công tác cai nghiện được Bộ Công an triển khai thực hiện có hiệu quả sẽ giảm "nguồn cầu", từ đó tiết kiệm chi phí cho công tác phòng, chống ma túy, phòng, chống các loại tội phạm, vi phạm pháp luật do người nghiện ma túy gây ra; cai nghiện ma túy và quản lý sau cai được thực hiện có hiệu quả giúp người nghiện từ bỏ ma túy, tái hòa nhập cộng đồng, tái tạo sức lao động cho gia đình, cộng đồng, đóng góp cho sự phát triển kinh tế, xã hội.

Ngoài ra, công tác cai nghiện ma túy được thực hiện xuyên suốt ngay từ khâu phát hiện, lập hồ sơ, tổ chức cai nghiện đến quản lý sau cai nghiện ma túy sẽ góp phần thực hiện có hiệu quả trong công tác phòng, chống ma túy, qua đó góp phần bảo đảm ANTT tại địa bàn cơ sở, mang lại cuộc sống bình yên, hạnh phúc cho nhân dân.

Mục tiêu của phương án tiếp nhận nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị và toàn dân, trong đó CAND là lực lượng nòng cốt, chủ trì công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy, qua đó từng bước kiềm chế, ngăn chặn, đẩy lùi tội phạm và tệ nạn ma túy. Bên cạnh đó, nâng cao hiệu quả công tác cai nghiện và quản lý sau cai, làm giảm số người nghiện ma túy mới. Quản lý chặt chẽ người nghiện ngoài xã hội, không để phát sinh tình hình phức tạp, góp phần xây dựng môi trường xã hội an toàn, lành mạnh. Công tác cai nghiện, quản lý người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy và quản lý sau cai được tổ chức đồng bộ, thống nhất, xuyên suốt trong lực lượng CAND. Đồng thời, thực hiện có hiệu quả các nội dung, mục tiêu về công tác cai nghiện ma túy và quản lý sau cai trong Chương trình mục tiêu Quốc gia phòng, chống ma túy đến năm 2030...

Anh Hiếu - Minh Hiền - Quỳnh Vinh