Cần xem xét kỹ việc bồi thường thiệt hại bức xạ, thiệt hại hạt nhân
Dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) có nhiều sửa đổi quan trọng nhằm hoàn thiện khung pháp lý cho quản lý và vận hành nhà máy điện hạt nhân, lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu tại Việt Nam.
Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008 bộc lộ bất cập
Chiều 5/5, sau phiên khai mạc Kỳ họp thứ 9, buổi chiều tại Quốc hội, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình dự án Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi).
Sau 15 năm thi hành, Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008 đã phát huy vai trò to lớn trong việc thúc đẩy ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình và tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với các hoạt động đó.
Tuy nhiên, bên cạnh mặt tích cực, nhiều quy định của Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008 đã bộc lộ bất cập, hạn chế về yêu cầu quản lý, không đồng bộ với một số luật mới ban hành, chưa đáp ứng yêu cầu nội luật hóa liên quan đến các điều ước quốc tế trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử mà Việt Nam là thành viên... Vì vậy, Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008 cần được nghiên cứu sửa đổi, bổ sung.
Dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) tập trung vào 4 chính sách.
Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008 quy định 76 thủ tục hành chính. Dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) quy định 51 thủ tục hành chính. Theo đó, dự thảo dự kiến bãi bỏ 25 thủ tục hành chính, sửa đổi 9 thủ tục hành chính, giữ nguyên 42 thủ tục hành chính. Như vậy, giảm 25 thủ tục hành chính, tương ứng với 32,9%.
Phó Thủ tướng Lê Thành Long cho biết, quan điểm xây dựng luật lần này kế thừa, phát triển những quy định hợp lý, có tính nguyên tắc của Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008; khắc phục triệt để những bất cập, chồng chéo của quy định gây khó khăn, vướng mắc trong quá trình thi hành pháp luật về năng lượng nguyên tử thời gian qua.
Cùng với đó, các quy định của Luật phải rõ ràng, có tính khả thi, dài hạn, có tính dự báo đầy đủ và giúp kiến tạo hành lang pháp lý về an toàn bức xạ, hạt nhân, an ninh và thanh sát hạt nhân bảo đảm cho sự phát triển bền vững của ứng dụng của năng lượng nguyên tử, đặc biệt là phát triển điện hạt nhân tại Việt Nam.
Tuân thủ nghiêm túc, đầy đủ luật pháp quốc tế; sự hài hòa, tính tương thích, nội luật hóa đầy đủ, kịp thời cam kết, nghĩa vụ tại các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Về phạm vi điều chỉnh, trên cơ sở kế thừa Điều 1 Luật hiện hành, dự thảo Luật quy định về các hoạt động trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử và bảo đảm an toàn, an ninh trong các hoạt động đó.
Tham vấn rộng rãi để bảo đảm tính khả thi
Dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) tập trung vào 4 chính sách đó là, thúc đẩy sự phát triển và xã hội hóa ứng dụng năng lượng nguyên tử. Bảo đảm an toàn bức xạ, an toàn và an ninh hạt nhân và phân cấp trong công tác quản lý nhà nước. Tạo thuận lợi cho hoạt động thanh sát hạt nhân. Tăng cường quản lý chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ đã qua sử dụng và nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng; chủ động và sẵn sàng ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân; bảo đảm thực hiện trách nhiệm dân sự đối với thiệt hại hạt nhân.
Dự thảo Luật sửa đổi gồm 12 chương, 73 điều - giảm 20 điều, tương ứng với hơn 20% số điều so với Luật năm 2008.
Một trong số các nội dung sửa đổi là bổ sung quy định về thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm hành chính (Điều 9 dự thảo). Lý do sửa đổi là để bảo đảm tuân thủ yêu cầu tại các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên (Công ước An toàn hạt nhân, Công ước Quản lý an toàn chất thải phóng xạ).
Về phân cấp, phân quyền, tại dự thảo luật, Chính phủ đề xuất phân quyền quyết định chủ trương đầu tư nhà máy điện hạt nhân cho Thủ tướng thay vì Quốc hội như theo Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công hiện hành.
Dự luật cũng bổ sung quy định quy hoạch phát triển, ứng dụng năng lượng nguyên tử; quy định về ưu đãi nghề cho những người làm việc trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử. Đồng thời, dự luật điều chỉnh quy hoạch phát triển ứng dụng năng lượng nguyên tử, biện pháp thúc đẩy phát triển, ứng dụng năng lượng nguyên tử (Điều 13, Điều 15, Điều 16 và Điều 17 Luật hiện hành). Điều này để phù hợp với thực tiễn và đẩy mạnh phát triển, ứng dụng năng lượng nguyên tử tại Việt Nam.
Trình bày báo cáo thẩm tra sơ bộ dự án Luật, đại diện Ủy ban Khoa học, công nghệ và môi trường cơ bản nhất trí với các nội dung sửa đổi, bổ sung.
Với nội dung bồi thường thiệt hại bức xạ, thiệt hại hạt nhân, diện Ủy ban Khoa học, công nghệ và môi trường đưa rqa quan điểm, hiện nay Việt Nam chưa tham gia Công ước bồi thường hạt nhân nên cần có tuyên bố chính sách về vấn đề này để có căn cứ trong đàm phán và ký kết về các nội dung liên quan.
Tuy nhiên, bồi thường thiệt hại hạt nhân là vấn đề mang tính quốc tế, Việt Nam chưa có kinh nghiệm thực tiễn. Do đó, đề nghị khi rà soát, hoàn thiện các quy định này cần tham khảo đầy đủ hướng dẫn của IAEA, tham vấn rộng rãi các chuyên gia pháp lý trong lĩnh vực dân sự, công pháp, tư pháp quốc tế, bảo hiểm để bảo đảm tính khả thi.
